Select Menu


H Έλινορ Όστρομ, λίγο πριν φύγει από τη ζωή, έγινε η πρώτη γυναίκα που έλαβε το Νόμπελ Οικονομίας, επειδή, με 50 ετών έρευνες, απέδειξε ότι οι τοπικές κοινωνίες διαχειρίζονται καλύτερα από το κράτος και τις εταιρείες τους κοινούς πόρους.

Στα λόγια και στα έργα της αναγνωρίζουμε, όχι τυχαία, την αναζήτηση μιας νέας σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον και ενος νέου τρόπου συμπεριφοράς: 
"Να συμπεριφερόμαστε στη φύση και στους κοινούς μας πόρους ως συνετοί οικογενειάρχες -boni patres familias- γιατί κανείς μας, κανένα έθνος, καμμία κοινωνία, ούτε όλες μαζί οι κοινωνίες του κόσμου ετούτου, δεν είμαστε ιδιοκτήτες της Γης. Είμαστε προσωρινοί διαχειριστές τους και πρέπει να τους αποδώσουμε στις επόμενες γενιές σε καλλίτερη κατάσταση απότι τους παραλάβαμε..."
Με χιούμορ και πάθος, η Ελινορ Οστρομ, καλούσε όλους μας να σκεφτόμαστε, πριν πάρουμε κάποια σημαντική απόφαση για τους κοινούς μας πόρους, τις επόμενες επτά γενιές. Να μην σκεφτόμαστε μόνον τι ωφέλη θα προκύψουν για εμάς, αλλά και τι ωφέλη ή επιπτώσεις θα υπάρξουν για τα παιδιά μας, για τα παιδιά των παιδιών μας, και για τα παιδιά των παιδιών των παιδιών των παιδιών μας...

Με τα δικά της λόγια: 
"I think we should all reinstate in our mind the seven-generation rule. When we make really major decisions, we should ask not only what will it do for me today, but what will it do for my children, my children's children and their children's children into the future."
Αυτά, βέβαια, για την επικρατούσα και πλήρως ελεγχόμενη πολιτική είναι ψιλά γράμματα.

Όταν οι τράπεζες έκλειναν η μία μετά την άλλη και το παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης δεχόταν επικρίσεις από τους πιο δικούς του ανθρώπους (τύπου Γκρίνσπαν, δηθενιές θα μου πείτε, και σωστά) δόθηκε το Νόμπελ Οικονομικών για το 2009 στην Έλινορ Όστρομ. Μια φωνή πολιτικά μετριοπαθής, αλλά οι ενδελεχείς έρευνές της επικυρώνουν επιστημονικά κάτι ριζοσπαστικό: Η (ιδιωτική) ιδιοκτησία είναι πολλές φορές ο χειρότερος τρόπος για τη διαχείριση αγαθών (όπως η γη, το νερό, γενικά οι φυσικοί πόροι). Τεκμηριώνει ένα μοντέλο αυτοοργάνωσης των κοινωνιών και της διαχείρισης των πόρων, αυτοδιαχείρισης της οικονομίας δηλαδή.

Όταν φόρτωσαν πια τα χρέη των τραπεζών και διάφορες φούσκες του χρηματοπιστωτικού συστήματος στους κρατικούς κορβανάδες, επανήλθαν με το Νόμπελ Οικονομικών 2010 (ή αλλιώς Νόμπελ της ντροπής) να επικυρώσουν την αδιαλλαξία τους: «να τι φταίει για την ανεργία και πώς θα την μειώσουμε». Η αυτοκριτική τέλειωσε. Ελάτε να διαχειριστούμε τον νεοφιλελευθερισμό με το βέλτιστο τρόπο! Αυτή η ύβρις στο πρόσωπο κάθε άνεργης αλλά και τόσων άλλων που κάνουν τις χίλιες μύριες υποχωρήσεις για να βρουν ή διατηρήσουν μια σκατοδουλειά μένει προς το παρόν αναπαντήτη..
Η θεωρία που ανέπτυξα αμφισβητεί ότι μια διακυβέρνηση από τα πάνω προς τα κάτω, είτε δεξιά [κυβέρνηση] είτε αριστερή, μπορεί να λύσει τα προβλήματα βιωσιμότητας του πλανήτη. – Elinor Ostrom, 25/10/2009
Η Ostrom οπλίζει αυτήν την απάντηση φωτίζοντας την ικανότητα και δυνατότητα των ανθρώπων για αυτοδιαχείριση. Αν η εξιστόρηση του Juan Manuel Sanchez Gordillo αφορά την αμεσοδημοκρατική Marinaleda των περίπου 2.500 κατοίκων, η Ostrom παρακολουθεί επί δεκαετίες επιτυχημένα και αποτυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμενων κοινοτήτων με πληθυσμό της τάξης των 50.000. Αναπτύσσει έτσι μια θεωρία για την αυτοδιαχείριση των πόρων, της οποίας η αφήγηση αγκαλιάζει το σύνολο του πλανητικού πληθυσμού.

