Εκτροχιασμένο τρένο η Ιταλία

Θα προχωρήσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε «ποσοτική διευκόλυνση»; Αν ναι, πότε; Κυρίως, δε, με ποιες προσδοκίες αποτελεσματικότητας; Τα ερωτήματα αυτά κυριαρχούν στον νου όσων παρακολουθούν την πορεία της Ευρωζώνης – ιδίως μετά τις ανακοινώσεις της Eurostat, την περασμένη Πέμπτη, που εμφάνισαν τους ρυθμούς ανάπτυξης κατά το δεύτερο τρίμηνο να μένουν στάσιμοι για τον χώρο του κοινού νομίσματος και να περιορίζονται στο 0,2% για την Ευρώπη των «28».

Ωστόσο, για τους περισσότερο υποψιασμένους, ένα δεύτερο ερώτημα προβάλλει όλο και εντονότερα. Ποιο είναι το σημείο μετά το οποίο θα είναι αναγκαία για την επιβίωση της Ευρωζώνης ένα νέο PSI, με αντικείμενο αυτήν τη φορά το ιταλικό χρέος;

Η γενέτειρα του Μάριο Ντράγκι αποτελεί μέγεθος που υπερβαίνει κατά πολύ τη διαχειρίσιμη ελληνική περίπτωση – και τις αντοχές των υφιστάμενων μηχανισμών της Ευρωζώνης. Ακολουθεί, δε, πορεία εκτροχιασμένου τρένου, που σύντομα θα υποχρεώσει κάποιον εκ των θεσμικών παικτών να ομολογήσει την αλήθεια, εγκαταλείποντας τις διασταλτικές ερμηνείες της βιωσιμότητας του ιταλικού χρέους.

Οι ακαδημαϊκοί μπορούν να προβληματίζονται σχετικά με το αν η συρρίκνωση του ιταλικού ΑΕΠ κατά 0,2% το δεύτερο τρίμηνο συνιστά περίπτωση triple-dip recession ή εγγράφεται σε μια υπερδεκαετή δυναμική στασιμότητας. Το γεγονός, πάντως, είναι ότι σε συνθήκες ασθενούς ανάπτυξης και μηδενικού πληθωρισμού η Ιταλία μοιάζει εγκλωβισμένη σε ένα παράδοξο: αν ακολουθήσει χαλαρή δημοσιονομική πολιτική για να τονώσει τη ζήτηση, το έλλειμμα και το χρέος θα αυξηθούν. Αν, πάλι, ακολουθήσει περιοριστική πολιτική, το μεν έλλειμμα θα μειωθεί, αλλά το χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται, λόγω των πολλαπλασιαστικών επιπτώσεων των δημοσιονομικών μέτρων στη συρρίκνωση του ΑΕΠ.

Πρόκειται, μάλιστα, για μία χώρα η οποία εμφανίζει σταθερά από τη δεκαετία του ΄90 πρωτογενές πλεόνασμα – ωστόσο, σύμφωνα με το Fiscal Monitor 2013 του ΔΝΤ, αυτό θα πρέπει να ανέλθει στο ανέφικτο, πολιτικά και οικονομικά, επίπεδο του 6,6% ετησίως, αν είναι η Ιταλία να πιάσει μέχρι το 2030 τον στόχο της μείωσης του δημόσιου χρέους στο 60% του ΑΕΠ (για την Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό είναι 7,2%)...

Ήδη μέσα σε έναν χρόνο το ιταλικό χρέος εκτοξεύτηκε από το 130,2% του ΑΕΠ στο 135,6% τον Μάρτιο και η έλευση του 2015 πιθανότατα θα συνοδεύεται από ξεπέρασμα του ορόσημου του 140%.

Και όλα αυτά, χωρίς καν να μπαίνουν στην εξίσωση οι επιπτώσεις των ρωσικών κυρώσεων ή μιας κρίσης επιτοκίων, σε περίπτωση που τερματιστεί ο εφησυχασμός των αγορών.

