Στα τέλη του έτους 1918 η παγκόσμια κοινότητα εξέρχεται από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατεστραμμένη, με μεγάλες απώλειες σε έμψυχο δυναμικό και έχοντας υποστεί τεράστια ηθικά, οικονομικά και κοινωνικά πλήγματα. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα της ίδρυσης ενός οργανισμού ο οποίος θα μεριμνούσε για τη διατήρηση της ειρήνης και θα συνέβαλλε στο να μην ξανασυμβεί η αιματοχυσία που προκάλεσε ο πρώτος μεγάλος πόλεμος.
Του ΛΕΒΑΚΟΥ Βασιλείου*
Η κοινή γνώμη ασκούσε πίεση προς τις εθνικές κυβερνήσεις για τη δημιουργία ενός τέτοιου οργανισμού. Στις 8/1/1918 ο πρόεδρος των Η.Π.Α. Wilson, απευθυνόμενος προς το Κογκρέσο, έθεσε δεκατέσσερα (14) σημεία δηλώνοντας μέσα από αυτά και το μεταπολεμικό όραμά του. Στο 14ο σημείο, αναφερόταν στη δημιουργία μίας παγκόσμιας ένωσης η οποία θα παρείχε εγγυήσεις ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας για όλα τα κράτη με σκοπό τη διαφύλαξη της παγκόσμιας ειρήνης και ευημερίας.
Ο νέος αυτός οργανισμός ο οποίος θα έθετε τα θεμέλια της αρμονικής συνεργασίας μεταξύ των λαών και θα προέβαινε σε διακανονισμό και διαιτησία των διακρατικών προστριβών, θα ονομαστεί «Κοινωνία των Εθνών» και το σύμφωνό του θα επικυρωθεί στις 28/6/1919 στα πλαίσια επικύρωσης της συνθήκης των Βερσαλλιών από τις νικήτριες του Α’ Π.Π. χώρες. Υπήρξε προϊόν αισθήματος υψηλού ιδεαλισμού από τα κράτη και στις αρμοδιότητες του προβλεπόταν ακόμη διακρατική συνεργασία των μελών του, μέσω διαφόρων επιτροπών, στον οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό τομέα. Στο νέο αυτό οργανισμό δε συμμετείχαν οι Η.Π.Α. και η Ρωσία. Με αυτή τη μη συμμετοχή των δύο αυτών μεγάλων κρατών το μέλλον της Κ.τ.Ε. φαντάζει ήδη αβέβαιο.
Υπήρχαν διάφοροι παράγοντες που έδρασαν αρνητικά στο κύρος και την ισχύ της Κοινωνίας των Εθνών και οδήγησαν στην τελική πλήρη απαξίωσή της. Ο κυριότερος αυτών, εκτός της μη συμμετοχής Η.Π.Α. και Ρωσίας που αναφέρθηκε πιο πάνω, ήταν η αρχή της ομοφωνίας για τη λήψη κάθε απόφασης. Η Συνέλευση του Οργανισμού απαιτούσε τη σύμφωνη γνώμη όλων κρατών-μελών για τη λήψη μίας απόφασης κάτι που ήταν δύσκολο να συμβεί πολλές φορές αλλά και στην περίπτωση που η Συνέλευση ελάμβανε κάποια απόφαση δε μπορούσε εφαρμοστεί αποτελεσματικά αφενός λόγω της απροθυμίας των Μεγάλων Δυνάμεων να στηρίξουν τις εν λόγω αποφάσεις και αφετέρου λόγω της μη ύπαρξης ειρηνευτικών δυνάμεων από μέρους της Κ.τ.Ε. προς επιβολή της στα μη συμμορφούμενα κράτη. Για τις εθνικές κυβερνήσεις που για τόσα πολλά έτη είχαν συνηθίσει να διατηρούν την εξουσία τους και να λαμβάνουν από μόνες τους κρίσιμες αποφάσεις ήταν πραγματικά πάρα πολύ δύσκολο να συνεργαστούν στα πλαίσια της Διεθνούς Οργάνωσης της Κοινωνίας των Εθνών προς λήψη αποφάσεων για το συλλογικό καλό και την ειρήνη των λαών.