Αφοπλίζει συνάμα τα κυρίαρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα στα οποία πατάει το σημερινό σύστημα διακυβέρνησης: α) την Τραγικότητα των Κοινών, β) το Δίλλημα του Φυλακισμένου, γ) τη Λογική της Συλλογικής Δράσης. Και τα τρία αυτά μοντέλα οδηγούν στην πρόβλεψη ότι όσοι χρησιμοποιούν κοινούς πόρους 1) δε θα συνεργαστούν με τρόπο τέτοιο ώστε να επιτύχουν συλλογικά οφέλη και 2) δεν μπορούν να μεταβάλλουν τους κανόνες, να θεσμοθετήσουν. Με συμπέρασμα; Εξωτερικές διοικητικές αρχές να πρέπει να επιβάλλουν λύσεις..

Ακολουθεί η μετάφραση της συνέντευξης που έδωσε η Ostrom στον Fran Korten και 8 σημεία-κλειδιά που κατά την ίδια είναι απαραίτητα για την επιτυχή διαχείριση των κοινών:

Fran: Η έρευνά σας έχει να κάνει με τους ανθρώπους που μαθαίνουν να συνεργάζονται. Και το Εργαστήριό σας στο πανεπιστήμιο είναι οργανωμένο βάσει των αρχών της συνεργασίας.

Elinor: Tο νέο βιβλίο μας (με Amy Poteete και Marco Janssen) «Δουλεύοντας Μαζί» αναφέρεται στις συλλογικές δράσεις γύρω από τα κοινά. Για το πώς οι άνθρωποι συνεργάζονται. Χρησιμοποιήσαμε μια τεράστια γκάμα μεθόδων για να εξετάσουμε αυτό το ερώτημα –case studies (μελέτη περιπτώσεων), συμπεριλαμβανομένων της δικής μου διατριβής και της Amy, μοντελοποίηση, πειράματα, στατιστικές με μεγάλο δείγμα. Δείχνουμε το πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν πολλαπλές μεθόδους για να εργαστούν μαζί.

Fran: Πολλοί άνθρωποι συσχετίζουν «τα κοινά» με το περίφημο κείμενο του Garrett Hardin «Η Τραγικότητα των Κοινών». Σ’ αυτό υποστηρίζει ότι αν, για παράδειγμα, υπάρχει ένα βοσκοτόπι σε ένα χωριό όπου όλοι έχουν πρόσβαση, τότε το κάθε άτομο θα βάλει εκεί όσες περισσότερες αγελάδες μπορεί ώστε να μεγιστοποιήσει το προσωπικό του συμφέρον κι έτσι, σύντομα, το βοσκοτόπι θα καταστραφεί από την υπερβόσκηση. Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στη δική σου αντίληψη και σ’αυτή του Hardin;

Elinor: Εγώ δεν βρίσκω την ανθρώπινη φύση τόσο ανεπαρκή. Υπάρχει μια γενική τάση να υποθέτουμε ότι οι άνθρωποι ενεργούν μόνο για το βραχυπρόθεσμο κέρδος. Όμως, άμα φέρουμε στο μυαλό μας τα μικρά μαγαζιά στις κωμοπόλεις και το πώς οι άνθρωποι σε μια κοινότητα σχετίζονται μεταξύ τους, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι πολλές αποφάσεις δεν έχουν να κάνουν μόνο με το κέρδος και ότι οι άνθρωποι πραγματικά οργανώνονται για να λύσουν προβλήματα.

