Στις μέρες μας, πολύς λόγος γίνεται για την μη εύρυθμη λειτουργία του πολιτεύματός μας. Η κριτική αυτή που εξακοντίζεται απέναντι στη δημοκρατία περιλαμβάνει την απουσία της ισονομίας και την επιλεκτική εφαρμογή των νόμων, την αβελτηρία και τη διαφθορά των πολιτικών, τη διασπάθιση του δημοσίου χρήματος, την κατάχρηση της εξουσίας και την αδυναμία ελέγχου της καθώς και την φαλκίδευση της λαϊκής κυριαρχίας. Σαφέστατα, τα παραπάνω συμπτώματα δηλώνουν ότι η δημοκρατία νοσεί και αμέσως σπεύδουμε να καταδικάσουμε ως ηθικούς αυτουργούς, τους εκλεγμένους από το λαό εκπροσώπους, τους βουλευτές.
Πράγματι, οι πολιτικοί επωμίζονται ένα σημαντικό μέρος της ευθύνης για την κατάπτωση του δημοκρατικού ιδεώδους, αυτό δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Μολαταύτα, ένα πυρίκαυστο ερώτημα που μου γεννάται είναι αν ο καθένας από εμάς τους απλούς πολίτες, έχει προετοιμάσει κατάλληλα το ψυχικό του έδαφος, ώστε να δεχθεί τον σπόρο της δημοκρατικής ιδέας, να τον ενισχύσει με το προσφυέστερο λίπασμα αγωγής και να τον δει να βλασταίνει και να ανθίζει. Γιατί, ας μην γελιόμαστε, η κατάκτηση της δημοκρατικής διαγωγής δεν είναι κάτι προφανές και μια αφετηρία από την οποία εκκινούμε άπαντες, αλλά αντίθετα απόληξη μιας επίπονης και πολύμοχθης προσπάθειας εσωτερικού εκπολιτισμού.
Η δημοκρατία συνεπάγεται έναν αναβαθμισμένο πολιτισμό, ανθρώπους που αφενός έχουν την ωριμότητα να την δεχτούν και που αφετέρου υψώνουν το απαραίτητο ανάστημα για να τη δικαιώσουν. Αν θεωρούμε ότι η δημοκρατία μας παρέχει μονάχα το έρεισμα πάνω στο οποίο θα πατήσουμε, για να διεκδικήσουμε τα ατομικά μας δικαιώματα και να εξασφαλίσουμε μιαν ανεξέλεγκτη ελευθερία η οποία αγγίζει τα διαπερατά όρια της ασυδοσίας, τότε μάλλον εμφορούμαστε από μια κοντόθωρη λογική. Αντίθετα, η δημοκρατία μας ενσταλάζει την έννοια του καθήκοντος και μας υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις που διαφεντεύουν τη ζωή του σύγχρονου ενεργού πολίτη, ο οποίος σχεδόν ημερησίως, δίνει εξετάσεις με τη συμπεριφορά του απέναντι στο διπλανό του, το σεβασμό που επιδεικνύει ή δεν επιδεικνύει στην «ουρά» κατά τον συγχρωτισμό του με άλλα άτομα, τον τρόπο με τον οποίο μεριμνά για το περιβάλλον του και διαχειρίζεται τα σκουπίδια του.
Αυτό που εξέφρασα ακροθιγώς πιο πάνω, για να γίνω ίσως πιο άμεσος και ευθύς, είναι ότι μια δημοκρατία είναι αδιανόητη στους Κάφρους. Η ύπαρξη αυτού του, δοξασμένου από τα αρχαία χρόνια, πολιτεύματος νοηματοδοτείται όταν το διακονούν συνειδητοποιημένοι και μεστωμένοι πολίτες, ακέραιες προσωπικότητες που κομίζουν ένα υψηλό αίσθημα ευθύνης, διαπνέονται από τις αξίες της αλληλεγγύης και της ενσυναίσθησης και έχουν αποτινάξει από πάνω τους το ζυγό της ιδιοτέλειας και του προσωπικού συμφέροντος. Επιπλέον, το έμπρακτο ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο και την κοινωνία έρχονται στο προσκήνιο αντικαθιστώντας τον ωχαδερφισμό και τον «παρτακισμό». Ο αστερισμός της δημοκρατίας συντίθεται από αυτόφωτα αστέρια που εκπέμπουν μια σταθερή λάμψη αρετής και όχι από ετερόφωτους ανθρώπους που καπηλεύονται τα ιδανικά της με σκοπό να προάγουν τις ατομικές τους φιλοδοξίες και να ικανοποιούν το αδηφάγο εγώ τους.