Η άνοδος των ολοκληρωτικών καθεστώτων στην εξουσία υπήρξε ένα έτερο σημαντικό πλήγμα για την Κ.τ.Ε.. Τα νέα αυτά καθεστώτα και ιδιαίτερα το ναζιστικό της Γερμανίας και το φασιστικό της Ιταλίας είχαν επεκτατικές και επιθετικές βλέψεις προς την εδαφική ακεραιότητα άλλων κρατών κάτι που ήταν εντελώς αντίθετο με τις θέσεις του διεθνούς αυτού οργανισμού. Ως συνέπεια του χαρακτήρα και της άσκησης πολιτικής των εν λόγω καθεστώτων έχουμε την αποχώρηση της Γερμανίας με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933, την αποχώρηση της Ιταλίας μετά την εισβολή στην Αιθιοπία το 1935 καθώς και την μη παραμονή της αυτοκρατορικής Ιαπωνίας στον οργανισμό αυτό μετά την εισβολή της στην Κίνα και την ίδρυση ψευδοκράτους στην επικράτεια της τελευταίας.
Με την αποχώρηση των ισχυρών κρατών από τους κόλπους της Κ.τ.Ε. το κύρος και η αξιοπιστία της κλονίστηκαν ανεπανόρθωτα. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 έως και την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τα μέλη της παρακολουθούσαν αμέτοχα και με αδράνεια τις κάθε λογής επιθετικές και προκλητικές ενέργειες του Άξονα εις βάρος κρατών όπως η Αυστρία, η Κίνα, η Ελλάδα κτλ. Η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία οι οποίες ήταν πλέον τα πιο ισχυρά της μέλη δίσταζαν να αναλάβουν δυναμική πρωτοβουλία κατά του Άξονα και προτίμησαν να ακολουθήσουν πολιτική κατευνασμού προς αποφυγή πολέμου με χαρακτηριστικό παράδειγμα την προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία, η οποία πραγματοποιήθηκε ανεμπόδιστα από τον Χίτλερ και τους επιτελείς των Ναζί.
Η Κ.τ.Ε. κατάφερε να επιβάλλει τις αποφάσεις τις μόνο σε μικρά κράτη όπως π.χ. η Ελλάδα ( Ελληνοβουλγαρικό επεισόδιο επί κυβερνήσεως Πάγκαλου το 1925 ) ή να συμβάλλει σε δευτερεύοντα για το διεθνές γίγνεσθαι ζητήματα όπως η αποκατάσταση των προσφύγων μετά την Μικρασιατική καταστροφή ή η θέσπιση επιτροπής για τον έλεγχο του εμπορίου όπιου. Δεν κατάφερε να περιορίσει την επιθετικότητα των Κρατών του Άξονα και ανέλαβε κατασταλτική πρωτοβουλία μόνο όταν η Γερμανία εισέβαλλε στην Πολωνία, οπότε η Αγγλία αποφάσισε να αναχαιτίσει πλέον τα ναζιστικά στρατεύματα με την κήρυξη πολέμου εναντίον της Γερμανίας. Δεν υπήρξε αποφασιστική επιβολή κυρώσεων εις βάρος κρατών που ήταν απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και ευημερία και ο όλος θεσμός στάθηκε ανίκανος να ανταποκριθεί στις αρχικές προσδοκίες ίδρυσής του οι οποίες ήταν η διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας του διεθνούς συστήματος, η διακρατική συνεργασία, η διασφάλιση της ειρήνης σε όλη την παγκόσμια επικράτεια και η παροχή εγγυήσεων διαφύλαξης της εδαφικής και πολιτικής ανεξαρτησίας των κρατών. Το αποτέλεσμα της αποτυχίας της Κ.τ.Ε. να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις ως άνω αναγραφόμενες προοπτικές ήταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος με την τεράστια εκατόμβη νεκρών και τις ανυπολόγιστες καταστροφές του. Παρόλα αυτά η Κ.τ.Ε. τυπικά υφίστατο και κατά τη διάρκεια του πολέμου έως την ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) το 1945.