Αν είσαι σε έναν ψαρότοπο ή έχεις ένα βοσκοτόπι και γνωρίζεις ότι το μακροπρόθεσμο συμφέρον της οικογένειάς σου είναι να μην καταστραφεί, και αν μπορείς να μιλήσεις με τους άλλους ανθρώπους που χρησιμοποιούν τους ίδιους πόρους, τότε μπορείς να θεσμίσεις κανόνες που ταιριάζουν στην τοπική κοινωνία και να οργανωθείς ώστε να τους προασπίσεις. Αλλά αν τα μέλη της κοινότητας δε βρουν τους τρόπους να συνεννοηθούν ή αν το κόστος της αυτο-οργάνωσης είναι πολύ υψηλό, τότε δε θα οργανωθούν και θα υπάρξουν αποτυχίες.

Fran: Οπότε, ο Hardin έχει κάποιες φορές δίκιο;

Elinor: Ναι. Κάποιοι λένε ότι απέδειξα πως έκανε τελείως λάθος αλλά δεν είναι έτσι. Έδειξα ότι ο ισχυρισμός του ότι η συλλογική ιδιοκτησία νομοτελειακά θα υποβαθμίζεται δεν είναι σωστός. Καταπιάστηκε όμως με ένα πρόβλημα ιδιαίτερης σημασίας που πρέπει να λάβουμε σοβαρά. Απλώς πήγε πολύ μακριά λέγοντας ότι οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να διαχειριστούν με ικανοποιητικό τρόπο τα κοινά.

Στο Εργαστήριο κάναμε πειράματα όπου δημιουργήσαμε μια τεχνητή μορφή κοινής ιδιοκτησίας –όπως ένα φανταστικό ψαρότοπο ή βοσκοτόπι, και φέραμε ανθρώπους στο εργαστήριο καταγράφοντας τις αποφάσεις τους σχετικά με τη διαχείριση των πόρων. Όταν δεν επιτρέπουμε καμία επικοινωνία ανάμεσα στους συμμετέχοντες στο πείραμα, τότε έχουμε φαινόμενα υπεραλίευσης ή υπερβόσκησης. Αλλά όταν οι άνθρωποι μπορούν να επικοινωνήσουν, και ιδιαίτερα πρόσωπο με πρόσωπο, και να πουν «Λοιπόν, τι κι αν κάναμε αυτό; Τι κι αν κάναμε το άλλο;». Τότε μπορούν να καταλήξουν σε μια συμφωνία.

Fran: Αλλά τι γίνεται με το πρόβλημα των τζαμπατζήδων (free rider problem), όπου κάποιοι άνθρωποι υπακούουν στους κανόνες, αλλά κάποιοι άλλοι όχι; Δε χαλάει όλο το οικοδόμημα;

Elinor: Αν οι άνθρωποι δεν συνεννοηθούν και δεν έχουν κάποιους κοινούς κανόνες και νόρμες, τότε ναι, θα υπάρχει πρόβλημα. Αλλά αν μαζευτούν και πουν «Ε παιδιά, αυτό είναι ένα έργο όπου χρειάζεται να συνεισφέρουμε όλοι. Λοιπόν, ας τα βάλουμε κάτω», τότε μπορούν να τα καταφέρουν. Για παράδειγμα έχουμε ένα δημόσιο πάρκο. Μπορούν να πουν: «Συμφωνούμε κάθε Σάββατο πρωί να κατεβαίνουμε όλοι στο πάρκο, να παίρνουμε παρουσίες/απουσίες και να βάζουμε μετά το χαρτί σε ένα πίνακα ανακοινώσεων;». Αρκετές κοινότητες έχουν επινοήσει έξυπνους τρόπους ώστε να κάνουν τον καθένα να συνεισφέρει, γιατί όποιος δεν το κάνει, θα είναι δακτυλοδειχτούμενος.

Fran: Οπότε η δημόσια διαπόμπευση και η δημόσια επικρότηση είναι από τα κλειδιά στην υπόθεση της διαχείρισης των κοινών;

Elinor: Η διαπόμπευση και η επιδοκιμασία είναι πολύ σημαντικές. Δεν έχει γίνει αρκετά αντιληπτό αυτό. Υπάρχουν κάποιοι μελετητές που το έχουν κατανοήσει, αλλά γενικά δεν είναι μέρος του μέχρι τώρα αποδεκτού τρόπου αντίληψης της συλλογικής δράσης.

