Γεωπολιτικό αντι-Ρωσικό παιχνίδι στην Ουκρανία

του Περικλή Νεάρχου
Πρέσβυς ε.τ.

Η ψυχροπολεμική ένταση μεταξύ ΗΠΑ - ΕΕ και Ρωσίας δεν συμφέρει σε καμιά περίπτωση την Ελλάδα και την Κύπρο, γιατί ενισχύει παγίως τον Τουρκικό παράγοντα, που θεωρείται εξ ορισμού ανταγωνιστικός προς τον Ρωσικό, λόγω ιστορίας και γεωπολιτικής, αλλά επίσης λόγω του ανταγωνισμού του Ισλάμ προς την Ορθοδοξία.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση της σημερινής κρίσεως στην Ουκρανία, υπεισέρχεται και ένας άλλος παράγων, που συνδέεται με τα ενεργειακά αποθέματα της Κύπρου και την Αμερικανική στρατηγική του περιορισμού των Ρωσικών ενεργειακών εξαγωγών στην Ευρώπη και σε χώρες του ΝΑΤΟ, περιλαμβανομένης και της Τουρκίας. Η Αμερικανική στρατηγική επιδιώκει, μέσα από μια φιλοτουρκική «λύση» του Κυπριακού, να εντάξει τους υδρογονάνθρακες της Κύπρου σ’ ένα ευρύτερο αντι-Ρωσικό γεωπολιτικό παιχνίδι με επίκεντρο την ενέργεια. Επιδιώκει, ειδικότερα, να προσδέσει σταθερά τον Τουρκικό παράγοντα στο Δυτικό στρατόπεδο, με ενεργειακά ανταλλάγματα σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδος και μερική, τουλάχιστον, απεξάρτησή της από εισαγωγές Ρωσικού αερίου και πετρελαίου. Επιδιώκει, με απλά λόγια, να καταστήσει την Άγκυρα λεόντειο «συνέταιρο» στα ενεργειακά αποθέματα της ΑΟΖ της Κύπρου και της Ελλάδος για να καταστεί πιο ανεξάρτητη από Ρωσικές ενεργειακές εισαγωγές. Για να συμπλεχθεί επίσης στρατηγικά με τον Ελληνικό παράγοντα, ως ένα ενιαίο στρατηγικό σύνολο, υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ και με προπαγανδιστικό έμβλημα την Ελληνο-Τουρκική «φιλία»!

Η κρίση στην Ουκρανία αναβιώνει το ψυχροπολεμικό κλίμα στην Ευρώπη – Θλιβερή η ανεπιφύλακτη σύμπλευση της ΕΕ
Ο Αμερικανός Πρόεδρος Ρήγκαν είχε αναλάβει στη δεκαετία του ’80 μια επιθετική στρατηγική για την υπονόμευση της ανταγωνιστικής Σοβιετικής Ενώσεως, χρησιμοποιώντας ως κύρια όπλα, πρώτον, τον ακραίο ανταγωνισμό των εξοπλισμών και, δεύτερον, την πτώση της τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Η πρωτοβουλία για την οικοδόμηση αντιβαλλιστικής ασπίδας, που έγινε γνωστή ως «Πόλεμος των Άστρων», εξώθησε τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών σ’ ένα επίπεδο, που ήταν πολύ δύσκολο να αντέξει η προβλήματική οικονομία της Σοβιετικής Ενώσεως. Η πτώση επίσης των τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου, που προεκάλεσαν οι ΗΠΑ με συστηματική πολιτική παρεμβάσεων και πιέσεων προς τους συμμάχους τους, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, επέφερε οικονομικό πλήγμα στην οικονομία της Σοβιετικής Ενώσεως. Η τελευταία αντλούσε τα σημαντικότερα εισοδήματά της από τον ενεργειακό της πλούτο.

Υπάρχουν πολλές ομοιότητες στη σημερινή Αμερικανική πολιτική με την εποχή της πολιτικής Ρήγκαν. Η Αμερικανική πολιτική επιδιώκει μονίμως να αποτρέψει την ανάπτυξη οποιασδήποτε στρατηγικής οικονομικής συνεργασίας μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας. Η τελευταία υπολαμβάνεται ως ανταγωνιστική της Αμερικανο-Ευρωπαϊκής σχέσεως. Πιστεύεται επίσης ότι προάγει την Ευρωπαϊκή γεωπολιτική αυτονομία και χειραφέτηση από την Αμερικανική ηγεμονία. Το κυρίαρχο δόγμα στην Αμερικανική στρατηγική είναι η διαφύλαξη της γεωπολιτικής ενότητας ΗΠΑ και Ευρώπης υπό Αμερικανική ηγεμονία και η από κοινού αντιμετώπιση, ως ενιαίο γεωπολιτικό σύνολο, της Ρωσίας που αναγεννήθηκε υπό την ηγεσία του Πούτιν. Στο πλαίσιο αυτό, περιλαμβάνεται και ο ανταγωνισμός της Ρωσικής επιρροής στην πλούσια σε ενεργειακά αποθέματα Ευρασία, όπου ο Ρώσος ηγέτης προωθεί την οικοδόμηση μιας Ευρασιατικής Ενώσεως υπό Ρωσική ηγεμονία.