*Αστυφύλακας ε.ε. , Ερευνητής – Προπτυχιακού Φοιτητή Τμήματος Οργάνωσης & Διαχείρισης Αθλητισμού Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών
Πηγές :
-Διάγγελμα δεκατεσσάρων σημείων. (2014) .In Wikepedia.The free encyclopedia.,
-Δούση Ε. (2009) . Από την Κοινωνία των Εθνών στον Ο.Η.Ε. ,
-Μπούσαλης Κ. (2009). Η Κοινωνία των Εθνών και η μοίρα της.
Ο νέος αυτός οργανισμός ο οποίος θα έθετε τα θεμέλια της αρμονικής συνεργασίας μεταξύ των λαών και θα προέβαινε σε διακανονισμό και διαιτησία των διακρατικών προστριβών, θα ονομαστεί «Κοινωνία των Εθνών» και το σύμφωνό του θα επικυρωθεί στις 28/6/1919 στα πλαίσια επικύρωσης της συνθήκης των Βερσαλλιών από τις νικήτριες του Α’ Π.Π. χώρες. Υπήρξε προϊόν αισθήματος υψηλού ιδεαλισμού από τα κράτη και στις αρμοδιότητες του προβλεπόταν ακόμη διακρατική συνεργασία των μελών του, μέσω διαφόρων επιτροπών, στον οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό τομέα. Στο νέο αυτό οργανισμό δε συμμετείχαν οι Η.Π.Α. και η Ρωσία. Με αυτή τη μη συμμετοχή των δύο αυτών μεγάλων κρατών το μέλλον της Κ.τ.Ε. φαντάζει ήδη αβέβαιο.
Υπήρχαν διάφοροι παράγοντες που έδρασαν αρνητικά στο κύρος και την ισχύ της Κοινωνίας των Εθνών και οδήγησαν στην τελική πλήρη απαξίωσή της. Ο κυριότερος αυτών, εκτός της μη συμμετοχής Η.Π.Α. και Ρωσίας που αναφέρθηκε πιο πάνω, ήταν η αρχή της ομοφωνίας για τη λήψη κάθε απόφασης. Η Συνέλευση του Οργανισμού απαιτούσε τη σύμφωνη γνώμη όλων κρατών-μελών για τη λήψη μίας απόφασης κάτι που ήταν δύσκολο να συμβεί πολλές φορές αλλά και στην περίπτωση που η Συνέλευση ελάμβανε κάποια απόφαση δε μπορούσε εφαρμοστεί αποτελεσματικά αφενός λόγω της απροθυμίας των Μεγάλων Δυνάμεων να στηρίξουν τις εν λόγω αποφάσεις και αφετέρου λόγω της μη ύπαρξης ειρηνευτικών δυνάμεων από μέρους της Κ.τ.Ε. προς επιβολή της στα μη συμμορφούμενα κράτη. Για τις εθνικές κυβερνήσεις που για τόσα πολλά έτη είχαν συνηθίσει να διατηρούν την εξουσία τους και να λαμβάνουν από μόνες τους κρίσιμες αποφάσεις ήταν πραγματικά πάρα πολύ δύσκολο να συνεργαστούν στα πλαίσια της Διεθνούς Οργάνωσης της Κοινωνίας των Εθνών προς λήψη αποφάσεων για το συλλογικό καλό και την ειρήνη των λαών.
Η άνοδος των ολοκληρωτικών καθεστώτων στην εξουσία υπήρξε ένα έτερο σημαντικό πλήγμα για την Κ.τ.Ε.. Τα νέα αυτά καθεστώτα και ιδιαίτερα το ναζιστικό της Γερμανίας και το φασιστικό της Ιταλίας είχαν επεκτατικές και επιθετικές βλέψεις προς την εδαφική ακεραιότητα άλλων κρατών κάτι που ήταν εντελώς αντίθετο με τις θέσεις του διεθνούς αυτού οργανισμού. Ως συνέπεια του χαρακτήρα και της άσκησης πολιτικής των εν λόγω καθεστώτων έχουμε την αποχώρηση της Γερμανίας με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933, την αποχώρηση της Ιταλίας μετά την εισβολή στην Αιθιοπία το 1935 καθώς και την μη παραμονή της αυτοκρατορικής Ιαπωνίας στον οργανισμό αυτό μετά την εισβολή της στην Κίνα και την ίδρυση ψευδοκράτους στην επικράτεια της τελευταίας.
