Η ζωή του
Ο Πολύβιος γεννήθηκε και ανετράφη στην αχαϊκή πόλη της Μεγαλόπολης. Ήταν μέλος της ελληνικής άρχουσας τάξης, και λόγω της ιδιότητας του αυτής είχε την ευκαιρία να αποκτήσει άμεσα βαθιά γνώση των πολιτικών και στρατιωτικών ζητημάτων. Η πολιτική του σταδιοδρομία αφιερώθηκε, κατά ένα μεγάλο μέρος της, στη διατήρηση της ανεξαρτησίας της Αχαϊκής Ένωσης (Αχαϊκή Συμπολιτεία). Ο πατέρας του αποτελούσε κύριο υπέρμαχο της πολιτικής ουδετερότητας κατά τον πόλεμο των Ρωμαίων ενάντια στον Περσέα της Μακεδονίας. Επειδή όμως θεωρήθηκε ύποπτος από τους Ρωμαίους, ο γιος του Πολύβιος ήταν μεταξύ των 1.000 Αχαιών ευγενών που μεταφέρθηκαν στη Ρώμη το 168 π.Χ. ως όμηροι, και που παρέμειναν εκεί για δεκαεπτά έτη
. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Ρώμη, και λόγω της υψηλής του μόρφωσης και παιδείας, ο Πολύβιος ήταν ευπρόσδεκτος στα σπίτια των πλέον διακεκριμένων οικογενειών της Ρώμης, ιδιαίτερα δε στου Αιμιλίου Παύλου, του κατακτητή του Τρίτου Μακεδονικού Πολέμου, ο οποίος και του εμπιστεύθηκε τη διαπαιδαγώγηση των γιών του: του Φάβιου και του νεότερου Σκιπίωνος. Μετά την απελευθέρωση των Αχαιών ομήρων το 150 π.Χ, επετράπη στον Πολύβιο να επιστρέψει στην πόλη του, αλλά την αμέσως επόμενη χρονιά συνόδευσε τον φίλο του Σκιπίωνα στην Αφρική και ήταν παρών κατά την πτώση της Καρχηδόνας, την οποία και περιέγραψε. Πιθανολογείται πως μετά την καταστροφή της Καρχηδόνας, περιόδευσε προς τις Δυτικές ακτές της Αφρικής καθώς και την Ισπανία.
Σκιπίων ο Αφρικανός
Μετά από την καταστροφή της Κορίνθου την ίδια χρονιά, ο Πολύβιος επέστρεψε στην Ελλάδα και χρησιμοποίησε τις διασυνδέσεις του με σημαίνοντες Ρωμαίους για να αποφορτίσει την κατάσταση. Επιφορτίστηκε με το δύσκολο στόχο της οργάνωσης μιας νέας μορφής διακυβέρνησης για τις ελληνικές πόλεις, και στη θέση αυτή έχαιρε υψηλότατης αναγνώρισης.
Τα Ιστορικά του έργα
Ο Πολύβιος συνέγραψε πολλά έργα, που στην πλειονότητά τους δε διασώζονται σήμερα. Το πρώτο του έργο ήταν η βιογραφία του Έλληνα πολιτικού Φιλοποίμηνος, το οποίο ερανίσθηκε ως πηγή ο Πλούταρχος. Η βιογραφία αυτή δεν έχει σωθεί. Επιπρόσθετα, έγραψε μια πιθανότατα εκτεταμένη πραγματεία "Περί Τακτικής", όπου περιγράφονταν λεπτομερώς οι στρατιωτικές τακτικές Ρωμαίων και Ελλήνων. Μικρά τμήματα αυτού του έργου διασώζονται στο εκτενέστερο έργο του "Ιστορίες", αλλά και το κείμενο καθεαυτό της "Τακτικής" έχει χαθεί. Επίσης, έχει χαθεί και μια ιστορική μονογραφή σχετικά με τα γεγονότα του Νομαντίνου πολέμου. Το εκτενέστερο έργο του, είναι οι "Ιστορίες"ή "Η Άνοδος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας", που διασώζονται σχεδόν πλήρως, με μερικά μόνο βιβλία και αποσπάσματα να λείπουν.
Ο Τίτος Λίβιος, αναφέρεται στον Πολύβιο και τον χρησιμοποιεί ως πηγή υλικού στο αφήγημά του. Ο Πολύβιος είναι ένας από τους πρώτους ιστορικούς που παρουσίασε την ιστορία ως μια αλληλουχία αιτιών και αποτελεσμάτων, που βασίζεται σε μια προσεκτική εξέταση της παράδοσης και που διευθύνεται υπό έντονη κριτική. Διηγήθηκε την Ιστορία βάσει των όσων είχε ο ίδιος δει και όσων είχε αποκομίσει από την επικοινωνία του με αυτόπτες μάρτυρες και συμμετέχοντες στα δρώμενα. Σε μια κλασική ιστορία ανθρώπινης συμπεριφοράς, ο Πολύβιος τα συλλαμβάνει όλα: τον εθνικισμό, την ξενοφοβία, τη διπροσωπία της πολιτικής, τις φρικτές μάχες, τη βιαιότητα, κ.ά. μαζί όμως με την πίστη, τον ηρωισμό, την ανδρεία, τη νοημοσύνη, τη λογική και την καπατσοσύνη. Με το μάτι του στραμμένο στη λεπτομέρεια και με χαρακτηριστικό, αυστηρώς αιτιολογημένο ύφος, ο Πολύβιος παρείχε μια συνολική θεώρηση της ιστορίας παρά μια απλή χρονολογική καταγραφή περιστατικών.
