Select Menu


Γράφει ο Γιώργος Σ. Πολίτης

Ένας απλός τρόπος γραφής, ο καθιερωμένος, είναι η πλεύση σε ήρεμα νερά. Ομοίως και το θέμα -αλλά με αυτό θα ασχοληθούμε σε επόμενο άρθρο-. Ο εκάστοτε λοιπόν, συμβιβαζόμενος ή αδαής υπογράφων που υιοθετεί τον συγκεκριμένο τρόπο γραφής, απολαμβάνει της ασφαλείας και επιδοκιμάζεται αναλόγως της προσπαθείας του για την ήρεμη-σίγουρη μεταφορά του αναγνώστη από το ένα σημείο στο άλλο. Από σημείο που τον παρέλαβε στο μέρος που ''ασφαλώς'' τον πήγε.

Στο μυθιστόρημα: Η γυναίκα της ''υπόθεσης'', ο άντρας με την πρώτη ή τη δεύτερη ζωή, με το εξώγαμο ή μη, με το μπέρδεμα το απλό ή το σύνθετο ειπωμένα με λέξεις και περιγραφές μέσα στα πλαίσια που ορίζει το κάδρο. Εντός των ειωθότων. Περιπέτειες απαλές, αστυνομικά μπερδέματα, ψυχογραφήματα επιδερμικής υφής που χαϊδεύουν…

Το μυθιστόρημα είναι πρωτίστως ταξίδι. Η θεώρηση αυτή είναι μια πάγια άποψη και εν τέλει ορθή. Η ''ασφαλής'' μετάβαση, ομοίως, ένας τρόπος ευρέως αποδεκτός μια και υιοθετείται από το σύνολο σχεδόν όλων των μη ιδεασμένων αναγνωστών, εάν όχι επιδιώκεται. Για το εάν είναι ορθή επιφυλάσσομαι. Η επιλογή βεβαίως ανήκει στον αναγνώστη. Με το βιβλίο μερικές μέρες συντροφιά στην παραλία, στο λεωφορείο στον καναπέ …και μετά το τεύχος πέταμα! Εκείνο που είχε να προσφέρει το έκανε. Με τιμιότητα ίσως. Είναι όμως το ζητούμενο του κάθε ανθρώπου με βιβλίο μυθιστορήματος ανά χείρας ο απλός περίπατος;

Αναρωτιέμαι...

Συνηθίζεται ο τρόπος γραφής, το ύφος της συγκατάβασης, η βόλτα από το πεζοδρόμιο να κερδίζει τη μερίδα του λέοντος στις εκδόσεις. Το μέσο, ο λόγος δηλαδή, ομοίως. Απλός ή γλαφυρός με τα επίθετα τα οποία καλούνται να βοηθήσουν και να επιτείνουν τα νοήματα των ουσιαστικών να είναι εκείνα που πρέπει, στις στιγμές που πρέπει και οι περιγραφές των μυθιστορηματικών γεγονότων να ιστορούνται από την απόσταση που αρμόζει: Την πατροπαράδοτη. Μαμάς προς παιδί, δασκάλου προς μαθητή, επιστήμονα προς ευρύ δημόσιο καταξιωμένο κοινό. Οι λέξεις και οι εκφράσεις της αγοράς να παραλείπονται ως μη υπάρχουσες, ως αφορισμένες έως το τέλος της πλεύσης και …τέλος καλό όλα καλά -μια η Ελληνική διαθέτει πληθώρα εκφράσεων και αποδεκτών συνωνύμων-, αλλά ακόμα και οι φορές που -οι αγοραίες εκφράσεις-αναφέρονται το κάνουν -συνήθως- ως να μην είναι μέρος του έργου, αλλά με τρόπο αναγκαίο που αποζητά άλλοθι, δηλαδή σαν να μη μπορούσε να γίνει αλλιώς.

Ο αναγνώστης δεν ξεβολεύεται, δεν δυσανασχετεί, δεν προκαλείται από λέξεις -που γνωρίζει- και από νοήματα ''αγενή'' που ευγενώς παρίστανται με την υπομονή του Ιώβ για χρόνια πίσω από τη πρώτη γωνία του νου, κουτσουρεμένα. Αποπαίδια.

