Η διαχρονικότητα των αναγκών

Γράφει ο Γιώργος Σ. Πολίτης

Τι είναι άραγε εκείνο που θα μπορούσε να μας πείσει ότι οι ζωές που ζούμε σήμερα ή ότι η πορεία μας έχει αλλάξει από τον Μεσαίωνα έως τώρα;

Η γνώση των δυσκολιών παρελθόντων ετών; Η ιδέα ότι σήμερα αποδεχόμεθα πιο ευγενείς* ιδέες, τα κινητά τηλέφωνα ή η απουσία της λάσπης από τους δρόμους; Τα αυτοκίνητα ή η άνεση του καναπέ;

Τίποτα από όλα αυτά εάν αναλογισθούμε ότι το εκάστοτε μέτρο τίθεται σύμφωνα με τα όρια της εποχής. Ως όριο εννοώ εκείνο της γνώσης.

Σήμερα γνωρίζοντες τα καθημερινά, ιστάμεθα περιχαρείς έχοντες όλα εκείνα που θεωρούμε αρκετά. Είναι όμως αρκετά; Είναι πολλά ή είναι ακόμα λίγα;

Το 1980 είμαστε ευχαριστημένοι από τα υλικά αγαθά που κατείχαμε; (όσοι ζούσαμε τότε γνωρίζουμε). Είμαστε απολύτως χαρούμενοι. Τα αυτοκίνητα -για παράδειγμα- κάλυπταν τις ανάγκες μας; Ασφαλώς (χωρίς παράθυρα ηλεκτρικά και χωρίς κλιματισμό -...Θεέ μου πώς ζούσαμε;-)

Θεωρούσαμε κάποιοι νεώτεροι, αλλά και μεγαλύτεροι, κάποια από εκείνα της εποχής όνειρα άπιαστα και τυχερούς όσους τα κατείχαν και τα οδηγούσαν καμαρώνοντας; Ασφαλώς. (αναφέρω πεζά παραδείγματα ώστε να γίνομαι απολύτως κατανοητός)

Σήμερα ποιος θα ήταν χαρούμενος με το αυτοκίνητο-όνειρο της εποχής εκείνης; Κανείς ασφαλώς.

Σήμερα άραγε υπάρχουν αυτοκίνητα που ονειρευόμαστε, ή κάποια άλλα τελευταίας τεχνολογίας δημιουργήματα; Ασφαλώς και υπάρχουν. Θεωρείτε λοιπόν ότι κάτι άλλαξε από το 1980 μέχρι σήμερα που έχει σχέση με αυτά που επιθυμούμε;

Τίποτα ασφαλώς. Τότε ζητούσαμε ένα καλό πικ απ, σήμερα ένα I pad, αύριο κάτι άλλο που δεν υπάρχει σήμερα αλλά που επί του παρόντος δεν μας στεναχωρεί η έλλειψή του επειδή αγνοούμε την ύπαρξή του. (πώς να επιθυμήσει κάποιος εκείνο που δεν ξέρει ότι υπάρχει!)

Τον μεσαίωνα για παράδειγμα κάποιος ονειρευόταν μια όμορφη άμαξα και σίγουρα δεν ενδιαφερόταν για το οποιοδήποτε αυτοκίνητο… Ούτε καν του έλειπε! Ομοίως και το τηλέφωνο το απλό! Σκεφτείτε τώρα τους εαυτούς μας πριν την έλευση των κινητών τηλεφώνων. (Σκεφθείτε τα παιδιά μας δίχως αυτά. Θα μας κοιτούν με μάτια πελώρια αναρωτώμενα πώς είναι δυνατόν!) Όλοι ζούσαμε όμως υπέροχα προσαρμοσμένοι στην πραγματικότητα της εποχής. Ευτυχισμένοι στο μέτρο που μπορούσαμε (όπως και τώρα είμαστε, ομοίως ευχαριστημένοι, στο μέτρο που μπορούμε) Είχε λοιπόν τη δυνατότητα ο κάθε άνθρωπος τού όσο μακρινού παρελθόντος, ανάλογα με τη δύναμη που μπορούσε να ασκήσει στον εαυτό του ώστε να τιθασεύει τις επιθυμίες του (όπως και εμείς σήμερα), να παραμένει ομοίως, περισσότερο ή λιγότερο ευτυχής, χωρίς να αντιμετωπίζει την οποιαδήποτε έλλειψη. Σωστό δεν ακούγεται;

Και είναι.

Ας μην ξεχνάμε ότι το εάν είναι πλούσιος κανείς, δεν το καθορίζει η ποσότητα των χρημάτων που έχει, μα οι ανάγκες του (θαρρώ ότι το είπε ο Ισοκράτης) και είναι απολύτως αληθές.

