Περισσότερες από 10.000 κοινωφελείς περιουσίες παραμένουν δίχως καταγραφή και έλεγχο, με αποτέλεσμα να αξιοποιούνται με παράνομο τρόπο, προκαλώντας σημαντική απώλεια εσόδων για το Δημόσιο...
Περιουσίες πλέον των 10 δισ. ευρώ που έχουν αφήσει ως κληροδοτήματα περισσότεροι από 10.000 Ελληνες βρίσκονται, στην πλειονότητά τους, σε χέρια επιτηδείων, ενώ το κράτος αδυνατεί να τις καταγράψει και να φορολογήσει την αξιοποίησή τους.
Σε περιπτώσεις που καλείται η ελληνική πολιτεία να αναλάβει τη διαχείρισή τους, το κράτος έρχεται αντιμέτωπο με τον ίδιο του τον εαυτό και δέχεται "τρικλοποδιές" από την "ανίκητη" γραφειοκρατία που καθυστερεί τις διαδικασίες για περισσότερα από 10 χρόνια.
Το κρίσιμο για την ελληνική οικονομία θέμα των 10.000 κληροδοτημάτων καταγράφει στις εκθέσεις του ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, Λέανδρος Ρακιντζής, ο οποίος αναφέρει ότι "αφενός πρέπει να απογραφούν τα ιδρύματα αυτά, που ανέρχονται σε 10.000 περίπου, αλλά ενδέχεται να μας διαφεύγουν κάποια, αφετέρου να υποχρεωθούν οι διοικήσεις τους να υποβάλουν ισολογισμούς και λογοδοσίες, για μερικά εκ των οποίων δεν έχουν υποβληθεί επί σειρά ετών".
Το σχέδιο
Αντίστοιχα η κυβέρνηση από τις αρχές του χρόνου διαμόρφωσε σχέδιο για την αξιοποίηση των εθνικών κληροδοτημάτων με την προώθηση της πλήρους καταγραφής τους, τη λεπτομερή αποτύπωση της κινητής και ακίνητης περιουσίας τους και την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου. Το υπ. Οικονομικών έχει καταρτίσει παρεμβάσεις, προκειμένου να αξιοποιηθούν 11.000 κοινωφελείς περιουσίες.
Ειδικά στο θέμα των ακινήτων, υπήρχαν καταγγελίες ότι πολλές φορές οι διαχειριστές μίσθωναν τα ακίνητα μόνοι τους, χωρίς έγκριση και ούτε καν ενημέρωση των αρμοδίων υπηρεσιών, χωρίς διαφάνεια και την τήρηση ανοιχτών διαδικασιών (δημόσιας πλειοδοτικής δημοπρασίας) με αποτέλεσμα να εμφανίζονται φαινόμενα συναλλαγών "κάτω από το τραπέζι".
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι φορείς διαχείρισης των κληροδοτημάτων ενσωματώνουν την περιουσία των ιδρυμάτων στην ευρύτερη δική τους περιουσία.
Τι είναι
Κληροδοτήματα και σχολάζουσες κληρονομιές
Σε 10.000 υπολογίζονται οι Ελληνες -στην πλειονότητά τους απόδημοι- οι οποίοι δημιούργησαν σημαντικές περιουσίες και μετά θάνατον άφησαν τη διαχείρισή τους σε ιδρύματα, στους δήμους, στις κοινότητες που γεννήθηκαν, στην Εκκλησία, σε φυσικά πρόσωπα, ή ζήτησαν με τις διαθήκες τους να δημιουργηθούν ιδρύματα ειδικά για την εξυπηρέτηση κοινωφελών σκοπών.Τα κληροδοτήματα δεν αποτελούν κρατική περιουσία, αλλά το κράτος εποπτεύει τη διαχείριση του κοινωφελούς έργου. Οταν, για παράδειγμα, ο διαθέτης αφήνει την περιουσία του σε έναν ναό προκειμένου να διοργανώνει συσσίτιο για τους άπορους, η περιουσία του κληροδοτήματος δεν ενσωματώνεται στην περιουσία του ναού. Αποτελεί Κεφάλαιο Αυτοτελούς Διαχείρισης και ο Ιερός Ναός απλώς τη διαχειρίζεται προκειμένου να εκτελεστεί ο σκοπός του διαθέτη. Το κράτος ελέγχει τα απαιτούμενα δικαιολογητικά (εγκρίσεις προϋπολογισμών, απολογισμών, εκμίσθωσης ακινήτων κ.ά. μέσω των αρμοδίων Δ/νσεων Εθνικών Κληροδοτημάτων). Ακίνητα "φιλέτα" στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας αξίας δισ. ευρώ, καθώς και διατηρητέα μνημεία, αποτελούν περιουσία -πολλές φορές αναξιοποίητη- των κληροδοτημάτων. Σημαντικό "κεφάλαιο" για την οικονομία είναι οι "σχολάζουσες κληρονομιές".
Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν κληρονόμοι κάποιου θανόντος, η κληρονομιά χαρακτηρίζεται ως σχολάζουσα και περιέρχεται στο Δημόσιο. Σήμερα υπολογίζεται ότι υφίστανται 2.500 ιδρύματα και κληροδοτήματα, 3.000 σχολάζουσες κληρονομιές, ενώ οι υπόλοιπες 5.500 περιουσίες είναι υπό εκκαθάριση. Μόνο οι περιουσίες που αφήνονται για κοινωφελείς σκοπούς ξεκινούν από τις 200.000 ευρώ έκαστη και φθάνουν σε πολλά εκατ. ευρώ.
Δυσλειτουργίες
Νόμοι από το... 1939 και υποστελέχωση
Στις περιπτώσεις των σχολαζουσών κληρονομιών η ουσιαστική απουσία του κράτους επί σειρά ετών οδήγησε στην επιβράδυνση των διαδικασιών αναγνώρισης του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου (πάνω από 30 χρόνια σε κάποιες περιπτώσεις!). Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις εμφανίζονται και φαινόμενα διαχείρισης των σχολαζουσών κληρονομιών προς όφελος των ιδίων κηδεμόνων (π.χ. μισθώνουν τα ακίνητα μόνοι τους ως ιδιοκτήτες).
Ο κ. Ρακιντζής κάνοντας ελέγχους σε ιδρύματα κληροδοτημάτων διαπίστωσε πως οι περισσότεροι φορείς δεν έχουν υποβάλει απολογισμούς και λογοδοσίες επί σειρά ετών, δεν τηρούνται τα απαραίτητα βιβλία και δεν υποβάλλονται φορολογικές δηλώσεις. Στελέχη της δημόσιας διοίκησης καθώς και εκπρόσωποι των υγιών ιδρυμάτων συνομολογούν με τον κ. Ρακιντζή ότι βασική αιτία των δυσλειτουργιών αποτελεί το γερασμένο νομικό πλαίσιο που ισχύει από το 1939, το οποίο διέπει τα κληροδοτήματα. Επίσης οι αρμόδιες υπηρεσίες Εθνικών Κληροδοτημάτων του υπ. Οικονομικών και των πρώην κρατικών Περιφερειών (νυν Αποκεντρωμένων Διοικήσεων) επί σειρά ετών, ήταν υποστελεχωμένες και δεν μπορούσαν να ασκήσουν ουσιαστική εποπτεία στους διαχειριστές των κληροδοτημάτων. Στο παρελθόν αποτελούσαν θέσεις δυσμενούς μετάθεσης και οι υπάλληλοι δεν ενδιαφέρονταν να προχωρήσουν σε ελέγχους, με αποτέλεσμα πολλές φορές τα κληροδοτήματα να μην εκτελούν τον σκοπό τους και να λειτουργούν χωρίς έλεγχο, διαθέτοντας τα χρήματά τους είτε για το διορισμό ημετέρων είτε προς όφελος άλλων δραστηριοτήτων.