Το πώς διαπλάθεται και σφυρηλατείται ο δημοκρατικά ενσυνείδητος πολίτης αποτελεί ένα μείζον θέμα που ασφαλώς χρήζει κάποιας περαιτέρω περισυλλογής. Δύο διαμορφωτικοί θεσμοί της κοινωνίας που σχεδόν αυτόματα προσκρούουν στην θύρα της σκέψης μου είναι η οικογένεια και το σχολείο. Όλοι αναγνωρίζουν το σημαίνοντα ρόλο που διαδραματίζει η οικογένεια στη ζύμωση των νέων, σαν τη σκάφη πάνω στην οποία σμιλεύεται το αυριανό ψωμί, ενώ και το σχολείο μπορεί να παρομοιαστεί με μία κυψέλη από την οποία ξεπροβάλλουν δημιουργικά θορυβώδεις μέλισσες που κουβαλούν το νέκταρ της δημοκρατικής συνείδησης. Ωστόσο, οι διδαχές αυτού του ζεύγους θεσμών, που ειδικότερα στους καιρούς μας οδεύουν προς μια παρακμάζουσα κατάσταση, δεν μου φαίνεται πως αρκούν. Αν δεν ασχοληθεί κανείς αυτοβούλως, επισταμένως και συστηματικά, αν δεν επενδύσει στην αυτομόρφωση και την εκγύμναση του πνεύματός του, δεν θα είναι εύκολο να εγκολπωθεί τις αρχές της δημοκρατίας.
Φτάνοντας στο γέρμα του κειμένου, ας μου επιτραπεί να κάνω και μια μικρή επισήμανση: Πολύ συχνά στο δημόσιο βίο ακούγονται διάσπαρτες, ηχηρές φωνές για τον ξεπεσμό και την κατρακύλα της δημοκρατίας, οι οποίες δε διστάζουν να επικαλούνται την ανάγκη επιστροφής δεσποτικών, απολυταρχικών διοικήσεων. Για παράδειγμα, μια χαρακτηριστική φράση που μου έχει εντυπωθεί είναι η ατάκα «Μωρέ δικτατορία που μας χρειάζεται!». Μια τέτοια οπτική νομίζω ότι υποτιμά διαρρήδην την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και λησμονεί πως η επικράτηση και η κατίσχυση των δημοκρατικών καθεστώτων (που μπορεί στη συγκαιρινή εποχή να λογίζεται ως κάτι αυτονόητο), επετεύχθη δια πυρός και σιδηρού, αφού, όπως έχει αναφανεί από την ιστορία, χρειάστηκαν τόνοι ιδρώτα να χυθούν και πολλά ποτάμια αίματος να υπερχειλίσουν.
Η δημοκρατία συνεπάγεται έναν αναβαθμισμένο πολιτισμό, ανθρώπους που αφενός έχουν την ωριμότητα να την δεχτούν και που αφετέρου υψώνουν το απαραίτητο ανάστημα για να τη δικαιώσουν. Αν θεωρούμε ότι η δημοκρατία μας παρέχει μονάχα το έρεισμα πάνω στο οποίο θα πατήσουμε, για να διεκδικήσουμε τα ατομικά μας δικαιώματα και να εξασφαλίσουμε μιαν ανεξέλεγκτη ελευθερία η οποία αγγίζει τα διαπερατά όρια της ασυδοσίας, τότε μάλλον εμφορούμαστε από μια κοντόθωρη λογική. Αντίθετα, η δημοκρατία μας ενσταλάζει την έννοια του καθήκοντος και μας υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις που διαφεντεύουν τη ζωή του σύγχρονου ενεργού πολίτη, ο οποίος σχεδόν ημερησίως, δίνει εξετάσεις με τη συμπεριφορά του απέναντι στο διπλανό του, το σεβασμό που επιδεικνύει ή δεν επιδεικνύει στην «ουρά» κατά τον συγχρωτισμό του με άλλα άτομα, τον τρόπο με τον οποίο μεριμνά για το περιβάλλον του και διαχειρίζεται τα σκουπίδια του.