Ανατρέχοντας λοιπόν στην ιστορία και ήδη έχοντας ξεπεράσει το άγχος των υλικών απολαβών βλέπουμε ότι και στην πολιτεία τους αντιμετώπιζαν όμοια προβλήματα.

Οι λαοί υποταγμένοι ή λεύτεροι. Δολοπλοκίες, έριδες, τσακωμοί. Πόλεμοι για πάσα αιτία. Αδικίες. Συμφορές, νόσοι. Λιμοί. Το μόνο που λείπει από εμάς σήμερα είναι τα τόξα και τα βέλη. Η λάσπη και οι καταπέλτες. Όπως από σήμερα λείπουν τα όπλα του αύριο. Οι διακτινιστές π.χ.

Όλα ένα σκαλί επάνω. Πολιτισμός. Πολιτισμός εις είδος. Σε κτήρια και σε κάποιες ιδέες νιόκοπες που προκύπτουν από την εξέλιξη. Στην πυρά κάποια θέματα του παρελθόντος μα εν ισχύ κάποια άλλα, κατάπτυστα, του παρόντος.

Φωνές κάποιων ρομαντικών για την ματαιότητα των πραγμάτων. Όπως και τότε.

Τίποτα δεν έχει αλλάξει. Ως αξία (για τη μετά των φέουδων εποχή) παραμένει το χρήμα Για την πριν ήταν η εξουσία-δύναμη-επιρροή κάτι που εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα αλλά με παρονομαστή και πάλι το χρήμα, την άνεση ίσως και τη δόξα. Όπως και τότε σε πλείστες περιπτώσεις.

Ας μην απατόμεθα. Τους επόμενους αιώνες οι μέλλουσες γενιές θα διδάσκονται στα σχολειά τους την δική μας πραγματικότητα ως ιστορία και θα νιώθουνε ‘’ευτυχείς’’ που δεν ζούνε στο τότε (σαν και εμάς σήμερα).

Θα προβληματίζονται πώς μπορούσαμε να ζούμε χωρίς ιπτάμενα αυτοκίνητα και πώς ήταν η ζωή μας μέσα σε ένα πλανήτη μόνον. Πώς ζούσαμε κλεισμένοι σε μία οικογένεια μέσα χωρίς ελεύθερη-νομιμοποιημένη ανταλλαγή συντρόφων μέσα στο γάμο σε κάθε ευκαιρία.

Χωρίς τη δυνατότητα εκδρομής μέχρι το φεγγάρι για ένα τριήμερο ξεσάλωμα; Να τρελαθούμε θέλεις; Πώς να χαιρόταν άραγε το 2015; Σύμφωνοι κάποιοι σήμερα πηγαίνουν και μέχρι τον Άρη που εκεί γίνονται τα μύρια, αλλά πού να βρεις τα λεφτά; Άσε καλό και το φεγγάρι…

Εν κατακλείδι η εξέλιξη δεν συνίσταται στην ύλη, μα στις ιδέες. Και αυτές δείχνουν να μην καταφέρνουν να ξεπεράσουν τα κατεστημένα ρεύματα διότι κάποιοι εξακολουθούν να ‘’ερωτεύονται’’ την φυσική τάξη των πραγμάτων, γιατί εκεί υπάρχει το συμφέρον. Με την αλλαγή των αξιών θα επέλθει και η πρόοδος. Όταν καταστεί σαφές ότι το χρήμα είναι μέσον και όχι σκοπός, κάτι θα έχει γίνει, αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει πρώτα να καταργηθεί πλήρως η ιδιοκτησία.

Κάτι τέτοιο σας φαίνεται εφικτό;

Συμφωνούμε λοιπόν: Ο κόσμος όπως είναι. Ο καθένας στην θέση του.

Και όχι ο κόσμος όπως θα έπρεπε να είναι.

Το κοινωνικό συμβόλαιο του Ρουσώ πάντα θα απέχει της υλοποίησης…


* Περί της ευγενείας των ιδεών πολλά θα μπορούσαν ειπωθούν και τα περισσότερα θα είχαν να αντιμετωπίσουν ανηλεείς ενστάσεις. Όπως και με τις ιδέες των παρελθόντων αιώνων. Επομένως επί του παρόντος εμμένουμε, καθώς κάποιες (παλαιές π.χ. καύση μαγισσών) έχουν ξεπεραστεί ως αναχρονικές αλλά κάποιες έχουν προκύψει ως νέες και αμφίβολες. Όπως και τότε...


politisg.blogspot.gr