Ο Πολύβιος θεωρείται από μερικούς ως ο διάδοχος του Θουκυδίδη από άποψη αντικειμενικότητας και κριτικής σκέψης στο έργο του, και προπάτορας της αυστηρής ακαδημαϊκής ιστορικής έρευνας, υπό τη σύγχρονη επιστημονική της έννοια. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, το έργο του παρουσιάζει την πορεία των περιστατικών με καθαρότητα, οξυδέρκεια και υγιή κρίση, τις περιστάσεις εκείνες που επηρεάζουν το τελικό αποτέλεσμα, φωτίζοντας ιδιαίτερα τις διαφορετικές γεωγραφικές παραμέτρους. Δίκαια, επομένως, μπορεί να συγκαταλεχθεί ανάμεσα στα μεγαλύτερα έργα της ιστοριογραφίας κατά την αρχαιότητα. Ο συγγραφέας του λογοτεχνικού εγχειριδίου Oxford Companion to Classical Literature (1937) τον επαινεί για "τη σοβαρή του αφοσίωση στην αλήθεια" και τη συστηματική του επιδίωξη για την αιτία των γεγονότων.
Πρόσφατα, έγινε μια πιο κριτική αξιολόγηση του έργου του Πολύβιου. Κατά την άποψη του Peter Green στο βιβλίο του Alexander to Actium, ο Πολύβιος συχνά γίνεται μεροληπτικός προκειμένου να δικαιολογήσει τις επιλογές του πατέρα του αλλά και τις δικές του. Παρεκκλίνει του δρόμου του, παρουσιάζοντας με μελανά χρώματα τον Αχαιό πολιτικό Καλλικράτη, αφήνοντας έτσι τον αναγνώστη με εννοήσει ότι ο Καλλικράτης κρύβεται πίσω από την ομηρία του στη Ρώμη. Πιο σημαντικό είναι ότι στην αρχή –ως όμηρος στη Ρώμη, στη συνέχεια υπό την προστασία του Σκιπίωνα και τελικά ως συνεργάτης των Ρωμαϊκών αρχών το 146 π.Χ.– δεν είναι ελεύθερος να εκφράσει τις αληθινές του απόψεις. Ο Green εισηγείται ότι θα πρέπει πάντα να λαμβάνουμε υπόψη μας το γεγονός ότι προσπαθούσε να εξηγήσει τη Ρώμη στο ελληνικό κοινό ώστε να τους πείσει για την ανάγκη αποδοχής των Ρωμαϊκών αρχών, κάτι που ο ίδιος εκτιμούσε ως αναπόφευκτο. Εντούτοις, για τον Green οι ιστορίες του Πολύβιου παραμένουν ανεκτίμητες και αποτελούν την καλύτερη ιστορική πηγή της εποχής που καλύπτει. Ο Ron Mellor επίσης συμφωνεί με την άποψη ότι ο Πολύβιος μεροληπτεί, όταν από πίστη στο Σκιπίωνα, κατασπίλωσε τους αντιπάλους του Σκιπίωνα (τους ιστορικούς της αρχαίας Ρώμης). Στο έργο του Οι Ιστορίες, ο Πολύβιος εισήγαγε μερικές θεωρίες. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, εξηγεί τη θεωρία της ανακύκλωσης ή αλλιώς τον κύκλο της κυβέρνησης, μια ιδέα που είχε προηγουμένως εξετάσει ο Πλάτωνας.
Κρυπτογραφία
Στον Πολύβιο αποδίδεται ένα χρήσιμο στην τηλεγραφία εργαλείο, το οποίο επιτρέπει την κωδικοποιημένη αποστολή γραμμάτων με τη χρήση ενός αριθμητικού συστήματος. Στην ιδέα αυτή επίσης στηρίζονται η κρυπτογραφία και η στενογραφία. Το εργαλείο αυτό είναι γνωστό ως το “Τετράγωνο του Πολύβιου”. Πρόκειται για ένα τετράγωνο 5Χ5, διαιρεμένο σε 25 μικρότερα ίσα τετραγωνάκια, όπου τοποθετούνται με τη σειρά οι χαρακτήρες της αλφαβήτου, από αριστερά προς τα δεξιά και από τα πάνω προς τα κάτω (στο σύγχρονο λατινικό αλφάβητο των 26 χαρακτήρων, τα γράμματα «Ι» και «J» συνδυάζονται). Στη συνέχεια, οι σειρές και οι στήλες αριθμούνται οριζοντίως και καθέτως, συνήθως με τους αριθμούς από 1 έως 5. Έτσι, οι κάθε ζεύγος 2 αριθμών (συντεταγμένες) αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο γράμμα και με τον τρόπο αυτό μπορεί να συναχθεί κρυπτογραφικά ολόκληρη επιστολή.
