Κοινωνία συμφερόντων.

Οι κοινωνίες επιμένω πως νοιάζονται για την αγαστή συνεργασία των μελών τους και όχι για την ευτυχία τους. Όλοι οι τρόποι που μας καταδεικνύουν θεμιτούς ως δρόμους προς την επιτυχία μας και ακολούθως την ευτυχία μας, έχουν να κάνουν με την παραδοχή του συνόλου των αξιών τους και μόνον.

Γράφει ο Γιώργος Σ. Πολίτης

Αξίες που σίγουρα αν κάποτε συνομολογήσαμε στο σύνολό τους, το κάναμε μη έχοντες γνώση και άρα διεξόδους διαφυγής. Πώς να αντιδράσει κάποιος αδαής ων, ενάντια σε ένα σύνολο πεπεισμένων;

Η πειθώ λοιπόν που έχει υποστεί η πλειοψηφία δεν σημαίνει ελεύθερη αποδοχή της όποιας ιδέας, αλλά πίστη σε διδαχή. Ενστερνισμό σε αληθοφανές επιχείρημα και τέτοια υπάρχουν πολλά.

Γενικώς αρκεί ένα βραβείο ενός δημόσιου φορέα ώστε το άτομο να υποκύψει στην άποψη. Αρκεί επίσης ακόμα και μια ευρεία αποδοχή συμπολιτών με έργα ή λόγια στα έργα ή τα λόγια, για το ίδιο αποτέλεσμα… Αυτός είναι τρόπος που λειτουργεί η κοινωνία ώστε να προωθεί νόμους, ιδέες και αξίες που την εξυπηρετούν.

Θα επέτεινα πως πλέον έχει ξεφύγει των δυνατοτήτων του καθενός, μιας και οι ιδέες-προτάσεις της, όπως συμβαίνει και με τις θρησκείες έχουν καταντήσει να θεωρούνται έμφυτες.

Ο αλτρουισμός για παράδειγμα (που αναφέρει και ο Νίτσε) εξυπηρετεί το απρόσωπο σύνολο ενός πλήθους φέροντας το υποκείμενο όχι σε δεύτερη αλλά σε έσχατη μοίρα. Ο ήρωας θυσιάζει τον εαυτό του για το καλό όλων παραχωρώντας τη ζωή του -αναφέρω για παράδειγμα-. Η πολιτεία απονέμει ένα μετάλλιο που έχει μηδενική υλική αξία και ανεκτίμητη ηθική στους περί του εκλιπόντος κομπάζοντες περί της γνωριμίας του. Το ανεκτίμητο της αξίας του μεταλλίου ή των ευσήμων αν προτιμάτε εκθειάζεται από τα δημόσια (πεπεισμένα) πρόσωπα, ώστε να υπάρξουν μιμητές. Με όσο περισσότερους μιμητές-αρνητές εαυτού, οι υπόλοιποι θα ζούμε καλύτερα.

Ακούγεται αιρετικό όλο αυτό;

Σίγουρα ναι, όμως πέρα από ισχυρούς αντιλόγους που θα έχουν να κάνουν με την πατρίδα, με ιστορικές σελίδες, με έπη εθελούσιας θυσίας και άλλα τόσα ένδοξα, καταλήγουμε και πάλι στην ωφέλεια του συνόλου από μια πράξη-επανάσταση εναντίον του εαυτού. Αυτοκτονία προς το γενικότερο καλό. (Αυτοκτονία με την ευρεία έννοια του όρου. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και η λέξη αυταπάρνηση επεκτεινόμενη έως εσχάτων)

Όταν λοιπόν το άτομο παραχωρεί τη ζωή του οικιοθελώς παρατολμώντας τότε εκθειάζεται και από την πολιτεία, αλλά και από το δόγμα το οποίο και αυτό εξυπηρετείται. (Ήδη αναγνωρίζω δυσμενείς κριτικές. Αυτό συμβαίνει όποτε αναφέρομαι έστω και πλαγίως σε θέματα πίστης, καθώς για πολλούς παραμένει θέμα ταμπού) Άραγε δεν θεωρείται αυτοκτονία ή παραχώρηση εαυτού, η ηρωική εμμονή σε μία ιδέα καθ’ ην στιγμή η υπηρέτησής της αποτελεί αιτία θανάτου; Όχι! Διότι εξυπηρετεί τους υπόλοιπους θιασώτες και τιμάται αναλόγως ώστε να υπάρξουν μιμητές!