Fran: Έχεις κάποιο αγαπημένο παράδειγμα όπου οι άνθρωποι έχουν καταφέρει να αυτο-οργανωθούν και να διαχειριστούν δημόσιους πόρους;

Elinor: […] Η δουλειά του Robert Netting, ενός ανθρωπολόγου που μελέτησε βουνήσιες κοινότητες για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Σουηδούς χωρικούς και μετά στην Αφρική επίσης. Ήταν ιδιαίτερα ενοχλημένος που αποκαλούσαν τους Αφρικανούς πρωτόγονους επειδή πολύ συχνά είχαν κοινή ιδιοκτησία και δεν καταλάβαιναν τα οφέλη της ατομικής ιδιοκτησίας. Ο υπαινιγμός ήταν πως πρέπει να τους επιβάλουμε κανόνες ατομικής ιδιοκτησίας. Ο Netting είπε: «Είναι οι Σουηδοί χωρικοί ηλίθιοι; Κι αυτοί ζουν με κοινή ιδιοκτησία».

Ας το σκεφτούμε αυτό για λίγο. Στις κοιλάδες χρησιμοποιούν ατομική ιδιοκτησία, ενώ στις ορεινές περιοχές κοινοκτημοσύνη. Οπότε οι ίδιοι άνθρωποι γνωρίζουν και περί ατομικής και περί κοινής ιδιοκτησίας, αλλά επιλέγουν την κοινοκτημοσύνη στις ορεινές περιοχές. Γιατί; Λοιπόν, οι ορεινές περιοχές είναι αυτό που ο Netting αποκαλεί «spotty» (ασύμμετρες). Η βροχόπτωση είναι υψηλή σε ένα σημείο και το χιόνι πλούσιο. Αλλά γύρω από αυτό το μέρος η περιοχή έχει ξηρασία. Αν βάλεις φράκτες δημιουργώντας χώρο ατομικής ιδιοκτησίας, τότε οι Σμίθ θα ‘χουν πολύ χορτάρι τη μια χρονιά –δεν θα μπορούν καν να το χρησιμοποιήσουν όλο- και οι Μπράουν δε θα ‘χουν καθόλου. Έτσι, το επιχείρημα του Netting ήταν ότι έχει νόημα ένα ανοιχτό βοσκοτόπι αντί για ένα κλειστό. Κατόπιν, σου δίνει μια πολύ καλή ιδέα περί της μεγάλης ποικιλίας των συγκεκριμένων κανόνων που οι άνθρωποι εκεί έχουν θεσμίσει για να διαχειριστούν την κοινή γη.

Fran: Γιατί ήταν τα ευρήματα του Netting τόσο μεγάλη έκπληξη για σένα;

Elinor: Μεγάλωσα πιστεύοντας ότι η γη ήταν κάτι που ανήκει στην ιδιωτική σφαίρα. Έκανα την διατριβή μου πάνω στα υπόγεια ύδατα της Καλιφόρνια, οπότε μου ήταν οικεία η διαχείριση του νερού ως κοινό αγαθό. Αλλά όταν διάβασα τον Netting, συνειδητοποίησα ότι όπου υπάρχει «ασύμμετρο» περιβάλλον, πραγματικά δεν έχει νόημα να υψώσεις φράκτες δημιουργώντες μικρές ιδιωτικές ζώνες.

Fran: Λιν, αν βρισκόσουν σε μια συνεδρία με κάποιον που έχει μεγάλη επιρροή πάνω στις πολιτικές που αφορούν τους φυσικούς πόρους –ας πούμε τον Robert Zoellick, επι κεφαλής στην Παγκόσμια Τράπεζα, ή τον Ken Salazar, Υπουργό Εσωτερικών των ΗΠΑ, ποια θα ήταν η συμβουλή σου;

Elinor: Δεν υπάρχει πανάκεια! Έχουμε την τάση να θέλουμε απλές φόρμουλες. Κι έχουμε δύο βασικές συνταγές: ιδιωτικοποίηση των πόρων ή κρατικοποίηση με ομοιόμορφους κανόνες. Όμως μερικές φορές οι άνθρωποι που ζουν από τους πόρους αυτούς είναι και στην καλύτερη θέση να αποφασίσουν πώς θα διαχειριστούν τους πόρους ως δημόσιο –κοινό- αγαθό.

