Και να που όμως, όλοι μας, σε όποια από τις παραπάνω κατηγορίες και αν ανήκουμε, βασίζουμε θεωρίες και στάσεις ζωής σε σαθρά θεμέλια, σε λανθασμένη πρώτη ύλη. Την ίδια την πεποίθηση ότι η ελευθερία για τον άνθρωπο είναι εφικτή. Και όμως. Καθημερινά γεγονότα έρχονται να αποδείξουν το αντίθετο. Ας πάρουμε για παράδειγμα τα υλικά αγαθά. Πόσες φορές έχουμε νιώσει εξαρτημένοι από κάποιο αντικείμενο, του οποίου παραβλέπουμε τη χρηστική αξία και δημιουργούμε συναισθηματικούς δεσμούς μαζι, σε νοητά επίπεδα πάντα;
Οι φωτογραφίες, λόγου χάρη. Το ξεχωριστό αυτό χαρτί που αποτυπώνει στιγμές της περασμένης πραγματικότητας. Βρίσκεται εκεί για να μας υπενθυμίζει την εξέλιξη των γεγονότων και εντίνει τις σχέσεις και τα συναισθήματά μας με τα στοιχεία που απεικονίζει, έιτε αυτά είναι πρόσωπα είτε είναι τοποθεσίες. Και ίσως κάποιος να πει, πως η εξάρτησή μας από τα υλικά αγαθά έχει ως πυρήνα της τις μνήμες που αυτά μας φέρνουν σχετικά με υπαρκτές διαπροσωπικές σχέσεις. Μια φωτογραφία με τον παππού και τη γιαγιά που έχουν φύγει από τη ζωή,
μπορεί να κάνει κάποιο μέλος της οικογένειάς τους να δακρύσει ή για μια στιγμή να νιώσει συναισθηματική δυσφορία. Ο άνθρωπος, ο πολιτισμένος και κοινωνικά ευαισθητοποιημένος άνθρωπος, έχει την ξεχωριστή για το είδος του συναισθηματική νοημοσύνη, που του προσφέρει τη δυνατότητα να δεθεί με τους συνανθρώπους του, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι το δέσιμο αυτό μπορεί να έχει θετικά ή ακόμα και αρνητικά παράπλευρα αποτελέσματα. Όσο ανεξάρτητο και να θέλει να είναι ένα άτομο, δεν μπορεί να το επιτύχει στο μέγιστο βαθμό.
μπορεί να κάνει κάποιο μέλος της οικογένειάς τους να δακρύσει ή για μια στιγμή να νιώσει συναισθηματική δυσφορία. Ο άνθρωπος, ο πολιτισμένος και κοινωνικά ευαισθητοποιημένος άνθρωπος, έχει την ξεχωριστή για το είδος του συναισθηματική νοημοσύνη, που του προσφέρει τη δυνατότητα να δεθεί με τους συνανθρώπους του, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι το δέσιμο αυτό μπορεί να έχει θετικά ή ακόμα και αρνητικά παράπλευρα αποτελέσματα. Όσο ανεξάρτητο και να θέλει να είναι ένα άτομο, δεν μπορεί να το επιτύχει στο μέγιστο βαθμό.
Πάντοτε θα υπάρχει ένας καταλυτικός παράγοντας που θα εμποδιζει το δρόμο προς την απολυτη ελευθερία. Και το αξιοπερίεργο γεγονός σε αυτή την περίπτωση είναι πως αυτός ο παράγοντας δεν είναι πάντα ανεπιθύμητος για το ατομο που επιθυμεί την απόλυτη ελευθερία του. Το παιδί του γείτονα που είναι ερωτευμένο με την κόρη του φούρναρη, με την οποία διατηρούν δεσμό, δυσανασχετεί στην ιδέα ότι πρέπει να μείνει μακριά της για να πάει να σπουδάσει σε μια άλλη πόλη της χώρας.
