Select Menu


Ο Ρωμαίος πολιτικός του πρώτου προχριστιανικού αιώνος Γάιος Ιούλιος Καίσαρ, πραγματικά, υπήρξε ο πρώτος λαικιστής της Ιστορίας με κριτήρια σχεδόν σύγχρονα.

του Ιωάννη Π. Χουντή*

Πριν από αυτόν εντοπίζονται στο ίδιο πολιτικό ύφος μόνο οι δημαγωγοί της αρχαίας Αθήνας, όπως ο Κλέων. Η παράταξη της οποίας ηγήθηκε ο Καίσαρ, οι populares, μπορούν να μεταφράσουν σχεδόν αυτόν τον όρο λαικισμός. Η πολιτική του δράση και οι κοινωνικές του απόψεις δεν μπορούν να γίνουν κατανοητές, εάν δεν ενταχθούν στο ευρύτερη πλαίσιο της διαμάχης των τάξεων στην Αρχαία Ρώμη της Ύστερης Δημοκρατικής Περιόδου.

Από τον 4ο και τον 3ο αι. π.Χ. οι κατώτερες τάξεις των Πληβείων (Plebs) οι οποίοι ήταν απελεύθεροι, πελάτες, αγρότες και μικροαστοί κατά βάση ήρθαν σε σύγκρουση με τους Πατρικίους (Patricii), τους προστάτες τους και φυσικά την αριστοκρατική τάξη των Συγκλητικών (Patres Conscripti) . Οι τελευταίοι για να αποφύγουν μία γενικότερη κοινωνική αναταραχή, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναρχία παραχώρησαν στους Πληβείους τους δικούς τους εκπροσώπους στην εκτελεστική εξουσία, τους Δημάρχους (Tribuni Plebis), που ήτο αρχικά πέντε για να αυξηθούν αργότερα εις δέκα. Αυτές οι κινήσεις περιόρισαν την δυσφορία των κατωτέρων στρωμάτων μέχρι την εποχή του Τιβερίου και Γαίου Γράκχου στο δεύτερο μισό του 2ου αι. π.Χ. 

 Τότε, για πρώτη φορά, τέθηκε το ζήτημα του γενικού αναδασμού της γης (ager publicus romanus) και της διαγραφής των συσσωρευμένων χρεών των πτωχών προς τους πάτρωνές τους. Παρόλο που οι Γράκχοι δολοφονήθησαν και απέτυχαν παταγωδώς σε σχέση με τις στοχεύσεις τους οι ρωγμές μεταξύ της σχέσεως των Συγκλητικών και των λαικών στρωμάτων είχαν διαρραγεί οριστικά. Όπως σωστά παρατηρεί ο ρήτωρ και πολιτικός Μάρκος Τύλλιος Κικέρων στο δεύτερο βιβλίο του φιλοσοφικού του πονήματος De Re Publica η αριστοκρατία είναι μεν η καταλληλότερη τάξη για να διαχειρίζεται και να ασκεί την εξουσια αλλά ο Λαός είναι εκείνος, που θα της δώσει αυτήν την άδεια και εξουσιοδότηση. Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο του Γάιου Μαρίου και του Κορνηλίου Σύλλα, του ΄΄πρώτου γύρου΄΄, αυτή η εξουσιοδότηση των Πληβείων προς τους Πατρικίους, ουσιαστικά, είχε λήξει οριστικά. Ο Μάριος περισσότερο στρατιωτικός παρά πολιτικός και θείος του Καίσαρος προσπάθησε να συνεχίσει το έργο των Γράκχων, μεταξύ άλλων, ενώ ο Σύλλας υπερασπίστηκε τα δικαιώματα της Συγκλήτου και τελικά εγκαθίδρυσε την Δικτατορία του, η οποία διήρκησε μέχρι τον θανατό του το στο πρώτο μισό του αιώνος. Ακολουθεί μία περίοδος, που περιλαμβάνει και την Υπατεία του Κικέρωνος το 63 π.Χ. και την καταπολέμηση του Κατιλίνα, κατά την οποία ανατέλλουν δύο άστρα της πολιτικής σκηνής, ο Γναίος Πομπηίος Μάγνος, αρχικά προστατευόμενος του Σύλλα κατά την δεκαετία του 80 π.Χ. και ο Ιούλιος Καίσαρ. Τελικά εγκαθιδρύεται η Πρώτη Τριανδρία με τον Καίσαρα, τον Πομπηίο και τον Μάρκο Κράσσο, όπου οι τρεις πλέον διάσημοι, ισχυροί και με επιρροή Ρωμαίοι πολιτικοί συμφωνούσαν για την αποφυγή ενός Εμφυλίου να μην νομοθετούν ή πράττουν οτιδήποτε, που θα δυσαρεστούσε τους υπολοίπους.