Αφήνεται λοιπόν μακάριος στο ράθυμο ανασκάλεμα των όμοιων ιδεών του, στην άριστη εμπέδωση των κοινών λεγομένων τού (καλώς) γράφοντα καθώς το παιχνίδι πλέον παίζεται στην ασφαλή μεριά του ποταμού. Σε εκείνη του χαμόγελου, της γραβάτας και της χειραψίας. Της κανάκεψης του πελάτη-αναγνώστη. Το βιβλίο στο τραπέζι.

«Εξαιρετικός ο/η συγγραφεύς»

«Και λίγα λέτε…»

Τα δρώμενα αποκτούν το χρώμα της απαλής προσέγγισης της υπέροχης πραγματικότητας, εκείνης που επιπλέει και το υπονοούμενο, το συμφραζόμενο, το άλλο (χρώμα) της ευρείας αποδοχής. Τεχνική!

Αυτός είναι ο ένας τρόπος, αλλά υπάρχει και ο άλλος ο δεύτερος, ο πιο δύσκολος… Εκείνος της ιδέας και της ''βαριάς' γραφής.

Εκείνος όπου ο συγγραφέας δεν χαρίζεται, δεν φοβάται ή απλά του βγαίνει ως υποχρέωση η ιστόρηση δίχως φερετζέ. Και ξεβολεύει. Πιστέψτε το, αληθινά ξεβολεύει…

Με την υποχρέωση του συγγραφέα στην ιστόρηση της ιδέας -που είναι και η πλέον σημαντική- θα ασχοληθούμε σε επόμενο άρθρο όπως έχουμε ήδη πει. Με τη διαφορά της γραφής αμέσως τώρα. Δεν θα ήταν όμως δυνατή η εμπέδωση της διαφοράς εάν δεν ανέφερα ένα πολύ μικρό παράδειγμα, ένα ελάχιστο δείγμα σύγκρισης σε μυθιστόρημα ανώδυνο π.χ. περιπέτειας.

Περισσότερο αποδεκτή γραφή.

1. Στάθηκε ακίνητος με τα μάτια γεμάτα τρόμο. Κοιτούσε την κάνη του όπλου και καταλάβαινε ότι το τέλος πλέον ήταν πολύ κοντά. Προσπάθησε να πει μερικές κουβέντες αλλά δεν πρόλαβε. Η λάμψη τού όπλου τον προειδοποίησε ότι η πορεία του προς τον θάνατο είχε πάρει μια μη αναστρέψιμη τροχιά. Έκλεισε τα μάτια και αποδέχθηκε.

Λιγότερη αποδεκτή.

2. Τον κοιτούσε ακίνητος. Μαγκωμένος. Προσπάθησε να ψελλίσει μερικές κουβέντες, λίγα παρακάλια αλλά εκείνο που βγήκε από το στόμα του ήταν ένας ακόμη λυγμός. Ένας λυγμός που περιέκλειε κάθε του όνειρο και κάθε μεγαλοπρεπή προσδοκία του. Πιο δυνατός αυτή τη φορά. Τα γόνατά του είχαν αρχίσει να τρέμουν και η κύστη του άδειαζε το περιεχόμενό της στα πόδια του αφήνοντας μια ελάχιστη λίμνη ντροπής στη σκιά του. Άπλωσε το χέρι του καταθέτοντας το ίστατο επιχείρημά του. Οι άκρες του απλωμένου χεριού του πετάρισαν. Ήταν η πρώτη φορά που τις είδε με τέτοια συμπάθεια, η πρώτη φορά που αγαπούσε τόσο πολύ το κάθε εκατοστό του εαυτού του, η πρώτη που ένοιωσε κάπως πιο οικεία και δικαιολόγησε απόλυτα την αψάδα της θερμής οσμής των ούρων του. Η τελευταία φορά που χαμήλωνε τα μάτια του κλαίγοντας…

Η σφαίρα τον πέτυχε κατάστηθα. Πρώτα ένοιωσε ένα οξύ κάψιμο και κατόπιν ένιωσε τον βήχα στην επόμενη ανάσα του να τον πνίγει. Οι πνοές του έβγαιναν αφριστές, ροζ, γεμάτες καψίματα την ώρα που το μυαλό του βολόδερνε σε κάτι αόριστο… κ.τ.λ. κ.τ.λ.