Η απόλυτη ελευθερία του να φύγει για σπουδές, εμποδίζεται από τη σχέση που διατηρεί, αλλά αυτός ο ανασταλτικός παράγοντας κάθε άλλο παρά δυσάρεστος είναι. Ίσως τελικά, οι κοινωνικοποιημένοι άνθρωποι, αυτοί που νιώθουν άνετα με το να δημιουργούν συνεχώς διαπροσωπικές σχέσεις κάθε τύπου, να μην επιθυμούν την απόλυτη ελευθερία, και αν όχι αυτό, να μην ενοχλούνται από τα γεγονότα που αναστέλλουν την επίτευξή της. Και στην πιο ακραία
εκδοχή, αυτή κατά την οποία, ακόμα και ένας πολιτισμένος άνθρωπος αψηφά τις διαπροσωπικές σχέσεις και αδιαφορεί για τους συνανθρώπους του, φέρεται εγωιστικά και αλαζονικά, ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τη δική του ευδαιμονία και αρνείται να δεθεί με κάθε είδους τρόπο, ποτέ δεν πρόκειται να επιτύχει να είναι απόλυτα ελεύθερος.
εκδοχή, αυτή κατά την οποία, ακόμα και ένας πολιτισμένος άνθρωπος αψηφά τις διαπροσωπικές σχέσεις και αδιαφορεί για τους συνανθρώπους του, φέρεται εγωιστικά και αλαζονικά, ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τη δική του ευδαιμονία και αρνείται να δεθεί με κάθε είδους τρόπο, ποτέ δεν πρόκειται να επιτύχει να είναι απόλυτα ελεύθερος.
Υπάρχουν οι φυσικές του ανάγκες, που ορμέμφυτα δημιουργούν σε αυτόν αναστολές και τον θέτουν υποτελή του ίδιου του εαυτού του, της ίδιας της ανθρώπινης του υπόστασης. Όσο και αν θέλει να νιώσει ανεξάρτητος, να απαλλαγεί, για παράδειγμα, από την κομφορμιστική συνήθεια των ενδυμάτων ενός πολιτισμένου και μαζικά ομοιόμορφου κόσμου, δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια που του θέτει το ανθρώπινό του σώμα και να μην αναζητήσει κάποιας μορφής προστασία για το κορμί του. Σαν άνθρωπος, θα κρυώνει και θα έχει την ανάγκη να ντυθεί.
Όσο λοιπόν απεγνωσμένα και να επιθυμεί να εγκαταλείψει κάθε τι πολιτισμένο και ταυτόχρονα τυποποιημένο συνήθειο, αδυνατεί να το πραγματοποιήσει, το ανθρώπινο σώμα του αποτελεί από μόνο του αιτία στέρησης της ελευθερίας,της απόλυτης ελευθερίας. Ίσως λοιπόν να ζούμε σε μια πλάνη. Να νομίζουμε ότι είμαστε ελεύθεροι. Να νομίζουμε ότι μπορόυμε να είμαστε ελεύθεροι. Ίσως, μάλιστα να νομίζουμε ότι θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι. Ίσως, η αέναη αναζήτηση της ελευθερίας να μην είναι τίποτα άλλο από τη προσωπική δικαιολογία του καθενός απέναντι στον εαυτό του για την πραγματική του φύση,αυτή που ίσως μέσα μας να θέλουμε να αρνηθούμε. Το γεγονός ότι είμαστε εξαρτημένοι. Εξαρτηση, η οποία διαφέρει ως προς το αντικείμενο, το πρόσωπο ή την κατάσταση που την προκαλεί, ως προς την ένταση, ως προς το βαθμό, ως προς τη διάρκεια, ως προς το αν είναι εκούσια ή ακούσια, επιθυμητή ή ανεπιθύμητη. Δεν παύει όμως, σε καμία περίπτωση να είναι εξάρτηση.
Και δεν είναι μόνο τα λόγια, οι πράξεις και οι συνθήκες που οριοθετούνται, μπαίνουν σε καλούπια λόγω της ανθρώπινης εξάρτησης. Η μεγαλύτερη απογοήτευση έρχεται τη στιγμή που ο άνθρωπος θα συνειδητοποιήσει ότι ο ίδιος του ο νους, η ίδια του η «ελεύθερη» σκέψη, συντονίζεται και λογοκρίνεται από τις εξαρτήσεις του. Κρύβεται δέος ,δηλαδή σεβασμός και φόβος, πίσω από το να σκεφτεί κάποιος να σκοτώσει ένα ζώο, λόγου χάρη. Σεβασμός προς το γεγονός ότι αυτό αποτελεί μία αυτόνομη ύπαρξη και φόβος.