Ο Ιούλιος Καίσαρ παρότι κάγχαζε πως κρατούσε από τον Αινεία, μυθικό ιδρυτή της Ρώμης το 753 π.Χ. που ήταν υιός της Αφροδίτης και εκπροσωπούσε τον Οίκο των Ιουλίων, μία από τις παλαιότερες αριστοκρατικές οικογένειες της Ρώμης προσεταιρίστηκε τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα από την στιγμή, που ανέλαβε τα πρώτα του μικρά αξιώματα. Ουσιαστικά, η επιλογή του υπαγορεύτηκε από μία κάποια πολιτική διορατικότητα, που αναγνώριζε πως ο καταλύτης των μελλοντικών πολιτικών εξελίξεων δεν θα ήταν πλέον η επιρροή και η γνώμη της Συγκλήτου, που μετά τους Γράκχους είχε αρχίζει να πιέζεται όλο και περισσότερο από τα δικαιώματα και τις εξουσίες των Δημάρχων, που έθεταν μέχρι και βέτο στις αποφάσεις της αλλά από τον Λαό. 

 Με την εκστρατεία του στην Γαλατία ο Καίσαρ άρχισε να εφαρμόζει το quasi - σοσιαλιστικό του πρόγραμμα μοιραζόμενος τα λάφυρα με τους στρατιώτες τους, υποσχόμενος την οριστική διαγραφή των χρεών, την παραχώρηση της ελευθερίας σε πολλούς χιλιάδες δούλους, την επέκταση του δικαιώματος του Ρωμαίου πολίτη και εκτός Ιταλικής Χερσονήσου, αίτημα έντονο μετά τον Συμμαχικό Πόλεμο αλλά και τον οριστικό αναδασμό της γης. Φυσικά, όταν ολοκληρώθηκε η κατάκτηση της Γαλατίας οι Συγκλητικοί με προεξάρχοντες τον Μάρκο Πόρκιο Κάτωνα τον Νεότερο, επίμονο Στωικό και παραδοσιοκράτη τον στρατιωτικό Σκιπίωνα Μέτελλο και τον Τύλλιο Κικέρωνα διέβλεπαν πως, εάν ο Καίσαρ επέστρεφε νικητής στη Ρώμη και έχοντας αποκτήσει καλύτερη φήμη ακόμη και από τον αγαπημένο μετά τις κατακτήσεις του στην Ανατολή Πομπηίο θα μπορούσε να επιβάλλει μία Μοναρχία ακόμη και να ανακηρυχτεί Βασιλεύς, στοιχείο, που προκαλούσε τρόμο στους Ρωμαίους μετά την βίαιη εκδίωξη από τον Λεύκιο Ιούνιο Βρούτο του Ταρκυνίου του Αλαζόνα, του έβδομου και τελευταίου Βασιλέα της Ρώμης. Ο Εμφύλιος των ετών 49 π.Χ. - 45 π.Χ. είχε αρχίσει. Η οριστική διαμάχη populares και optimates ήταν προ των πυλών.

Ουσιαστικά ο εμφύλιος πόλεμος, που ακολούθησε την απόφαση του Καίσαρος να διαβεί τον Ρουβίκωνα –αν και η Σύγκλητος, που ήδη είχε προσεταιριστεί τον Πομπηίο, δεν είχε και άλλη επιλογή πλέον δεν του άφησε πολλά περιθώρια- ήταν η λογική απόρροια όσων είχαν προηγηθεί. Ο ‘’δεύτερος γύρος’’ μετά τον εμφύλιο του Μαρίου και του Σύλλα βρήκε αυτή τη φορά νικητή τον εκπρόσωπο των populares και έτσι ‘’εκλέχτηκε’’ Ύπατος εφ όρου ζωής και Δικτάτωρ για δέκα συναπτά έτη. Η δολοφονία του Καίσαρος στις Ειδούς του Μαρτίου μαρτυρεί τον φόβο των Ρωμαίων για την παλινόρθωση της Βασιλείας (Regnum). Ακολούθησε η Δεύτερη Τριανδρία των Μάρκου Αντωνίου, Γαίου Οκταβιανού, του μετέπειτα Αυτοκράτορος Αυγούστου και Μάρκου Αιμιλίου Λέπιδου για να ολοκληρωθεί ο Αιών της Επαναστάσεως (133 π.Χ. -31 π.Χ.) με την οριστική επικράτηση του Οκταβιανού επί του Αντωνίου στην Ναυμαχία του Ακτίου οπότε και επιτελείται ο επίσημος θάνατος της ρωμαικής δημοκρατίας και η εγκαθίδρυση της Ηγεμονίας (Principatus).