Είναι προφανές ότι ο καθένας δυσκολεύεται σε όμοιες περιγραφές (2). Κανείς δεν θέλει να βιώνει βαθιά τον ανθρώπινο πόνο, να νιώθει την υστέρηση του σθένους του οποιοδήποτε. ‘Όμως συμβαίνει, υπάρχει καθημερινά γύρω μας και με το να κλείνουμε τα μάτια δεν κάνουμε τίποτα άλλο από το να χώνουμε το κεφάλι στην άμμο, να αποφεύγουμε, να προφασιζόμαστε…

Και μέχρι εδώ όλα καλά. Τίποτα το τρομερό θα πείτε μερικοί... Μικρές οι διαφορές.

Και εάν το θύμα ήταν ο πρωταγωνιστής; Τότε το σκηνικό αλλάζει άρδην.

Στην περίπτωση αυτή έχει τελεσθεί το ''αδίκημα'' και θα πρέπει να θεωρείται σχεδόν βέβαιη η απόρριψη του έργου από τη συντριπτική πλειοψηφία των εκδοτικών οίκων -ασχέτως ποιότητας του συνόλου του έργου-. Δυστυχώς, διότι τα πάντα κινούνται γύρω από τις επιθυμίες του κοινού και πάλι δυστυχώς, διότι με τον τρόπο αυτό δεν αφήνεται λεύτερη μία άλλη πρόταση περισσότερο ειλικρινής, εγγύτερα στην αληθινή πλευρά των γεγονότων. ''Δεν νικάει πάντα ο καλός, ασχέτως των επιθυμιών μας''

Σε άλλη περίπτωση τα πάντα εξακολουθούν να παραμένουν προβλέψιμα. Αρεστά με υποχρέωση... (προσωπικά μου έχουν απορρίψει έργο ως απαισιόδοξο. Η εποχή απαιτεί αισιοδοξία. Πουλάει...)

Για όσους αλλιώς θεωρούν, αναφέρω, ότι οι εκδοτικοί οίκοι –στην πλειοψηφία τους- ενδιαφέρονται πρωτίστως για το κέρδος. Θεμιτό από τη σκοπιά τους, επιχειρήσεις είναι… Ελάχιστοι είναι εκείνοι οι οποίοι αποδέχονται ακέραιες τις γραφές-προτάσεις των συγγραφέων (έχω τη τύχη να βρίσκομαι σε έναν από αυτούς που αποτελούν εξαίρεση) μια και στο βωμό του κέρδους απαιτούν στρογγυλεύσεις, περικοπές, μέχρι και αλλαγές τίτλων και ιδεών. Δίχως να ονομάζουν κατά πρόσωπο τίποτα. Απλά απορρίπτοντας… επιλέγοντας κοσμίως τα περιπλέοντα των ιδεών τους. Ίσως και να μην γίνεται αλλιώς. Ο διαθέτων το χρήμα την ώρα που υπάρχει πληθώρα γραφής και πλαστικής συνείδησης νικά κατά κράτος...

Μα για μυθιστόρημα απαιτείται συνείδηση; Ναι, όταν σου επιβάλλονται (κοσμίως ή μη) ο τρόπος γραφής, το είδος του τέλους, οι ιδέες που επιθυμείς να κερδίσει ο αναγνώστης. Και αυτό είναι το πλέον σημαντικό. Οι ιδέες! Διότι το μυθιστόρημα οφείλει να μιλάει με ειλικρίνεια αναφέροντας όλα εκείνα που δεν λέγονται. Απενεχοποιώντας ενδεχομένως ή προτρέποντας...

Το θέμα είναι ''μακρύ'', θα επανέλθουμε.