Και δεν είναι μόνο τα λόγια, οι πράξεις και οι συνθήκες που οριοθετούνται, μπαίνουν σε καλούπια λόγω της ανθρώπινης εξάρτησης. Η μεγαλύτερη απογοήτευση έρχεται τη στιγμή που ο άνθρωπος θα συνειδητοποιήσει ότι ο ίδιος του ο νους, η ίδια του η «ελεύθερη» σκέψη, συντονίζεται και λογοκρίνεται από τις εξαρτήσεις του. Κρύβεται δέος ,δηλαδή σεβασμός και φόβος, πίσω από το να σκεφτεί κάποιος να σκοτώσει ένα ζώο, λόγου χάρη. Σεβασμός προς το γεγονός ότι αυτό αποτελεί μία αυτόνομη ύπαρξη και φόβος.
Ποια είναι όμως η πηγή του φόβου, τα βαθύτερα και ενδόμυχα αίτια της ύπαρξης αυτόυ του αισθήματος; Η απάντηση θα ήταν και πάλι «η εξάρτηση». Η εξάρτηση από τον ίδιο μας τον εαυτό. Ο εγωισμός είναι αίσθημα σύμφυτο με την ανθρώπινη ύπαρξη. Χωρίς τον εγωισμό δεν θα ήταν εφικτή η επιβίωση. Αγαπάμε τον εαυτό μας στον υπέρτατο βαθμό, πολλές φορές, ανεπαίσθητα τον εξιδανικεύουμε. Στην συγκεκριμένη περίπτωση λοιπόν, είμαστε εξαρτημένοι από την εξιδανικευμένη εικόνα που έχουμε πλάσει στο μυαλό μας για τον εαυτό μας, εικόνα που δεν επιθυμούμε με τίποτα να αλλοιωθεί και για το λόγο αυτό νιώθουμε απέχθεια και μόνο στη σκέψη του να σκοτώσουμε ένα ζώο. Άθελά μας δημιουργούμε την εικόνα του εαυτόυ μας ως το δολοφόνο ενός ζώου,εικόνα την οποία απεχθανόμαστε και κατά συνέπεια απωθούμε,περιορίζοντας έτσι τον ελεύθερο τρόπο σκέψης.
Και σε αυτό το σημείο θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι η ελευθερία είναι μια αρετή που αποπνέει ευχάριστηση και θετικά συναισθήματα. Προφανώς και δεν θα μπορούσε να αποτελεί ελευθερία το να σκεφτείς να σκοτώσεις ένα ζώο, γιατί είναι μία δυσάρεστη σκέψη, που στο κάτω κάτω δε φανερώνει ελευθερία αλλά ασυδοσία. Ίσως θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει, ότι η ελευθερία του καθενός, σταματά εκεί που οριοθετείται η αρχή της ελευθερίας του άλλου.
Και σε αυτό το σημείο θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι η ελευθερία είναι μια αρετή που αποπνέει ευχάριστηση και θετικά συναισθήματα. Προφανώς και δεν θα μπορούσε να αποτελεί ελευθερία το να σκεφτείς να σκοτώσεις ένα ζώο, γιατί είναι μία δυσάρεστη σκέψη, που στο κάτω κάτω δε φανερώνει ελευθερία αλλά ασυδοσία. Ίσως θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει, ότι η ελευθερία του καθενός, σταματά εκεί που οριοθετείται η αρχή της ελευθερίας του άλλου.