Fran: Υπάρχει κάποιος ρόλος για την κυβέρνηση σε αυτές τις περιπτώσεις;

Elinor: Χρειαζόμαστε θεσμούς που δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να φέρους εις πέρας τους διαχειριστικούς ρόλους τους. Για παράδειγμα, αν υπάρχει κάποια διαμάχη, τότε χρειάζεσαι έναν ανοιχτό, δίκαιο δικαστικό θεσμό που να βρίσκεται σε ανώτερο επίπεδο [εξουσίας] σε σχέση με την εκάστοτε μονάδα (αυτο)διαχείρισης. Επίσης χρειάζεσαι θεσμούς-ιδρύματα που να παρέχουν ακριβή δεδομένα. Το United States Geological Survey είναι ένα στο οποίο αναφέρομαι συχνά. Δεν έρχονται να κάνουν προτάσεις για το τι πρέπει εσύ να κάνεις. Απλά κάνουν πολύ καλή δουλειά παρέχοντας ακριβή επιστημονικά δεδομένα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά υπόγεια ύδατα υδρολογικών λεκανών, όπως αυτής που έκανα τη διδακτορική μου έρευνα μερικά χρόνια πριν. Δεν είμαι εναντίον της κυβέρνησης. Απλά είμαι εναντίον της ιδέας ότι [η κυβέρνηση] πρέπει να είναι κάποια γραφειοκρατία που υποδεικνύει τα πάντα στους ανθρώπους.

Fran: Πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει αρμονία ανάμεσα στην κυβερνητική δικαιοδοσία και στην περιοχή όπου θα υπάρχει (αυτο)διαχείριση των πόρων;

Elinor: Για να διαχειριστείς κοινή ιδιοκτησία πρέπει να δημιουργήσεις μια οριοθέτηση. Να έχει έκταση ανάλογη του προβλήματος που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι. Αλλά δεν χρειάζεται να είναι επίσημη δικαιοδοσία. Μερικές φορές οι κρατικοί λειτουργοί δεν γνωρίζουν καν ότι ο τοπικός πληθυσμός έχει αποφασίσει και συμφωνήσει κάποια πράγματα. Μπορεί να μην υπάρχει στα δικαστήρια, ούτε καν γραμμένο κάπου. Κι αυτός είναι ο λόγος που μερικές φορές οι κρατικές αρχές καταστρέφουν αυτό που μια τοπική κοινωνία χρειάστηκε χρόνια για να δημιουργήσει.

Fran: Η έρευνά σου αφορά μικρού και μεσαίου μεγέθους κοινότητες. Τι γίνεται με τα παγκόσμια κοινά; Έχουμε τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής και ωκεανούς που πεθαίνουν. Υπάρχουν διδάγματα από τη δουλειά σου που είναι σχετικά με αυτά τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουμε;

Elinor: Νιώθω απόγνωση με αυτό που συμβαίνει στους ωκεανούς. Υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Science: Globalization, Roving Bandits, and Marine Resources (είναι επί πληρωμή, σχετικό άρθρο εδώ). Είναι μεγάλος πειρασμός να διασχίσεις την ακτογραμμή, να μαζέψεις όλα τα ψάρια και μετά να πας παρακάτω. Με πολύ μεγάλες βάρκες μπορείς να το κάνεις. Νομίζω πως μπορούμε να κινητοποιηθούμε και να λύσουμε αυτό το πρόβλημα, αλλά αυτή την στιγμή δεν υπάρχουν αρκετοί φορείς για να το καταφέρουμε.