Ο λαικισμός του Καίσαρος όμοιος με εκείνον των αδελφών Γράκχων συντέλεσε στην αποδόμηση του μεικτού πολιτεύματος της Ρώμης, που συνδύαζε στοιχεία μοναρχικά (οι δύο ύπατοι), αριστοκρατικά (η παρουσία της συγκλήτου) και δημοκρατικά (οι δήμαρχοι και τρεις λαικές συνελεύσεις). Πρώτος εκείνος κατάλαβε πως με το να υπόσχεται κανείς τα πάντα σε έναν ταλαιπωρημένο λαό, που αποτελούντο κυρίως από προλεταριακά στρώματα της πόλεως και όχι της υπαίθρου –έχοντας να αντιμετωπίσουν βιοτικές ανάγκες και δυσκολίες μετακινήσεως τα τελευταία έδειχναν μία πολιτική απάθεια χωρίς συμμετοχή στις λαικές συνελεύσεις. Φυσικά εν μέρει ο Καίσαρ υλοποίησε το πρόγραμμά του. Υπήρξε, πραγματικά, ένας προδότης των συμφερόντων της τάξεώς του έναντι των δικών του. Κάπως έτσι θα τον έβλεπαν ο Κάτων ο Νεότερος και οι λοιποί Συγκλητικοί. Μα δεν έγινε επικίνδυνος ή ανεπιθύμητος παρά όταν αποφάσισε να διαλύσει το πατροπαράδοτο πολίτευμα της Αρχαίας Ρώμης και να καταστήσει την ενός ανδρός αρχήν.

Η κατάχρηση των δημαρχικών εξουσιών, η διάσπαση της οργανικής ενότητος του λαού και της αριστοκρατίας, δηλαδή η κικερώνεια Concordia ordinum, η συγκέντρωση των γαιών στα χέρια ολίγων, η ανάπτυξη της μεσαίας τάξεως των ιππέων (ordo equestre), που είχαν πλουτίσει από τις εκστρατείες και τις κατακτήσεις της Ρώμης στην Δύση και την Ανατολή, η αλλοίωση του ήθους και της ποιότητος της αριστοκρατικής τάξεως αλλά και οι έντονες ανάγκες πολιτικών ανδρών να χρησιμοποιήσουν τους πολίτες για ιδία οφέλη οδήγησε στον αργό θάνατο την Res Publica από το 133 π.Χ. και την δημαρχεία του Τιβερίου Γράκχου μέχρι και την Ναυμαχία στο Άκτιο το 31 π.Χ. Όντως, αυτός ο Αιών των αναταραχών υπήρξε η οριστική αντίθεση και αναμέτρηση δύο πολιτικών θεωρείων, της συγκεντρωτικής ηγεμονίας και της θεσμικής μετριοπάθειας πιστής στο πνεύμα των Νόμων. Ο Καίσαρ εκπροσώπησε με τις πράξεις του την πρώτη και ο Κικέρων με τα γραπτά του την δεύτερη. Ο Δυτικός Κόσμος στους αιώνες, που ακολούθησαν αναλώθηκε στην αντιπαράθεση αυτών των δύο αντιτιθέμενων ιδεολογιών περί διακυβερνήσεως με τον λαικισμό να επικρατεί της Λογικής στις πλείστες των περιπτώσεων φθείροντας εκ των έσω πολλές δημοκρατίες.

*Ο Ιωάννης Π. Χουντής είναι φοιτητής Κλασικής Φιλολογίας του Α.Π.Θ. | Δ.Σ. του Ινστιτούτου Πολιτικών Μελετών ‘’Κέντρο Αστικής Μεταρρύθμισης’’.

Σχόλια

Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.

 
Top