Η επιρροή του Πολύβιου στην Αναγέννηση και στον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό
Ο Πολύβιος δεν εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους σύγχρονούς του, για τους οποίους η έλλειψη υψηλού Αττικού ύφους αποτελούσε ελάττωμα. Οι Ρωμαίοι συγγραφείς της ίδιας περιόδου, ειδικά ο Λίβιος και ο Διόδωρος, υιοθέτησαν μεγάλο μέρος του υλικού του Πολύβιου για δική τους χρήση τους και συνέχισαν, σε μεγάλο βαθμό, το έργο του. Καθώς όμως παγιώνονταν η ρωμαϊκή κατοχή στην Ευρώπη, ο Πολύβιος άρχισε να πέφτει σε δημοτικότητα.
Ο Τάκιτος Πόπλιος Κορνήλιος (50 -120
μ.Χ.) κάγχασε με τις απόψεις του Πολύβιου περί ενός ιδανικού μικτού Συντάγματος, ενώ οι τότε αυτοκρατορικοί συγγραφείς τον αγνοούσαν. Το έργο του διατηρήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, αν και παραμορφωμένο, μέσα σε αποσπάσματα πολιτικής θεωρία και διοίκησης.Ωστόσο, δεν ήταν πριν από την Αναγέννηση που το έργο του Πολύβιου επανήλθε στην επιφάνεια και μάλιστα σε αποσπασματική μορφή. Το έργο του πρώτα έκανε την επανεμφάνισή του στη Φλωρεντία. Ο Πολύβιος απέκτησε ρεύμα στην Ιταλία, και αν και οι φτωχές λατινικές μεταφράσεις εμπόδισαν κάθε κατάλληλη υποτροφία πάνω στο έργο του, συνέβαλε στην εκεί ιστορική και πολιτική συζήτηση. Όταν ο Μακιαβέλι έγραψε τις Ομιλίες του, φαίνεται πως ήδη γνώριζε το έργο του Πολύβιου. Οι μεταφράσεις σε γλώσσα καθομιλουμένη, στα γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και αγγλικά, εμφανίστηκαν αρχικά το 14ο αιώνα. Παρομοίως, προς τα τέλη του 16ου αιώνα, ο Πολύβιος βρίσκει ακόμα μεγαλύτερο αναγνωστικό κοινό, ανάμεσα στα μέλη του μορφωμένου κόσμου της εποχής. Η μελέτη της αλληλογραφίας ατόμων όπως ο Κασωμπόν , ο ντε Του, ο Κάμντεν και ο Σαρπι φανερώνουν το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, για το έργο και τις ιδέες του Πολύβιου. Παρά την ύπαρξη τυπωμένων εκδόσεων στην καθομιλουμένη και το αυξανόμενο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον, ο Πολύβιος δεν παρέμεινε «ιστορικός για τους ιστορικούς», εφόσον δεν διαβάστηκε ιδιαίτερα από το ευρύ κοινό. Από τις εκδόσεις του έργου του σε καθομιλουμένη γλώσσα σώζονται κάποιες ελάχιστες – 7 στα γαλλικά, 5 στα αγγλικά και 5 στα ιταλικά.
Οι πολιτικές πεποιθήσεις του Πολύβιου αποτέλεσαν διαρκή πηγή έλξης των δημοκρατικών φιλοσόφων, από τον Κικέρωνα και τον Μοντεσκιέ έως τους ιδρυτές πατέρες των Ηνωμένων Πολιτειών . Από την εποχή του Διαφωτισμού και μετά, ο Πολύβιος είλκυε περισσότερο όσους ενδιαφερόμενους σε θέματα Ελληνιστικής Ελλάδας και πρώιμης Δημοκρατικής Ρώμης, ενώ τα πολιτικά και στρατιωτικά του συγγράματα, έχασαν την επιρροή τους στον ακαδημαϊκό κόσμο. Πιο πρόσφατα, μετά από συστηματική μελέτη των ελληνικών κειμένων του Πολύβιου αλλά και της διαχρονικής τεχνικής του, έχει αυξηθεί η ακαδημαϊκή κατανόηση και η εκτίμηση για το έργο του Πολύβιου ως ιστορικού. Σύμφωνα με τον Έντουαρντ Ταφτ, ο Πολύβιος αποτέλεσε σημαντική πηγή για τον Charles Joseph Minard όταν αποτύπωνε σε μορφή γραφήματος τη χερσαία πορεία του Αννίβα στην Ιταλία κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Πουνικού Πολέμου.
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.