Όσον αφορά την Κλιματική Αλλαγή είμαι περισσότερο αισιόδοξη. Υπάρχουν τοπικά κοινά οφέλη που οι άνθρωποι καρπώνονται την ίδια στιγμή που παράγουν όφελος για το παγκόσμιο περιβάλλον. Πάρε την υγεία και την μετακίνηση για παράδειγμα. Αν περισσότεροι άνθρωποι περπατούσαν ή πήγαιναν με το ποδήλατο στη δουλειά τους, και χρησιμοποιούσαν το αυτοκίνητό τους μόνο για μακρινές αποστάσεις, τότε η υγεία τους θα ήταν καλύτερη, η οικονομική τους κατάσταση θα ήταν καλύτερη και η ατμόσφαιρα θα ήταν καλύτερη. Βέβαια, αν το κάνουν μόνο λίγοι άνθρωποι, δε θα αλλάξει κάτι. Όμως αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν ότι «Αυτή είναι η ζωή που θα’θελα να ζω», τότε αυτό θα μπορούσε να παίξει ουσιαστικό ρόλο στην επίλυση του παγκόσμιου προβλήματος. Παρομοίως, αν επενδύσουμε στην σωστή μόνωση πολλών κτηρίων, τότε εξοικονομούμε χρήματα και συγχρόνως βοηθάμε το περιβάλλον. Ναι, θέλουμε παγκόσμια δράση, αλλά όχι να κάτσουμε να περιμένουμε πότε θα’ρθει!

Fran: Έχεις κάποιο μήνυμα για το ευρύ κοινό;

Elinor: Πρέπει να αποκρύνουμε τους ανθρώπους από την πεποίθηση πως αποτελούν ανάγκη τους τα πολυτελή αυτοκίνητα και τα τεράστια σπίτια. Μερικά από τα σπίτια που’χουν χτιστεί τα τελευταία 10 χρόνια τα βρίσκω αποκρουστικά. Γιατί χρειάζονται οι άνθρωποι τεράστια σπίτια; […] Μέρος της νοοτροπίας μας σχετικά με το τι σημαίνει να έχεις μια καλή ζωή, θεωρώ ότι θα είναι εμπόδιο για τα επόμενο 50 χρόνια. Πρέπει να σκεφτούμε διεξοδικά και να επιλέξουμε μια ζωή με νόημα, όπου βοηθάμε ο ένας τον άλλο με τρόπους που πραγματικά βοηθούν τη Γη.

Fran: Ας κοιτάξουμε 20 χρόνια στο μέλλον. Τι θα ήλπιζες ότι θα έχει καταλάβει ο κόσμος σχετικά με τη διαχείριση συστημάτων κοινής περιουσίας;

Elinor: Αυτό που έχουμε ανάγκη είναι μια ευρύτερη αίσθηση αυτού που αποκαλούμε: «κοινωνικά οικολογικά συστήματα». Χρειάζεται να κοιτάξουμε τη βιολογική πλευρά και την κοινωνική πλευρά σε ένα ενιαίο πλαίσιο, αντί μιας Βαβέλ με 30 διαφορετικές γλώσσες.

***

Tα 8 σημεία-κλειδιά για επιτυχημένη συλλογική διαχείριση

1. Τα σύνορα της κοινότητας είναι προσδιορισμένα με ακρίβεια

2. Να συμφωνούν οι κανόνες της συλλογικής διαχείρισης με τις τοπικές ανάγκες και συνθήκες

3. Όσοι επηρεάζονται από τους κανόνες να μπορούν να συμμετέχουν στη διαμόρφωσή τους

4. Το δικαίωμα της αυτοθέσμισης των μελών της κοινότητας πρέπει να γίνεται σεβαστό από εξωτερικές δομές εξουσίας

5. Ο κοινωνικός έλεγχος πραγματοποιείται μέσα στα σύνορα της κοινότητας. Τα μέλη της είναι υπεύθυνα για την εφαρμογή του.

6. Χρήση διαβαθμισμένων ποινών για όσους καταπατούν τους κανόνες

7. Θεσμούς εύκολα προσβάσιμους και χαμηλού κόστους για την επίλυση διχογνωμιών – συγκρούσεων – προβλημάτων

8. Η υπευθυνότητα για την αυτοδιαχείριση χτίζεται από τα κάτω προς τα πάνω. Ένα μεγάλο αυτοδιαχειζόμενο οικοδόμημα έχει πολλαπλά επίπεδα, με μικρές εμφωλευμένες αυτοδιαχειριζόμενες μονάδες στη βάση του και κλιμακωτά δημιουργείται το αλληλοσυνδεόμενο σύστημα.

***
Επιμέλεια: www.logiosermis.net
Βιβλιογραφία της Ostrom στα ελληνικά: Η διαχείριση των κοινών πόρων (Εκδόσεις Καστανιώτης)

Σχόλια

Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.

 
Top