Διοικητικά στελέχη των αρμοδίων υπηρεσιών αναφέρουν στο "Εθνος της Κυριακής" ότι απαιτείται άμεση αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου στην κατεύθυνση απλοποίησης των διαδικασιών ελέγχου π.χ. σήμερα σχεδόν για όλες τις ενέργειες των αρμοδίων Υπηρεσιών απαιτείται σχετική έγκριση του εκάστοτε Συμβουλίου Εθνικών Κληροδοτημάτων, με αποτέλεσμα τεράστιες καθυστερήσεις. Αναφέρουν την ανάγκη στελέχωσης των υπηρεσιών με νέους ανθρώπους, με ειδική κατάρτιση.
Προτείνεται επίσης η δημιουργία σε κεντρικό επίπεδο στο υπ. Οικονομικών ανοιχτού λογισμικού, στα πρότυπα του opengov, όπου θα καταγράφονται τα πάντα: μητρώα Ιδρυμάτων, κληροδοτημάτων, σχολαζουσών, ακίνητης και κινητής περιουσίας (ηλεκτρονικό περιουσιολόγιο), ανοιχτής λίστας με εκτελεστές - εκκαθαριστές διαθηκών και κηδεμόνων που θα ανανεώνεται διαρκώς. Οποιαδήποτε εκμίσθωση ή εκποίηση ακινήτων να διενεργείται με δημόσια πλειοδοτική δημοπρασία και να αναρτάται πέραν των εφημερίδων στην ειδική ιστοσελίδα του υπουργείου. Ειδικά για τις σχολάζουσες να επιταχυνθούν οι διαδικασίες με πρόβλεψη ανώτατου χρονικού ορίου για την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου (πρόταση για πέντε χρόνια).
Διαφάνεια
"Προκειμένου να υπάρξει η μέγιστη δυνατή διαφάνεια, η υπηρεσία μας έχει ήδη προβεί στην ηλεκτρονική καταγραφή των εθνικών κληροδοτημάτων, των σχολαζουσών κληρονομιών αρμοδιότητάς της και σχεδόν του συνόλου της ακίνητης περιουσίας αυτών", λέει ο κ. Γρηγόρης Θεοδωράκης, προϊστάμενος Διεύθυνσης Εθνικών Κληροδοτημάτων Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής.
ΝΙΚΟΣ Β. ΤΣΙΤΣΑΣ
Περιουσίες πλέον των 10 δισ. ευρώ που έχουν αφήσει ως κληροδοτήματα περισσότεροι από 10.000 Ελληνες βρίσκονται, στην πλειονότητά τους, σε χέρια επιτηδείων, ενώ το κράτος αδυνατεί να τις καταγράψει και να φορολογήσει την αξιοποίησή τους.
Σε περιπτώσεις που καλείται η ελληνική πολιτεία να αναλάβει τη διαχείρισή τους, το κράτος έρχεται αντιμέτωπο με τον ίδιο του τον εαυτό και δέχεται "τρικλοποδιές" από την "ανίκητη" γραφειοκρατία που καθυστερεί τις διαδικασίες για περισσότερα από 10 χρόνια.
Το κρίσιμο για την ελληνική οικονομία θέμα των 10.000 κληροδοτημάτων καταγράφει στις εκθέσεις του ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, Λέανδρος Ρακιντζής, ο οποίος αναφέρει ότι "αφενός πρέπει να απογραφούν τα ιδρύματα αυτά, που ανέρχονται σε 10.000 περίπου, αλλά ενδέχεται να μας διαφεύγουν κάποια, αφετέρου να υποχρεωθούν οι διοικήσεις τους να υποβάλουν ισολογισμούς και λογοδοσίες, για μερικά εκ των οποίων δεν έχουν υποβληθεί επί σειρά ετών".
Το σχέδιο
Αντίστοιχα η κυβέρνηση από τις αρχές του χρόνου διαμόρφωσε σχέδιο για την αξιοποίηση των εθνικών κληροδοτημάτων με την προώθηση της πλήρους καταγραφής τους, τη λεπτομερή αποτύπωση της κινητής και ακίνητης περιουσίας τους και την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου. Το υπ. Οικονομικών έχει καταρτίσει παρεμβάσεις, προκειμένου να αξιοποιηθούν 11.000 κοινωφελείς περιουσίες.