Ο ήρωας που προέταξε τα στήθη του στο βέβαιο θάνατο, θάπτεται ‘απολαμβάνων’ τιμές παρουσία πάντων. Ο αυτόχειρας που δεν άντεξε το βάρος των επερχόμενων νόμων τους οποίους η κοινωνία συνέταξε και κόβει τις φλέβες του (που χρειάζεται επίσης τεράστιο θάρρος και όχι δειλία όπως πολλοί διατείνονται) σκεπάζεται αδιάβαστος με χώμα…

Προσωπικά η παράσταση με αφήνει αδιάφορο, αλλά αυτό ασφαλώς και δεν υποχρεώνει τους υπόλοιπους.

Να μην τιμώνται δηλαδή οι ήρωες; Όλοι εκείνοι που έπραξαν απαρνούμενοι τον εαυτό τους; Τι ευγενέστερον αυτού;

Τίποτα ευγενέστερο θα ομολογήσω, αλλά με βάση τις αξίες που υπηρετούμε. Τα πάντα είναι θέμα αξιών. Ιδίως οι διαφωνίες μας. Ιδίως αυτές.

Τι θα μπορούσε να γίνει; Ποιος άλλος τρόπος θα υπήρχε πέραν των νόμων ώστε να ζήσουμε σεβόμενοι ο ένας την παρουσία του άλλου; Η αλήθεια είναι πως δεν θα υπήρχε άλλος τρόπος πέραν εκείνου που αφηγείτο η ιστορία των απονήρευτων πρωτόπλαστων παραδείσου.

Στη φύση -όπως κάποιοι καταλαβαίνουν-, δεν υπάρχει αδικία. Για τους υπόλοιπους αναφέρω πως αδικία είναι δυνατόν να υπάρξει μόνο υπό την προϋπόθεση νόμων. Μόνο υπό την προϋπόθεση θέσπισης δικαίου. (τεράστιο ζήτημα το ποιος θα το θεσπίσει. Ο αφέντης ή ο δούλος;)

Ας μη λησμονούμε πως πάντα ξεκίνησαν με το να ανήκουν τα πάντα σε όλους, ακόμα και οι ζωές των τότε ανθρώπων βρισκόταν υπό αίρεση(!) δίχως μομφές και κατακρίσεις. (Χομπς) Αλήθεια ποιος κατηγορεί το λιοντάρι που τρώει τη δορκάδα, ή την ύαινα που κλέβει τη τροφή άλλου ζώου; Στη φύση όλα είναι φυσικά και από τον κανόνα αυτόν δεν εξαιρείται ούτε ο νοήμων άνθρωπος ο οποίος για να προστατευτεί από τον ίδιο του τον εαυτό, την ίδια του την φύση έφτιαξε οικογένειες αρχικά, κοινωνίες μετέπειτα και άρα νόμους που δέσμευαν άπαντες τους κοινωνικούς… (Χομπς και πάλι)

Δυστυχώς καθώς η αναρχία (ως πολίτευμα και πράξη) είναι φυσικώς ανέφικτη (Πρώτος άρχων το φως, επόμενος οι κανόνες της φυσικής που επιβάλλουν ωράρια βλ. ημέρα-νύχτα και ακολούθως ανθρώπους ειδικούς σε κάθε τι, άρα επιβλέποντες, -δεύτερη αρχή-), όφειλαν οι νόμοι, -οι νομοθέτες δηλαδή- να παραμείνουν πιστοί, εστιάζοντας στα πάσης φύσεως ιερά και αναπαλλοτρίωτα ανθρώπινα δικαιώματα.

Το πρώτο όλων το δικαίωμα στη ζωή και το δεύτερο η ελευθερία. Η πάσης φύσεως εννοούμενη ελευθερία (και ελεύθερης διακίνησης-περιφοράς του σώματος αλλά και βούλησης) πράγμα που ακούγεται σήμερα αστείο καθόσον τα πάντα εξυπηρετούν τα κράτη, που υποθάλπουν θεωρίες, άλλως συμφέροντα, αιώνια και στο βάθος τους ανάλλακτα.

