Για το δικαίωμα στον θάνατο...

Δε φοβάμαι το θάνατο. Όσο ζω είναι μακριά από μένα, και όταν έρθει εγώ δε θα είμαι εκεί. (Επίκουρος – Επιστολή προς Μενοικέα ).

Η άποψη αυτή του μεγάλου Επίκουρου, είναι για εμένα η καλύτερη που έχει διατυπωθεί για το πανανθρώπινο, διαχρονικό και αιώνιο ζήτημα του θανάτου. Ο θάνατος είναι ίσως η μοναδική εκείνη πράξη που ταλανίζει υπαρξιακά κάθε άνθρωπο από τον ερχομό του σε αυτό τον κόσμο μέχρι το τέλος του στο ταξίδι της ζωής. Όλη μας η πορεία μέσα στη ζωή είναι και μία ατέρμονη προσπάθεια συμφιλίωσης με το θάνατο. Ο ίδιος ο Πλάτων λέει επίσης: ‘’Φιλοσοφία είναι η μελέτη του θανάτου μου’’. Φυσικά, υπάρχουν και μεγάλες πνευματικές προσωπικότητες του κόσμου – όπως ο Σωκράτης- που δεν τον φοβήθηκαν και προτίμησαν να θυσιάσουν και τη ζωή τους για τα πιστεύω τους. Και αν πράγματι , η ζωή είναι δικαίωμα και υποχρέωση, τότε γιατί το δικαίωμα στο θάνατο τρομάζει;

Η ευθανασία παρέχεται σε ανθρώπους οι οποίοι υποφέρουν, βρίσκονται σε μία κατάσταση μη αναστρέψιμη, λιώνουν εξαιτίας του πόνου και αποζητούν ένα τέλος με αξιοπρέπεια , προσπαθώντας να ηρεμήσουν από ένα μαρτύριο μίας κατάστασης που έχει πάρει πια μία τελική ευθεία. Είναι ένα θέμα πολυδιάστατο και αγγίζει πολλά θέματα Βιοηθικής, Ηθικής, Ιατρικής και θρησκευτικών αντιλήψεων.

Οφείλω να ομολογήσω ότι αντιμετώπιζα το συγκεκριμένο θέμα με μία αμφιβολία, όχι όμως εξαιτίας διάφορων θρησκευτικών αγκυλώσεων, αλλά εξαιτίας πολλών άλλων παραγόντων. Διότι είναι ένα ζήτημα τρομερά αμφίσημο: από τη μία εκλαμβάνεται από πολλούς ως συμπόνια στην ψυχή που πάσχει και θέλει να της δώσει μία ανακούφιση από ένα ατέρμονο μαρτύριο, από την άλλη όμως μπορούμε εξαιτίας των τεράστιων αλμάτων της Επιστημονικής προόδου να ελπίζουμε στην καταπολέμηση ασθενειών που παλαιότερα θεωρούταν ανίατες, πχ, η λέπρα και να προδικάζουμε με απόλυτη σιγουριά για την καταπολέμηση ή μη μίας πάθησης.

Οι φανατικοί πολέμιοι της ευθανασίας δε θα μπορούσε να είναι άλλη – φυσικά!- από την Εκκλησία. Βασικά, οι τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες διδάσκουν ότι υπαγόμαστε σε μία ανώτερη δημιουργία όπου εκείνη και μόνο εκείνη μπορεί να αφαιρέσει τη ζωή και όχι εμείς, ποτέ και σε καμία περίπτωση. Η αντίληψη αυτή απορρέει από την εξιδανίκευση του πόνου που προσδίδει η Χριστιανική πίστη σύμφωνα με την οποία κάθε τραγική και αδυσώπητη κατάσταση της ζωής βοηθάει στη σωτηρία της ψυχής και γίνεται για το καλό μας. Ο πόνος, οι ασθένειες αγιοποιούνται λοιπόν επειδή θεωρούνται από την πίστη όχι κάτι κακό αλλά ‘’δώρα’’ του Θεού που βοηθούν και συντελούν στη σωτηρία της ψυχής.

Συνεπώς, ένας άνθρωπος που βρίσκεται στο τέλος της ζωής του για εκείνες δεν έχει το δικαίωμα να επιθυμεί ευθανασία, οφείλει να υπομένει τους πόνους και την όποια ηθική, σωματική, εγκεφαλική του κατάρρευση αγόγγυστα. Φυσικά, όταν χιλιάδες άνθρωποι εξαιτίας θρησκευτικού φανατισμού μέσα στο ρου της Ιστορίας έχασαν τη ζωή τους χωρίς να το επιθυμούν, αυτό είναι κάτι που προσπερνάμε αθόρυβα.

Το θέμα δεν είναι η προσωπική μας στάση απέναντι στην ευθανασία – δικαίωμά μας να συμφωνούμε, να διαφωνούμε, να έχουμε τις αντιρρήσεις και τις αμφιβολίες μας. Το θέμα είναι το ότι η προσωπική επιλογή ενός ανθρώπου που είναι ψυχικά υγιής και δεν θέλει άλλο να παραταθεί ο πόνος του δεν είναι σεβαστή. Είναι άλλο η προσωπική μου γνώμη και άλλο το να μη δέχομαι ο διπλανός μου να έχει την ελευθερία της επιλογής. Είναι εντελώς διαφορετικό κάποιος να θέλει να ζήσει μέχρι το τέλος, και άλλο επίσης κάποιος να εξαναγκάζεται να υπομείνει μία τραγική κατάσταση εξαιτίας των διάφορων θρησκευτικών αγκυλώσεων και επειδή η Πολιτεία του έχει στερήσει το δικαίωμα της επιλογής.

Με το να εκβιάζεις έναν άνθρωπο να πιει και την τελευταία γουλιά μιζέριας από το ποτήρι του πόνου όταν δεν το επιθυμεί, διαπράττεις ένα έγκλημα βαρύ και ανήθικο. Είναι δικαίωμά μου να ορίσω τη δική μου ζωή, όχι όμως ενός τρίτου προσώπου. Και καμία δική μου προσωπική, ηθική, θρησκευτική αντίληψη δεν μπορεί να με οδηγήσει στο να στερήσω το δικαίωμα ενός άλλου ανθρώπου στην επιλογή.

Το να εξαναγκάζεις έναν άνθρωπο να συνεχίζει να ζει ένα μαρτύριο δεν είναι δείγμα ηθικού χαρακτήρα, ο άνθρωπος που νοσεί πρέπει να μπορεί να έχει το δικαίωμα της επιλογής. Δεν του εξασφαλίζεις έτσι τη ζωή, αλλά αγωνία και πόνο, τον καθημερινό πνευματικό και ηθικό του θάνατο – που ίσως να είναι και χειρότερος.

Μαρία Σκαμπαρδώνη,

Δημοσιογράφος