Επανερχόμενος λέγω, κλείνοντας την παρένθεση, ότι οι τραχιές περιγραφές σε βιβλία περιπέτειας –μια και σε τέτοιο αναφέρθηκε το παράδειγμα- θεωρώ ότι επιβάλλονται, ομοίως και οι αποτυπώσεις στο ακέραιο του ψυχολογικού άλγους των ηρώων ή των άλλων, των περιβαλλόντων αυτών. Έχω πει και στο παρελθόν ότι το κάθε βιβλίο –κατά την γνώμη μου- οφείλει να ξεβολεύει. Οφείλει να χώνεται βαθιά στην ψυχή του αναφερόμενου προσώπου και να αναφέρει όλα εκείνα όπου συμβαίνουν βαθιά του όπου ο αναγνώστης υποπτεύεται και ενδεχομένως ασυναισθήτως απωθεί, απλά αγνοεί ή εσκεμμένα αποφεύγει να αντικρίσει.

Ο συγγραφέας οφείλει να περιγράφει ‘’στεγνά’’ ή ‘’πλούσια’’ –ανάλογα με τη στιγμή- το ‘’γεγονός’’ χωρίς να λαμβάνει υπ’ όψη του τις αντιδράσεις. Διαμορφώνει. Σκηνοθετεί, σχεδόν επιβάλλει με θάρρος.

Δεν του επιτρέπεται να ξεπερνά, να κουκουλώνει, να αδιαφορεί. Οφείλει να εκτίθεται παρουσιάζοντας τη δική του άποψη και να κρίνεται για αυτή. Μάχη εξ' αποστάσεως, σε ''τρίτο'' πρόσωπο εκ του ασφαλούς δηλαδή, δεν επιτρέπεται.

Η γνώμη του απαιτείται. Ο υπογράφων υποχρεώνεται.

Ειλικρινά δεν μπορώ να καταλάβω γιατί κάθε έργο οφείλει να έχει προβλέψιμο τέλος. Γιατί 50 σελίδες πριν το τέλος να έρχεται η ‘’τεράστια’’ ανατροπή! Γιατί στο τέλος να καταντούν όλα τόσο προβλέψιμα…

Με τα ανωτέρω προσπάθησα να δώσω ένα πρώτο κέντρισμα, μία πρώτη προσέγγιση που έχει κυρίως σχέση με τις επιλογές των λέξεων και δευτερευόντως την υποστήριξη των ιδεών (θέμα στο οποίο θα επανέλθω).

Η πρώτη περίπτωση είναι απλή. Η δεύτερη, η άλλη, εκείνη που άπτεται του ερωτικού μυθιστορήματος, είναι εκείνη η σαφώς δυσκολότερη, μια και η γραμμή η οποία χωρίζει τη λογοτεχνία του έρωτα από το πορνογράφημα είναι από τις πλέον λεπτές και τις πλέον επικίνδυνες.

Υπάρχει όμως διαχωρισμός. Υπάρχει, από την ώρα όπου ο συγγραφέας ξεφεύγει και περνάει στο επίπεδο εκείνο όπου η αιτία ή το αποτέλεσμα, αποτελούν το στόχο του και όχι αυτή καθ' εαυτή η πράξη, η οποία μπορεί να περιγράφεται ακόμα και με τρόπο ''ανήκουστο'' ώστε να φέρει τον αναγνώστη στο σημείο όπου και απαιτείται, για να δικαιολογήσει όλα εκείνα που ο υπογράφων επιθυμεί να υποστηρίξει.

Πέραν όλων καλό θα ήταν θα μην ξεχνάμε ότι εκείνο που κάποιος το χαρακτηρίζει ''προχωρημένο'', θαρρετό ή άξια προσπάθεια, ο επόμενος αναγνώστης-κριτικός, αβίαστα θα μπορέσει να το ονομάζει λίβελο ή επιεικώς ακόμα και απαράδεκτο...

Με αυτή, την πολύ δυσκολότερη περίπτωση θα ασχοληθούμε με παραδείγματα στο επόμενο άρθρο μου και θα ακολουθήσει το τρίτο όπου θα ασχολείται με το κυρίως θέμα. Εκείνο της ιδέας του μυθιστορήματος.

politisg.blogspot.gr

Σχόλια

Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.

 
Top