Ειδικά στο θέμα των ακινήτων, υπήρχαν καταγγελίες ότι πολλές φορές οι διαχειριστές μίσθωναν τα ακίνητα μόνοι τους, χωρίς έγκριση και ούτε καν ενημέρωση των αρμοδίων υπηρεσιών, χωρίς διαφάνεια και την τήρηση ανοιχτών διαδικασιών (δημόσιας πλειοδοτικής δημοπρασίας) με αποτέλεσμα να εμφανίζονται φαινόμενα συναλλαγών "κάτω από το τραπέζι".
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι φορείς διαχείρισης των κληροδοτημάτων ενσωματώνουν την περιουσία των ιδρυμάτων στην ευρύτερη δική τους περιουσία.
Τι είναι
Κληροδοτήματα και σχολάζουσες κληρονομιές
Σε 10.000 υπολογίζονται οι Ελληνες -στην πλειονότητά τους απόδημοι- οι οποίοι δημιούργησαν σημαντικές περιουσίες και μετά θάνατον άφησαν τη διαχείρισή τους σε ιδρύματα, στους δήμους, στις κοινότητες που γεννήθηκαν, στην Εκκλησία, σε φυσικά πρόσωπα, ή ζήτησαν με τις διαθήκες τους να δημιουργηθούν ιδρύματα ειδικά για την εξυπηρέτηση κοινωφελών σκοπών.Τα κληροδοτήματα δεν αποτελούν κρατική περιουσία, αλλά το κράτος εποπτεύει τη διαχείριση του κοινωφελούς έργου. Οταν, για παράδειγμα, ο διαθέτης αφήνει την περιουσία του σε έναν ναό προκειμένου να διοργανώνει συσσίτιο για τους άπορους, η περιουσία του κληροδοτήματος δεν ενσωματώνεται στην περιουσία του ναού. Αποτελεί Κεφάλαιο Αυτοτελούς Διαχείρισης και ο Ιερός Ναός απλώς τη διαχειρίζεται προκειμένου να εκτελεστεί ο σκοπός του διαθέτη. Το κράτος ελέγχει τα απαιτούμενα δικαιολογητικά (εγκρίσεις προϋπολογισμών, απολογισμών, εκμίσθωσης ακινήτων κ.ά. μέσω των αρμοδίων Δ/νσεων Εθνικών Κληροδοτημάτων). Ακίνητα "φιλέτα" στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας αξίας δισ. ευρώ, καθώς και διατηρητέα μνημεία, αποτελούν περιουσία -πολλές φορές αναξιοποίητη- των κληροδοτημάτων. Σημαντικό "κεφάλαιο" για την οικονομία είναι οι "σχολάζουσες κληρονομιές".
Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν κληρονόμοι κάποιου θανόντος, η κληρονομιά χαρακτηρίζεται ως σχολάζουσα και περιέρχεται στο Δημόσιο. Σήμερα υπολογίζεται ότι υφίστανται 2.500 ιδρύματα και κληροδοτήματα, 3.000 σχολάζουσες κληρονομιές, ενώ οι υπόλοιπες 5.500 περιουσίες είναι υπό εκκαθάριση. Μόνο οι περιουσίες που αφήνονται για κοινωφελείς σκοπούς ξεκινούν από τις 200.000 ευρώ έκαστη και φθάνουν σε πολλά εκατ. ευρώ.
Δυσλειτουργίες
Νόμοι από το... 1939 και υποστελέχωση
Στις περιπτώσεις των σχολαζουσών κληρονομιών η ουσιαστική απουσία του κράτους επί σειρά ετών οδήγησε στην επιβράδυνση των διαδικασιών αναγνώρισης του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου (πάνω από 30 χρόνια σε κάποιες περιπτώσεις!). Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις εμφανίζονται και φαινόμενα διαχείρισης των σχολαζουσών κληρονομιών προς όφελος των ιδίων κηδεμόνων (π.χ. μισθώνουν τα ακίνητα μόνοι τους ως ιδιοκτήτες).