Ο άνθρωπος από τη στιγμή που γεννάται έχει έμφυτη μία υποχρέωση έναντι του εαυτού του. Να κρατηθεί στη ζωή με κάθε τρόπο. Το δικαίωμα του αυτό, αρχικά το έχασε χωρίς να γνωρίζει και κατόπιν το παραχώρησε παραπλανημένος έναντι κάποιων αξιών. Το παρέδωσε στο όνομα μιας ανέξοδης επιβράβευσης.

Καταργουμένης της ελεήμονος παραχώρησης του σώματος ή της ηθικής συμπαράστασης (καθόσον και αυτή άλγει) θα μιλούσαμε για εγωισμό;

Θα μπορούσε από πάμπολλες απόψεις. Και μάλιστα σύμφωνα με τον Στίρνερ από πολλές εκδοχές θα μπορούσαν οι εγωιστές να ζουν σε μια κοινωνία με σκοπό το όφελος μόνο των προσωπικών τους επιταγών. Η κοινωνία αυτή θα ήταν μια κοινωνία ‘’Όλοι εναντίων όλων’’, αλλά και σήμερα η δική μας κοινωνία των μεγάλων αξιών σάμπως τι στην πράξη είναι; Ένα υποκριτικό συνονθύλευμα εγωιστών το οποίο παλεύει για τα δικά του –πώς θα γινόταν αλλιώς;- ιδιοτελή συμφέροντα. Ένα σύνολο εγωιστών που νομοθετεί αποβλέποντας όχι σ’ εκείνα που διατείνεται αλλά πίσω από αυτά, δια μέσου αυτών.

Πολλοί θα διακρίνουν στην κατάληξη ωφελιμισμό. Ομοίως και εμείς θα κατηγορήσουμε τους ηγέτες μας για ματαιόδοξους ομοίους. Τις απρόσωπες κοινωνίες, το δίχως άλλο.

Το ζήτημα δεν είναι το ‘Τι είναι ο άνθρωπος’’ αλλά το ποιος είναι ο άνθρωπος και τι πρέπει να αποζητά. Την ευτυχία, την ευζωία, το καλό μετέπειτα όνομα;

Η γνώμη μου η πλέον ταπεινή (υπό την σπάθη των ορθώς ή όχι διαφωνούντων) αμύνεται υπέρ της επιστροφής στη φύση. Αυτό κατ’ εμέ είναι το όραμα. Ο γυρισμός σε έναν αλλιώτικο τρόπο ζωής όσο ουτοπικό και εάν φαίνεται από πρακτική άποψη.

Μια τέτοια επιστροφή θα μπορούσε να δώσει λύσεις. Η απεμπλοκή από τις θρησκείες, τα κράτη, τις τάξεις, τις παντός είδους δόλιες επιταγές των κοινωνικοϊστορικών κατασκευασμάτων θα σημάνει ένα άλλο επίπεδο στην ελευθερία του ατόμου. (Σίγουρα με σεβασμό όλοι, στις επιθυμίες όλων)

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως η συνείδηση για την οποία γίνεται πολύς λόγος -και είναι η κατακλείδα των περισσότερων συμπεριφορών μας. Δόλιων ή μη. Ειλικρινών ή υποκριτικών- είναι κατασκεύασμα ρευστό, ανάλογης περιόδου. Εννοώ πως δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αυτήν έξω τα κοινωνικά επιτάγματα της εκάστοτε εποχής, άρα και αυτή γαλουχείται σε κάποιο βαθμό από τα κοινωνικώς ηθικά και μη επικρατούντα ανά κράτος, έθνος, τάξη, χρονική στιγμή.

Ενσταλάζωντας θα έλεγα πως η πάσης φύσεως άρνηση ακολούθησης του όποιου πεφωτισμένου δρόμου είναι αρχικά η λύση. Κατόπιν μια ίδια (προσωπική) θεωρία περί του ατομικού καλού που δεν επιβουλεύεται το αρεστό ή το άξιο του οποιουδήποτε άλλου ως μια πρώτη λύση. Μια πρόχειρη ίσως, μα απούσης πάσης άλλης, γίνεται το χαλάζι στην αναβροχιά.

politisg