Με την αποχώρηση των ισχυρών κρατών από τους κόλπους της Κ.τ.Ε. το κύρος και η αξιοπιστία της κλονίστηκαν ανεπανόρθωτα. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 έως και την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τα μέλη της παρακολουθούσαν αμέτοχα και με αδράνεια τις κάθε λογής επιθετικές και προκλητικές ενέργειες του Άξονα εις βάρος κρατών όπως η Αυστρία, η Κίνα, η Ελλάδα κτλ. Η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία οι οποίες ήταν πλέον τα πιο ισχυρά της μέλη δίσταζαν να αναλάβουν δυναμική πρωτοβουλία κατά του Άξονα και προτίμησαν να ακολουθήσουν πολιτική κατευνασμού προς αποφυγή πολέμου με χαρακτηριστικό παράδειγμα την προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία, η οποία πραγματοποιήθηκε ανεμπόδιστα από τον Χίτλερ και τους επιτελείς των Ναζί.
Η Κ.τ.Ε. κατάφερε να επιβάλλει τις αποφάσεις τις μόνο σε μικρά κράτη όπως π.χ. η Ελλάδα ( Ελληνοβουλγαρικό επεισόδιο επί κυβερνήσεως Πάγκαλου το 1925 ) ή να συμβάλλει σε δευτερεύοντα για το διεθνές γίγνεσθαι ζητήματα όπως η αποκατάσταση των προσφύγων μετά την Μικρασιατική καταστροφή ή η θέσπιση επιτροπής για τον έλεγχο του εμπορίου όπιου. Δεν κατάφερε να περιορίσει την επιθετικότητα των Κρατών του Άξονα και ανέλαβε κατασταλτική πρωτοβουλία μόνο όταν η Γερμανία εισέβαλλε στην Πολωνία, οπότε η Αγγλία αποφάσισε να αναχαιτίσει πλέον τα ναζιστικά στρατεύματα με την κήρυξη πολέμου εναντίον της Γερμανίας. Δεν υπήρξε αποφασιστική επιβολή κυρώσεων εις βάρος κρατών που ήταν απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και ευημερία και ο όλος θεσμός στάθηκε ανίκανος να ανταποκριθεί στις αρχικές προσδοκίες ίδρυσής του οι οποίες ήταν η διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας του διεθνούς συστήματος, η διακρατική συνεργασία, η διασφάλιση της ειρήνης σε όλη την παγκόσμια επικράτεια και η παροχή εγγυήσεων διαφύλαξης της εδαφικής και πολιτικής ανεξαρτησίας των κρατών. Το αποτέλεσμα της αποτυχίας της Κ.τ.Ε. να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις ως άνω αναγραφόμενες προοπτικές ήταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος με την τεράστια εκατόμβη νεκρών και τις ανυπολόγιστες καταστροφές του. Παρόλα αυτά η Κ.τ.Ε. τυπικά υφίστατο και κατά τη διάρκεια του πολέμου έως την ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) το 1945.
*Αστυφύλακας ε.ε. , Ερευνητής – Προπτυχιακού Φοιτητή Τμήματος Οργάνωσης & Διαχείρισης Αθλητισμού Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών
Πηγές :
-Διάγγελμα δεκατεσσάρων σημείων. (2014) .In Wikepedia.The free encyclopedia.,
-Δούση Ε. (2009) . Από την Κοινωνία των Εθνών στον Ο.Η.Ε. ,
-Μπούσαλης Κ. (2009). Η Κοινωνία των Εθνών και η μοίρα της.
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.