Ο πρώην επικεφαλής του γραφείου Γερμανίας του ΔΝΤ Ασόκα Μόντι δήλωσε στη βρετανική «Daily Telegraph» ότι στη θέση των Ιταλών ιθυνόντων θα άρχιζε να συμβουλεύεται κάποιους «ευφυείς δικηγόρους ειδικευμένους στο δημόσιο χρέος, προκειμένου να υπάρξει μια συντεταγμένη αναδιάρθρωση». «Δεν χρειάζεται να είναι ένα απότομο, κατακλυσμιαίο γεγονός: υπάρχουν τρόποι για επιμήκυνση των υποχρεώσεων», προσθέτει ο ίδιος. Προφανώς, τα σενάρια reprofiling του χρέους, στα οποία αναφέρθηκε το προηγούμενο φύλλο του «Κ», δεν εκπονούνται χάριν της μικρής Ελλάδας...

Το γεγονός ότι στις 12 Αυγούστου ο Ιταλός πρωθυπουργός, Ματέο Ρέντσι, μετέβη με ελικόπτερο σε μια κωμόπολη της Ούμπρια για να συναντηθεί μυστικά με τον παραθερίζοντα συμπατριώτη του Μάριο Ντράγκι υπογραμμίζει τις υπόγειες διεργασίες που εκτυλίσσονται μεταξύ Ρώμης και Φρανκφούρτης στην ευαίσθητη αυτή συγκυρία. Άλλωστε, οι «Financial Times» έχουν υποστηρίξει ότι το εσωκομματικό πραξικόπημα που έφερε πέρυσι τον Ρέντσι στην εξουσία είχε την ενθάρρυνση του Ντράγκι, προκειμένου ο κεντρικός τραπεζίτης της Ευρωζώνης να απαντήσει στις γερμανικές πιέσεις, που είχαν μόλις «ξεδοντιάσει», με απόφαση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Καρλσρούης, το εξαγγελθέν πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων της ΕΚΤ (OMT).

Ο Ιταλός πρωθυπουργός, που όρμησε στο προσκήνιο ως υπέρμαχος των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, κατηγορείται (εμμέσως και από τον Ντράγκι στην τελευταία του συνέντευξη Τύπου) ότι περιορίζεται στα λόγια και αποκαλύπτεται στερούμενος συγκεκριμένου οικονομικού σχεδίου. Η προσπάθειά του έχει επικεντρωθεί στην προώθηση, από κοινού με την παράταξη του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, των θεσμικών μεταρρυθμίσεων που κυρίως αποβλέπουν στον παραγκωνισμό των «μικρών» της πολιτικής σκηνής και του «Κινήματος 5 Αστέρων» του Μπέπε Γκρίλο.

Την ώρα που ο Ρέντσι ζητά από την Κομισιόν χαλάρωση των χρονοδιαγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής και διαμηνύει ότι καμία τρόικα δεν γνωρίζει καλύτερα από την ίδια την Ιταλία τις ανάγκες της σε μεταρρυθμίσεις, ο Μάριο Ντράγκι βρίσκεται αντιμέτωπος με τον εφιάλτη τυχόν επισημοποίηση της μη βιωσιμότητας του ιταλικού χρέους να ακυρώσει οποιαδήποτε δυνατότητα «ποσοστικής διευκόλυνσης» από την ΕΚΤ. Κρατά, ωστόσο, ως όπλο στα χέρια του τα επικείμενα stress tests των ευρωπαϊκών τραπεζών: έστω και ένα ιταλικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα να διαπιστωθεί ότι χρειάζεται διάσωση, οι δημοσιονομικοί σχεδιασμοί του Ρέντσι πηγαίνουν περίπατο...

Του Κώστα Ράπτη, Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο" της 23ης Αυγούστου

www.capital.gr