Ο κ. Ρακιντζής κάνοντας ελέγχους σε ιδρύματα κληροδοτημάτων διαπίστωσε πως οι περισσότεροι φορείς δεν έχουν υποβάλει απολογισμούς και λογοδοσίες επί σειρά ετών, δεν τηρούνται τα απαραίτητα βιβλία και δεν υποβάλλονται φορολογικές δηλώσεις. Στελέχη της δημόσιας διοίκησης καθώς και εκπρόσωποι των υγιών ιδρυμάτων συνομολογούν με τον κ. Ρακιντζή ότι βασική αιτία των δυσλειτουργιών αποτελεί το γερασμένο νομικό πλαίσιο που ισχύει από το 1939, το οποίο διέπει τα κληροδοτήματα. Επίσης οι αρμόδιες υπηρεσίες Εθνικών Κληροδοτημάτων του υπ. Οικονομικών και των πρώην κρατικών Περιφερειών (νυν Αποκεντρωμένων Διοικήσεων) επί σειρά ετών, ήταν υποστελεχωμένες και δεν μπορούσαν να ασκήσουν ουσιαστική εποπτεία στους διαχειριστές των κληροδοτημάτων. Στο παρελθόν αποτελούσαν θέσεις δυσμενούς μετάθεσης και οι υπάλληλοι δεν ενδιαφέρονταν να προχωρήσουν σε ελέγχους, με αποτέλεσμα πολλές φορές τα κληροδοτήματα να μην εκτελούν τον σκοπό τους και να λειτουργούν χωρίς έλεγχο, διαθέτοντας τα χρήματά τους είτε για το διορισμό ημετέρων είτε προς όφελος άλλων δραστηριοτήτων.
Διοικητικά στελέχη των αρμοδίων υπηρεσιών αναφέρουν στο "Εθνος της Κυριακής" ότι απαιτείται άμεση αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου στην κατεύθυνση απλοποίησης των διαδικασιών ελέγχου π.χ. σήμερα σχεδόν για όλες τις ενέργειες των αρμοδίων Υπηρεσιών απαιτείται σχετική έγκριση του εκάστοτε Συμβουλίου Εθνικών Κληροδοτημάτων, με αποτέλεσμα τεράστιες καθυστερήσεις. Αναφέρουν την ανάγκη στελέχωσης των υπηρεσιών με νέους ανθρώπους, με ειδική κατάρτιση.
Προτείνεται επίσης η δημιουργία σε κεντρικό επίπεδο στο υπ. Οικονομικών ανοιχτού λογισμικού, στα πρότυπα του opengov, όπου θα καταγράφονται τα πάντα: μητρώα Ιδρυμάτων, κληροδοτημάτων, σχολαζουσών, ακίνητης και κινητής περιουσίας (ηλεκτρονικό περιουσιολόγιο), ανοιχτής λίστας με εκτελεστές - εκκαθαριστές διαθηκών και κηδεμόνων που θα ανανεώνεται διαρκώς. Οποιαδήποτε εκμίσθωση ή εκποίηση ακινήτων να διενεργείται με δημόσια πλειοδοτική δημοπρασία και να αναρτάται πέραν των εφημερίδων στην ειδική ιστοσελίδα του υπουργείου. Ειδικά για τις σχολάζουσες να επιταχυνθούν οι διαδικασίες με πρόβλεψη ανώτατου χρονικού ορίου για την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου (πρόταση για πέντε χρόνια).
Διαφάνεια
"Προκειμένου να υπάρξει η μέγιστη δυνατή διαφάνεια, η υπηρεσία μας έχει ήδη προβεί στην ηλεκτρονική καταγραφή των εθνικών κληροδοτημάτων, των σχολαζουσών κληρονομιών αρμοδιότητάς της και σχεδόν του συνόλου της ακίνητης περιουσίας αυτών", λέει ο κ. Γρηγόρης Θεοδωράκης, προϊστάμενος Διεύθυνσης Εθνικών Κληροδοτημάτων Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής.
ΝΙΚΟΣ Β. ΤΣΙΤΣΑΣ
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.