Η ενεργειακή συνεργασία Ευρώπης - Ρωσίας ήταν πάντα ο κύριος τομέας στον οποίο ασκούνταν Αμερικανικές πιέσεις για τον περιορισμό και τη συρρίκνωσή της. Στο πλαίσιο αυτό, ασκήθηκαν στο παρελθόν έντονες πιέσεις στη Γερμανία να μην προχωρήσει στην κατασκευή του Βορείου υποθαλάσσιου Αγωγού για την απευθείας εισαγωγή από τη Ρωσία φυσικού αερίου, χωρίς την παρεμβολή της προβληματικής Ουκρανίας αλλά και της έντονα αντι-Ρωσικής Πολωνίας. Η Γερμανία, με καγκελλάριο τότε τον Γκέρχαρντ Σρέντερ, αγνόησε τις Αμερικανικές πιέσεις, προβάλλοντας την έλλειψη ενεργειακών πηγών και την ανάγκη απρόσκοπτης εισαγωγής Ρωσικού φυσικού αερίου. Το σχέδιο του Πούτιν για την κατασκευή ενός Νοτίου Αγωγού φυσικού αερίου (SouthStream) ματαιώθηκε, μετά από σφορδές Αμερικανικές αντιδράσεις και πιέσεις στην Ελλάδα για ακύρωση του αγωγού αυτού.

Μεγάλη αλλαγή στην πολιτική της σημερινής Ευρωπαϊκής Ενώσεως με πρωταγωνιστή τη Γερμανία
Ένα νέο στοιχείο στη σημερινή συγκυρία είναι η μεγάλη αλλαγή στην πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενώσεως σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία. Οι τρεις μεγαλύτερες χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, υπεστήριζαν τότε αναφανδόν την προώθηση της Ευρω-Ρωσικής συνεργασίας και αναχαίτιζαν τις Αμερικανικές πιέσεις για την άσκηση ψυχροπολεμικής πολιτικής έναντι της Ρωσίας. Αυτό φάνηκε καθαρά από την προώθηση συγκεκριμένων σχεδίων στρατηγικής οικονομικής συνεργασίας αλλά και από τη στάση που τήρησαν στο θέμα της περαιτέρω προωθήσεως προς ανατολάς του ΝΑΤΟ, με την ένταξη της Γεωργίας και της Ουκρανίας. Η Γερμανία και η Γαλλία δεν υπεστήριξαν τη διεύρυνση αυτή.

Η σημερινή πολιτική κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ διαφορετική. Πρωταγωνιστής σ’ αυτή την αλλαγή είναι η Γερμανία της καγκελλαρίου Μέρκελ. Η αλλαγή αυτή προετοιμάσθηκε από τις πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία και την Ιταλία και κυρίως από τον νέο ηγεμονικό ρόλο που κατέκτησε η Γερμανία με το ευρώ και την Ευρωζώνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αποχώρηση Σαρκοζί από την Προεδρία της Γαλλίας αποδυνάμωσε το ρόλο της Γαλλίας και ιδιαίτερα τη θέση της για ανεξάρτητο ρόλο της Ευρώπης.

Στο πλαίσιο αυτό, η Γερμανία, που για προφανείς λόγους προέτασσε πάντα τη στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, αναγνωρίζει σήμερα στην αντι-Ρωσική Αμερικανική πολιτική στρατηγικές ευκαιρίες για την ίδια στην Ανατολική Ευρώπη. Τις ευκαιρίες αυτές σπεύδει να αξιοποιήσει, μη έχοντας απέναντί της στην Ευρωπαϊκή Ένωση σοβαρές αντιστάσεις και αντιρήσεις και κινούμενη από τη νέα αυτοπεποίθηση που της εμπνέει ο ηγεμονικός της ρόλος στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ. Πιστεύει επίσης ότι η στάση της δεν θα έχει υψηλό κόστος στις οικονομικές της σχέσεις με τη Ρωσία. Η τελευταία έχει κάθε λόγο να τις διαφυλάξει, κινούμενη από αμυντική στάση έναντι της Αμερικανικής πολιτικής, που επιδιώκει την υπονόμευσή τους και τον περιορισμό τους.