Αυτό που εξέφρασα ακροθιγώς πιο πάνω, για να γίνω ίσως πιο άμεσος και ευθύς, είναι ότι μια δημοκρατία είναι αδιανόητη στους Κάφρους. Η ύπαρξη αυτού του, δοξασμένου από τα αρχαία χρόνια, πολιτεύματος νοηματοδοτείται όταν το διακονούν συνειδητοποιημένοι και μεστωμένοι πολίτες, ακέραιες προσωπικότητες που κομίζουν ένα υψηλό αίσθημα ευθύνης, διαπνέονται από τις αξίες της αλληλεγγύης και της ενσυναίσθησης και έχουν αποτινάξει από πάνω τους το ζυγό της ιδιοτέλειας και του προσωπικού συμφέροντος. Επιπλέον, το έμπρακτο ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο και την κοινωνία έρχονται στο προσκήνιο αντικαθιστώντας τον ωχαδερφισμό και τον «παρτακισμό». Ο αστερισμός της δημοκρατίας συντίθεται από αυτόφωτα αστέρια που εκπέμπουν μια σταθερή λάμψη αρετής και όχι από ετερόφωτους ανθρώπους που καπηλεύονται τα ιδανικά της με σκοπό να προάγουν τις ατομικές τους φιλοδοξίες και να ικανοποιούν το αδηφάγο εγώ τους.
Το πώς διαπλάθεται και σφυρηλατείται ο δημοκρατικά ενσυνείδητος πολίτης αποτελεί ένα μείζον θέμα που ασφαλώς χρήζει κάποιας περαιτέρω περισυλλογής. Δύο διαμορφωτικοί θεσμοί της κοινωνίας που σχεδόν αυτόματα προσκρούουν στην θύρα της σκέψης μου είναι η οικογένεια και το σχολείο. Όλοι αναγνωρίζουν το σημαίνοντα ρόλο που διαδραματίζει η οικογένεια στη ζύμωση των νέων, σαν τη σκάφη πάνω στην οποία σμιλεύεται το αυριανό ψωμί, ενώ και το σχολείο μπορεί να παρομοιαστεί με μία κυψέλη από την οποία ξεπροβάλλουν δημιουργικά θορυβώδεις μέλισσες που κουβαλούν το νέκταρ της δημοκρατικής συνείδησης. Ωστόσο, οι διδαχές αυτού του ζεύγους θεσμών, που ειδικότερα στους καιρούς μας οδεύουν προς μια παρακμάζουσα κατάσταση, δεν μου φαίνεται πως αρκούν. Αν δεν ασχοληθεί κανείς αυτοβούλως, επισταμένως και συστηματικά, αν δεν επενδύσει στην αυτομόρφωση και την εκγύμναση του πνεύματός του, δεν θα είναι εύκολο να εγκολπωθεί τις αρχές της δημοκρατίας.
Φτάνοντας στο γέρμα του κειμένου, ας μου επιτραπεί να κάνω και μια μικρή επισήμανση: Πολύ συχνά στο δημόσιο βίο ακούγονται διάσπαρτες, ηχηρές φωνές για τον ξεπεσμό και την κατρακύλα της δημοκρατίας, οι οποίες δε διστάζουν να επικαλούνται την ανάγκη επιστροφής δεσποτικών, απολυταρχικών διοικήσεων. Για παράδειγμα, μια χαρακτηριστική φράση που μου έχει εντυπωθεί είναι η ατάκα «Μωρέ δικτατορία που μας χρειάζεται!». Μια τέτοια οπτική νομίζω ότι υποτιμά διαρρήδην την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και λησμονεί πως η επικράτηση και η κατίσχυση των δημοκρατικών καθεστώτων (που μπορεί στη συγκαιρινή εποχή να λογίζεται ως κάτι αυτονόητο), επετεύχθη δια πυρός και σιδηρού, αφού, όπως έχει αναφανεί από την ιστορία, χρειάστηκαν τόνοι ιδρώτα να χυθούν και πολλά ποτάμια αίματος να υπερχειλίσουν.
Για αυτόν τον λόγο, θα ήταν συνετό, το παρόν που με τόσους κόπους και θυσίες μας παραδόθηκε, να μην αναπολεί την οδύνη και την πίκρα που προξένησε σε ορισμένους ανθρώπους το δυσβάσταχτο παρελθόν. Ας βιώσουμε, λοιπόν το σήμερα ως περήφανοι πολίτες υπό το στιλπνό φως της ακτινοβολούσας δημοκρατίας και ας αξιωθούμε να την μεγαλύνουμε!
*Πτυχιούχος της παιδαγωγικής σχολής ΑΠΘ και μεταπτυχιακός φοιτητής στην κατεύθυνση της διδακτικής της γλώσσας και της λογοτεχνίας.
*Πτυχιούχος της παιδαγωγικής σχολής ΑΠΘ και μεταπτυχιακός φοιτητής στην κατεύθυνση της διδακτικής της γλώσσας και της λογοτεχνίας.
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.