Το πρόβλημα σε αυτή την υπόθεση έχει δύο κλάδους: πρώτον, δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνουμε το όριο, τη νοητή εκείνη γραμμή που θέτει το τέλος της ελευθερίας του ενός και την έναρξη της ελευθερίας του άλλου και δεύτερον, πολλές φορές τα όρια είναι πολλά και πολύπλοκα και εμπλέκονται μεταξύ τους με διαφορετικούς τρόπους, σύνθετους και μοναδικούς ταυτόχρονα. Και το μεγαλύτερο ακόμη πρόβλημα είναι, ποιο ον έχει την ικανότητα, σε ποιο ον μπορεί να δοθεί το αυθαίρετο δικαίωμα να αποφασίσει για τη διευκρίνιση και την οριοθέτηση των ελευθεριών του καθενός;
Κανένα φυσικό πρόσωπο δεν μπορεί να επιβάλλει όρια σε κανενός είδους ελευθερία.Γιατί από μόνη της,η ελευθερία είναι μια έννοια που εμπεριέχει το απεριόριστο,είναι η αρετή που φανερώνει το άπειρο.Πώς λοιπόν,μπορούμε να θέσουμε όρια,έστω και νοητά,σε κάτι το οποίο είναι απεριόριστο και άπειρο;Και αν σήμερα,οι κοινωνίες το μόνο που κάνουν είναι να θεσπίζουν νόμους για τη νομική θεμελίωση και επικύρωση των ορίων του ανθρώπινου κόσμου,τότε για ποια ελευθερία μιλάμε;Μήπως άραγε απλά νομίζουμε ότι υπάρχει;
Υπάρχει όμως και η αντίθετη άποψη.Αυτή που υποστηρίζει ότι η ελευθερία στον άνθρωπο ορίζεται αλλιώς.Ότι ο απεριόριστος και άπειρος χαρακτήρας της περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ξεδιπλώνουμε τη σκέψη μας μέσα στα προβλεπόμενα όρια.Γιατί τα όρια αυτά συντονίζουν τις πράξεις μας και όχι τις σκέψεις μας.
Κανένα φυσικό πρόσωπο δεν μπορεί να επιβάλλει όρια σε κανενός είδους ελευθερία.Γιατί από μόνη της,η ελευθερία είναι μια έννοια που εμπεριέχει το απεριόριστο,είναι η αρετή που φανερώνει το άπειρο.Πώς λοιπόν,μπορούμε να θέσουμε όρια,έστω και νοητά,σε κάτι το οποίο είναι απεριόριστο και άπειρο;Και αν σήμερα,οι κοινωνίες το μόνο που κάνουν είναι να θεσπίζουν νόμους για τη νομική θεμελίωση και επικύρωση των ορίων του ανθρώπινου κόσμου,τότε για ποια ελευθερία μιλάμε;Μήπως άραγε απλά νομίζουμε ότι υπάρχει;
Υπάρχει όμως και η αντίθετη άποψη.Αυτή που υποστηρίζει ότι η ελευθερία στον άνθρωπο ορίζεται αλλιώς.Ότι ο απεριόριστος και άπειρος χαρακτήρας της περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ξεδιπλώνουμε τη σκέψη μας μέσα στα προβλεπόμενα όρια.Γιατί τα όρια αυτά συντονίζουν τις πράξεις μας και όχι τις σκέψεις μας.
Και αν πριν αναφέρθηκε ότι μπορούμε να περιορίσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε,ακόμα και εμείς οι ίδιοι με τη συνείδησή μας,είναι αναμφίβολο ότι η ελευθερία πλέον μπορεί να εξισωθεί με την κριτική σκέψη,την κρίση μας ,την οποία χρησιμοποιούμε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της σκέψης.
Δηλαδή ένας άνθρωπος μπορεί να χαρακτηριστεί ελέυθερος,όταν φθάνει στο πνευματικό εκείνο επίπεδο,ώστε να είναι ικανός να κρίνει με τρόπο απεριόριστο και άπειρο τις πληροφορίες και τις ιδέες που παράγει κατά τη σκέψη, καθώς και αυτές που προσλαμβάνει από το περιβάλλον του.Όταν μπορεί να ζυγιάζει τα θετικά και αρνητικά μιας κατάστασης,όταν μπορεί να ορίσει το καλό και το κακό,όταν μπορεί να διαχωρίσει το δίκαιο από το άδικο,το ηθικό από το ανήθικο.Για να επιτευχθεί ένας τέτοιου είδους στόχος ο άνθρωπος οφείλει να αποκτήσει την κατάλληλη παιδεία.Κατά συνέπεια,ο μόνος δρόμος προς την απόλυτη ελευθερία του νου είναι η παιδεία.
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.