Η Γερμανική διπλωματία της Μέρκελ υπολαμβάνει ως μεγάλη ευκαιρία την περαιτέρω προέλαση στην Ανατολική Ευρώπη, υπό την ασφάλεια που προσδίδει η ισχύς της Αμερικανικής αιγίδος. Στην προέλαση αυτή, δεν απουσιάζει προφανώς ο ανταγωνισμός μεταξύ Αμερικανικών και Γερμανικών συμφερόντων. Αυτό διεφάνη καθαρά στην υποκλαπείσα συνομιλία της Αμερικανίδος υφυπουργού Ευρωπαϊκών και Ευρασιατικών Υποθέσεων, Βικτόρια Νούλαντ, με τον Αμερικανό πρεσβευτή στο Κίεβο, κατά την πρόσφατη επίσκεψή της εκεί.

Νέα πορτοκαλί επανάσταση στην Ουκρανία εναντίον ενός ανεπαρκούς και αναξιόπιστου φιλορώσου Προέδρου
Η Ουκρανία είναι εκ των πραγμάτων μια βαθιά διαιρεμένη χώρα μεταξύ του ΒΔ τμήματός της, όπου κυριαρχούν οι Δυτικόφιλοι Καθολικοί και οι Ουνίτες (Ορθόδοξοι που αναγνωρίζουν ως ηγέτη τους τον Πάπα) και του ΝΑ τμήματός της, όπου κυριαρχούν οι φιλορώσοι Ορθόδοξοι αλλά και Ρωσικοί πληθυσμοί, όπως στη Χερσόνησο της Κριμαίας.

Ο φιλορώσος Πρόεδρος Γιανουκόβιτς επέδειξε πρωτοφανή πολιτική ανεπάρκεια, που έφερε σε αμηχανία και τη Ρωσική πολιτική. Κατά πρώτο λόγο, συνήνεσε να ολοκληρωθεί ένα σχέδιο για την απονομή στην Ουκρανία από την Ευρωπαϊκή Ένωση καθεστώτος συνδεδεμένου μέλους και την υπογραφή μεταξύ ΕΕ και Ουκρανίας συμφωνίας για την εγκαθίδρυση ζώνης ελευθέρου εμπορίου μεταξύ τους. Σημειωτέον, η αναμενόμενη υπογραφή μεταξύ ΕΕ και Βορείου Αμερικής (ΗΠΑ - Καναδάς) συμφωνίας για την εγκαθίδρυση ζώνης ελευθέρου εμπορίου θα δημιουργούσε τεράστιες περιπλοκές για την Ουκρανία. Η τελευταία θα υποχρεωνόταν ν’ αναθεωρήσει τις σχέσεις της με τη Ρωσία, με την οποία έχει καθεστώς ελευθέρου εμπορίου.

Ο Ουκρανός Πρόεδρος θα μπορούσε να μην είχε καταλήξει σε συμφωνία με την ΕΕ ή να παρατείνει τις διαπραγματεύσεις επ’ αόριστον. Η άρνησή του την τελευταία στιγμή να υπογράψει τη συμφωνία έδωσε λαβή για κατηγορίες και καταγγελίες ότι υπανεχώρησε υπό την πίεση της Μόσχας. Χειρίσθηκε επίσης με αξιοθρήνητο τρόπο την κατάληψη επί τρεις σχεδόν μήνες της κεντρικής πλατείας του Κιέβου. Η τελευταία εξελίχθηκε σε πραγματικό προγεφύρωμα μιας νέας πορτοκαλί επαναστάσεως, με πρωταγωνιστές ακραίους εθνικιστές, που ανάγουν τη δράση τους σε πρότυπα ζηλωτών του Ναζισμού κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η δράση των τελευταίων βρήκε πρόσφορο έδαφος στον αντι-Ρωσισμό μεγάλου μέρους των κατοίκων της Δυτικής Ουκρανίας αλλά και στην αναξιοπιστία, την ανικανότητα και τη διαφθορά του καθεστώτος. Υποστηρίχθηκε επίσης από τον Αμερικανικό και τον Γερμανικό κυρίως παράγοντα, αλλά και από άλλους λιγότερο εμφανείς παράγοντες, όπως η Τουρκία, η Πολωνία, η Σουηδία.

