Select Menu

Gustav Klimt, "Θάνατος και Ζωή"
«Έμαθες κάτι. Αυτό πάντα μοιάζει στην αρχή σαν να έχεις χάσει κάτι», γράφει ο Βρετανός συγγραφέας H.Wells. Η έννοια της απώλειας αποτελεί βαθύ για τα χρονικά μυστήριο, καθώς δεν θα μπορούσε κανείς να την ορίσει ούτε ως συναίσθημα, ούτε ως απτή διαδικασία, μα ούτε και ως φαινόμενο, κοινωνικό, καιρικό, παροδικό.



Τι είναι η απώλεια; Υφίσταται η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ενός γονιού, ενός παιδιού, ενός φίλου, ενός συντρόφου, ενός γνωστού, ενός ζώου, με την έννοια εκείνη του θανάτου. Υφίσταται η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ενός γονιού, ενός παιδιού, ενός φίλου, ενός συντρόφου, ενός γνωστού, ενός ζώου, ενός αντικειμένου, με την έννοια εκείνη της ακούσιας εξαφάνισης. Μα και της εκούσιας όταν αποτελεί επιλογή του άλλου ατόμου. Υφίσταται η απώλεια χρημάτων, περιουσίας, σπιτιού, αυτοκινήτου, με την έννοια της κλοπής. Υφίσταται η απώλεια υγείας, χαράς, ευτυχίας, με την έννοια της απώλειας της δύναμης.

Επομένως ΑΠΩΛΕΙΑ δε σημαίνει μονάχα θάνατος, μα παράλληλα η ίδια σηματοδοτεί το θάνατο. Το άτομο αντιλαμβάνεται το ίδιο του το είναι μέσα από αντικείμενα, καταστάσεις και άλλα άτομα. Η διαδικασία που έχουμε όλοι διδαχτεί είναι ο αυτό-προσδιορισμός μας μέσα από τους γονείς που μας έφεραν στον κόσμο ή που μας μεγάλωσαν, μέσα από τους φίλους που διαλέξαμε στην πορεία των ετών μας, μέσα από τις σπουδές που κάναμε, από τη δουλειά στην οποία βρισκόμαστε, ακόμη και μέσα από τις δραστηριότητές μας, μέσα από τα αντικείμενα που υπάρχουν γύρω μας. Ακούγεται υπερβολικό, μα το ποιοι είμαστε αντικατοπτρίζεται ακόμη και από την κορνίζα του τοίχου μας. Επομένως όλα αυτά αντικείμενα και μη, ζωντανές ψυχές και μη, άνθρωποι και καταστάσεις, αποτελούν τις σταθερές που με τόσο κόπο έχουμε οικοδομήσει, ώστε να μπορούν να μας θυμίζουν ποιοι είμαστε, πού πάμε και το πόσο ασφαλείς αισθανόμαστε γύρω τους, μέσα τους, δίπλα τους.

Όταν κάτι από αυτά χάνεται, φεύγει, πεθαίνει, το εγκαταλείπουμε εμείς, τότε στην ουσία χαλά αυτή η ισορροπία που με κόπο και πόνο φτιάξαμε. Χάνεται κάτι, άρα η απώλεια εμφανίζεται –δρόμος αμφίδρομος-. Ακολουθεί η λαχτάρα του, η λαχτάρα αυτού που χάθηκε, «πού είναι», «πού πήγε», «γιατί το άφησα», «γιατί με άφησε». Έπεται η εκτίμησή του «αχ να το είχα πάλι πίσω και θα κανα…..θα άλλαζα….θα αγαπούσα…». Ώσπου να αντιληφθούμε πως η απώλεια ως αίσθηση προκαλεί το πένθος. Το πένθος ως ιερή διεργασία κακώς ταυτίζεται μονάχα με το φυσικό θάνατο. Ίσως έχει υπέρ-ταυτιστεί με αυτό το γεγονός της ζωής και έτσι δεν επιτρέπουμε οι ίδιοι να το βιώσουμε σε κάθε απώλεια που έρχεται να μας συνθλίψει. Ο θάνατος υφίσταται σε κάθε απώλεια του ανθρώπου, από την πιο μικρή έως την πιο σημαντική, παίρνοντας τη μορφή ενός μικρού γλυκού φαρμάκου, που μας κοιμίζει, μας κατακερματίζει, ενώ παράλληλα σηματοδοτεί πως κάτι το καινούριο έρχεται να γεννηθεί κι ας μην το αντιλαμβανόμαστε συνειδητά τη στιγμή εκείνη.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός του ότι όταν έρχεται η απώλεια ντυμένη στα καλά της την αρνούμαστε, μα ύστερα την αγκαλιάζουμε και υπάρχει περίπτωση ο άνθρωπος να αλλάξει πολλά έπειτα από τη διεργασία του πένθους του, να ενδυναμωθεί, να αναθεωρήσει, να εισαχθεί δυναμικά στη διαδικασία αυτή την ανελέητη και παράλληλα μαγική που λέγεται ζωή και καθημερινότητα. Ποιος όμως είναι ο λόγος εκείνος για τον οποίο πρέπει να «λαχταρήσουμε» για να αλλάξουμε εμάς, τις καταστάσεις, τους γύρω; Το άτομο οφείλει να βιώσει σοκ, είτε αυτό είναι θάνατος ο φυσικός, είτε είναι ο χωρισμός, είτε είναι το χάσιμο κάποιου ατόμου, το χάσιμο του ίδιου του εαυτού, προκειμένου να σεβαστεί, να αγαπήσει, να εκτιμήσει, να χαρεί, να απενεχοποιήσει το εγώ του και το εγώ των γύρω του. Τι συμβαίνει λοιπόν πραγματικά; Χάνουμε κάτι, το λαχταρούμε, το εκτιμούμε και ορκιζόμαστε να δράσουμε διαφορετικά από δω και πέρα. Άρα φτάσαμε τον εαυτό μας στα άκρα για να εκτιμήσουμε. Γιατί να μην εκτιμήσουμε, χαρούμε, αγαπήσουμε, σεβαστούμε, εμάς, τους γύρω, το γείτονα, πριν χάσουμε τα πάντα; Ερώτηση που ακούγεται απλή, που αποτελεί και στόχο της διαδικασίας της ψυχοθεραπείας, μα ερώτηση που πραγματικά στην πράξη, είναι πιθανόν ό,τι πιο επίπονο και περίπλοκο μπορεί να προσπαθήσει ο άνθρωπος. Γιατί δεν έχουμε μάθει έτσι. Γιατί προσπαθώντας να μάθουμε να ζούμε έτσι, βιώνουμε απώλεια πάνω στην απώλεια. Εκείνη του εαυτού μας που είναι προγραμματισμένος να δρα τις περισσότερες φορές μέσα από την απώλεια.

