ΑξιοΠΡΕΠΕΙα

Γράφει, η Κωνσταντίνα Μπούρη.

Πολλές αξίες στη ζωή μας. Από μικρά παιδιά, εξ απαλών ονύχων, συμπορευόμαστε και προσαρμόζουμε το εγώ μας στο καθορισμένο αξιακό σύστημα κάθε εποχής και τόπου. Διαφέρουν οι αξίες και μεταλλάσσονται στο πέρασμα του χρόνου και τη συνοριακή μετατόπιση. Μα υπάρχουν ορισμένες αρετές, που μένουν αναλλοίωτες, που χωρίς αυτές, ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει. Να, όπως η αξιοπρέπεια, για παράδειγμα.

Τα έλλογα όντα έχουμε ανάγκη για την ηθική καθαρότητα της υπόστασής μας. Θέλουμε να έχουμε καθαρό το ηθικό μας μητρώο και υπερασπιζόμαστε με νύχια και με δόντια τη διατήρησή του.

Όταν κάποιος προσβάλλει την αξιοπρέπειά μας οργιζόμαστε, μια μάνιτα συναισθημάτων μας κατακλύζει και αγανακτούμε. Γιατί άραγε; Γιατί αυτή η προσήλωση στην αξιοπρέπεια; Είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες αρετές προς μελέτη.

Η αξιοπρέπεια δε γνωρίζει τάξεις, δε γνωρίζει οικονομικό υπόβαθρο, ηλικία, φύλο, πολιτισμό. Από τους νονούς της ιταλικής μαφίας μέχρι τους αρχηγούς των ιθαγενών του Αμαζονίου, από τη βασιλική οικογένεια της Αγγλίας μέχρι τους ινδιάνους των καταυλισμών της Β.Αμερικής, η αξιοπρέπεια αποτελεί βασικό στόχο κάθε ανθρώπινου βίου. Ο καθένα μπορεί να την αντιλαμβάνεται διαφορετικά, μα όλοι θέλουν να ζουν αξιοπρεπώς.

Και τι χειρότερο από την προσβολή ή την αμφισβήτηση της ύπαρξής της;

Ο καθένας σπαταλά χρόνο και πραγματοποιεί θυσίες στο βωμό της αξιοπρεπούς διαβίωσης. Όταν ένας τρίτος έρχεται να την αμφισβητήσει, είναι σαν να αμφισβητεί τον κόπο και τον ιδρώτα σου. Σαν να αμφισβητεί την ίδια σου την ύπαρξη και την ανθρώπινη ηθική ανωτερότητά σου. Κλονίζεσαι. Κλονίζεσαι, γιατί νιώθεις σαν να πυρπολούν τον κόσμο σου, σαν κάποιος να εισβάλλει στα κεκτημένα σου, σαν κάποιος να θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο από σένα και να σου ασκεί κριτική.

Όντως, στο πλαίσιο της ελευθερίας όλοι έχουν τη δυνατότητα της κριτικής. Μα, μια κακόβουλη κριτική στοχευμένη στην προσωπική σου αξιοπρέπεια κρύβει έλλειψη ενσυναίσθησης από αυτόν που τη διάγει και προπάντων, φανερώνει έλλειψη άλλων επιχειρημάτων. Όταν κάποιος καταφεύγει στην αμφισβήτηση της αξιοπρέπειας έχει χάσει το παιχνίδι της διαλογικής αντιπαράθεσης.

Όταν ένας κρατικός μηχανισμός αμφισβητεί την αξιοπρέπεια των πολιτών του και τη θέτει σε κίνδυνο, φανερώνει την αδυναμία στόχευσης σε άλλα επίπεδα. Φτάνει, κοινώς, στην ύστατη επιλογή, γιατί γνωρίζει πως αυτή η κίνηση θα καταπονήσει τον καθένα συναισθηματικά. Όλοι έχουμε αξιοπρέπεια, με το διαφορετικό τρόπο πάντα που την αντιλαμβάνεται ο καθένας. Η εξουσία, τρομοκρατημένη, χρησιμοποιεί τη λύση της αξιοπρέπειας για να χειραγωγήσει τα πλήθη και να κατευνάσει τα εξεγερμένα πνεύματα.

Αναμενόμενο.

Τι συμβαίνει, όμως, όταν αυτός που προσβάλλει την αξιοπρέπειά μας είναι ένας άνθρωπος που αγαπάμε, ένας δικός μας άνθρωπος, που στην πρώτη διαμάχη, θα πατήσει σε αυτό το επιχείρημα; Θα εκμεταλλευτεί το γεγονός, ότι του έχουμε δείξει όλες τις πτυχές της προσωπικής μας ιεραρχίας των αξιών; Αυτός ο άνθρωπος έχει δική του αξιοπρέπεια;

Η απάντηση είναι θετική. Ναι. Έχει αξιοπρέπεια, η οποία επικεντρώνεται στο να ευθυγραμμίσει όλες τις άλλες αξιοπρέπειες με τη δική του και την αναγνώριση αυτής ως εξέχουσας από τους άλλους.

Είναι η αξιοπρέπεια τελικά μια έννοια με θετική χροιά ή όχι;

Σαφώς είναι θετική. Μα όταν παίρνει τη μορφή της μονοσήμαντης αυτής άποψης καταντά απόλυτη και επικίνδυνη.



Γι’ αυτό ας σκεφτούμε καλύτερα την επόμενη φορά που θα προσβάλλουμε την αξιοπρέπεια κάποιου. Ίσως απλά προσπαθούμε να την ευθυγραμμίσουμε με τα δικά μας πρότυπα και κάτι τέτοιο, στην τελική, δεν κάνει τίποτε άλλο, παρά να γεννά αμφιβολίες για τη δική μας προσωπική αξιοπρέπεια.