Η κατάσταση σήμερα έχει χαρακτήρα πλήρους ανατροπής στο Κίεβο, με προφανή κίνδυνο διαιρέσεως της χώρας, με ανεξαρτητοποίηση της ΝΑ φιλορωσικής Ουκρανίας, που βρίσκεται σε ανήσυχη αναμονή. Γίνονται προσπάθειες σε επίπεδο κορυφής μεταξύ των πρωταγωνιστών του γεωπολιτικού ανταγωνισμού στην Ουκρανία, Ρωσίας, Γερμανίας, ΗΠΑ, για τη διατήρηση της ενότητας της χώρας, με την εφαρμογή των συμφωνιών που έχουν επιτευχθεί για νέες εκλογές τον Μάιο. Η ισχυρή όμως θέση που κατέκτησαν οι ακραίες πολιτικές δυνάμεις στο Κίεβο δεν επιτρέπει μεγάλη αισιοδοξία ότι όλα θα εξελιχθούν χωρίς γεωπολιτικές ανατροπές και επικίνδυνες συγκρούσεις.

Η Ουκρανία έχει τεράστια γεωπολιτική σημασία για τη Ρωσία και είναι βέβαιο ότι η τελευταία δεν θα ανεχθεί την υπέρβαση μιας «κόκκινης γραμμής», που θεωρεί ότι προασπίζει τα ζωτικά γεωπολιτικά της συμφέροντα και την ασφάλειά της.

Η κρίση στην Ουκρανία και οι επιπτώσεις για την Ελλάδα και την Κύπρο
Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν κάθε λόγο να εύχονται να μην εκφύγουν οι εξελίξεις στην Ουκρανία από κάθε έλεγχο και να υπερισχύσει η διπλωματία της ανοικτής συγκρούσεως, όπως φαίνεται να είναι το πιο πιθανό. Κρίσιμος γι’ αυτό θα είναι ο ρόλος που θα διαδραματίσουν οι Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας. Οι τελευταίες γνωρίζουν τη βαθειά διαίρεση της χώρας και τους κινδύνους που εμπεριέχει μια άκριτη εμπλοκή τους, που θα τις έφερνε σε αντίθεση με τις λαϊκές μάζες στη μια ή στην άλλη πλευρά.

Η υποδαύλιση του γεωπολιτικού ανταγωνισμού στην Ουκρανία φαίνεται, δυστυχώς, ότι αποτελεί μέρος της Αμερικανικής πολιτικής για τους λόγους που αναφέρθηκαν.Πολλοί Αμερικανοί γεωπολιτικοί αναλυτές εκφράζουν απροκάλυπτα την άποψη ότι κακώς η Αμερικανική στρατηγική αποπροσανατολίσθηκε από τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφχανιστάν και δεν τελείωσε το έργο που είχε αναληφθεί επί Προεδρίας Γιέλτσιν στη Ρωσία. Υπονοούν απροκάλυπτα ότι το έργο αυτό πρέπει ν’ αναληφθεί εκ νέου, με ένταση του γεωπολιτικού ανταγωνισμού και περίσφιξη της Ρωσίας στην περίμετρό της, ιδιαίτερα στο μαλακό υπογάστριό της στην Ευρώπη, που είναι η Ουκρανία.

Η άκριτη συμπόρευση της Ευρώπης με την πολιτική αυτή, με επικεφαλής τη Γερμανία, ανοίγει μια νέα περίοδο εντάσεων και αστάθειας. Η κατάσταση αυτή δεν ευνοεί τα Ελληνικά συμφέροντα. Αντιθέτως, ο αντι-Ρωσικός συνασπισμός ΗΠΑ και ΕΕ εντείνει τις πιέσεις σε βάρος της Ελλάδος και της Κύπρου για υποχωρήσεις έναντι της Τουρκίας και για πολιτική ετεροβαρούς Ελληνο-Τουρκικής «φιλίας». Οι πιέσεις αυτές είναι ήδη έκδηλες στην Κύπρο, με το κοινό ανακοινωθέν Αναστασιάδη - Έρογλου, που παραπέμπει σε καταστροφική δήθεν «λύση». Στο πλαίσιο αυτό, είναι επίσης έκδηλη η προσπάθεια των Αμερικανών και των Βρετανών, σε συνεργασία με τη Γερμανία, να παίξουν γεωπολιτικό παιχνίδι με τους υδρογονάνθρακες της Κύπρου, αναλώμασι της Ελληνικής πλευράς.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ (Τεύχος 228)