Η απώλεια μας τσακίζει με απλά λόγια και μας ζωντανεύει συνάμα. Όταν έρθει, δυστυχώς πολλές φορές πολύ συχνά, ας την ονοματίσουμε, ας την προσωποποιήσουμε, ας την πούμε κάτι κι ας αφεθούμε να ζήσουμε το πένθος της, το θάνατο όχι μόνο του άλλου, είτε είναι θάνατος, είτε απουσία, μα ακόμη και το θάνατο του εαυτού μας. Ο Σωκράτης έλεγε πως εάν υφίσταται στο άτομο πυρηνική χαρά, τότε όλα τα άλλα, οι άλλοι, είναι δευτερεύοντα αγαθά. Σίγουρα είναι έτσι. Μα ώσπου να αγγίξουμε το σημείο αυτό, εάν το αγγίξουμε ποτέ, οφείλουμε να ακολουθήσουμε την πρέπουσα διαδικασία, χρωστάμε στον εαυτό μας και το παιδί μέσα μας μία εξήγηση, μία εξωτερίκευση, μία κραυγή που θα υποδείξει τον πόνο μας, το φόβο μας, το ότι έχουμε την ψευδαίσθηση ότι είμαστε ένα τίποτα χωρίς αυτό που χάσαμε. Χρωστάμε στην ουσία μας την έκφραση της ματαίωσης. Χρωστάμε στην οικουμένη, που είμαστε κομμάτι της να ουρλιάξουμε το «γιατί» μας. Γιατί πεθαίνουμε κι εμείς με αυτό που πεθαίνει γύρω μας. Και ο θάνατος ο δικός μας, ο θάνατος των κομματιών του εαυτού μας, είναι κάτι τόσο φυσικό όταν αλλάζουν οι σταθερές, οι τρόποι μέσα από τους οποίους μάθαμε να ζούμε και να ονοματίζουμε το ποιοι είμαστε.

Η αποφυγή του πένθους δεν οδηγεί πουθενά, παρά μόνο στη συσσώρευσή του. Ένα θέμα εάν δεν το λύσουμε, έρχεται να μας εμφανιστεί ξανά και ξανά, πιθανόν ντυμένο με άλλα ρούχα, δηλαδή με άλλη μορφή, μα έρχεται να μας θυμίσει ότι κατοικεί μέσα μας και δε θα φύγει εάν δεν το απελευθερώσουμε εμείς οι ίδιοι.

Ο κάθε άνθρωπος γύρω μας, κάτι έχασε κάποια στιγμή και φοβήθηκε γι’ αυτό. Μπορεί να ήταν ο πατέρας του, ο σύντροφός του, ο φίλος του. Το σίγουρο είναι ότι όλοι μας έχουμε κάτι κοινό: την απώλεια του εαυτού μας όταν έρχεται η ζωή να μας πάρει κάτι που μας χάρισε απλόχερα στο τότε. Η πρόκληση και το μεγάλο στοίχημα είναι να δοθούμε πριν χάσουμε και πριν χαθούμε, να δοθούμε σε όλα και σε όλους με πάθος και άφοβα. Η απώλεια θα έρθει, είτε την περιμένουμε, είτε όχι. Κι όταν έρθει ας την καλωσορίσουμε κι ας χαθούμε για λίγο μέσα σε αυτά που εκείνη προκαλεί, όσο αδύνατον κι αν μας φαίνεται.

Σημασία δεν έχει τι χάθηκε, τι χάνεται ή τι θα χαθεί. Σημασία έχει το χαμένο, τι θα έρθει να το αντικαταστήσει. Κι ας το καταλαβαίνουμε πολύ αργά. Γιατί, είτε μας αρέσει είτε όχι, όπου κλείνει ένα παράθυρο ανοίγει μία πόρτα. Και όχι το αντίθετο όπως συνηθίζουν να λένε.

Μαρία Γώδη, Ψυχολόγος

Σχόλια

Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.

 
Top