Κική Δημουλά: Το λογοτεχνικό φαινόμενο!

Από τον κόσμο των γρίφων
φέυγω ήσυχη.
Δεν έχω βλάψει στη ζωή μου αίνιγμα:
δεν έλυσα κανένα.

Με την παραπάνω ειλικρινή εξομολόγηση και παραδοχή μέσω των εύστοχων στίχων της από το ποίημα " Άφησα να μην ξέρω" ξεκινά αυτό το σύντομο αφιέρωμά μου στην σημαντικότερη ποιήτρια της σύγχρονης Ελλάδος, Κική Δημουλά, μία από τις πιο αγαπημένες φωνές της Ευρωπαικής λογοτεχνίας.

Πιθανότατα οι συστάσεις για την κυρία Δημουλά είναι περιττές. Και ποιός δεν έχει ακούσει έστω και μία φορά το όνομά της , κυρίαρχο πλέον στους συγγραφικούς κύκλους, ωστόσο, για το τυπικό της υποθέσεως ας προχωρήσουμε σε μία πρώτη σκιαγράφησή της.

Η Βασιλική Ράδου (πατρικό της όνομα) γεννήθηκε στην Αθήνα και έκτοτε ο βίος της διαδραματίζεται εκεί, στη γειτονιά της στη Κυψέλη. Όπως δήλωσε η ίδια για τη ζωή της, τα πράγματα για αυτήν ήταν κάπως μοιραία. Παντρεύτηκε τον δάσκαλο και μέντορά της, επίσης ποιητή, Άθω Δημουλά, που καθοδήγησε τα ποιητικά της βήματα αναγνωρίζοντας από τους πρώτους στο έργο της την αξία που το καθιστούσε διαχρονικό και γνησίως ποιητικό.

Η Κική Δημουλά εργάστηκε στην τράπεζα της Ελλάδος από το 1949 εως το 1973. Ίσως αυτή η αυστηρότητα του επαγγέλματός της πυροδότησε στα ενδότερά της τη φωνή της ποίησης και εκμαίευσε την χαρακτηριστική ειρωνική, φιλοπαίγμωνα διάθεση της γλώσσας της. Μέσα στον χρόνο η ποιήτρια παρουσιάζει μια πλούσια και αξιοζήλευτη εργογραφια. 

Τίτλοι των συλλογών της: Ποιήματα (1952), Έρεβος (1956), Ερήμην (1958), Επί τα ίχνη (1963), Το λίγο του κόσμου (1971), Το τελευταίο σώμα μου (1981), Χαίρε ποτέ (1988), Η εφηβεία της λήθης (1994), Ενός λεπτού μαζί (1998), Ήχος απομακρύνσεων (2001), Χλόη θερμοκηπίου (2005), Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως (2007), Τα εύρετρα (2010), Δημόσιος καιρός (2014). Τίτλοι των πεζών κειμένων της: Ο φιλοπαίγμων μύθος (2004), Εκτός σχεδίου (2005), Έρανος σκέψεων (2009). 

Η Κική Δημουλά κατέχει τον χρυσό σταυρό του τάγματος της τιμής, είναι τακτικό μέλος της ακαδημίας Αθηνών,στην έδρα της ποιήσεως, είναι επίτιμη διδάκτωρ της θεολογικής σχολής του ΑΠΘ. Μέσα στα πολλά άλλα βραβεία ξεχωρίζουν το κρατικό βραβείο ποίησης, το βραβείο του ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη, το αριστείο των γραμμάτων της ακαδημίας Αθηνών, το μεγάλο κρατικό βραβείο λογοτεχνίας και βεβαίως το Ευρωπαικό βραβείο λογοτεχνίας. Το έργο της Δημουλά δεν θα μπορούσε παρά να βρίσκεται έπειτα από την αδιαμφισβήτητη αναμέτρησή της με τον χρόνο, υπό τη σκέπη του Ίκαρου, του ιστορικότερου εκδοτικού οίκου της χώρας. Έτσι το όνομα της ποιήτριας, στέκεται υπερήφανο πλέον ανάμεσα στους κορυφαίους ποιητές της Ελλάδος. Δίπλα στον Κ.Π. Καβάφη, τον Οδυσσέα Ελύτη, και τον Γιώργο Σεφέρη συναντάμε την ποιήτριά μας, Κική Δημουλά. 

Τί το ξεχωριστό διαθέτει η πένα της εν λόγω ποιήτριας, ίσως να αναρωτιέστε. Ποιό μαγικό μελάνι χρωματίζει τις γραμματοσειρές της; Ποιά μούσα,ποιά Ευτέρπη και ποιά Ερατώ της ψιθύρισαν τα μυστικά τους. Πότε η ποίηση αποφάσισε για την λογοτέχνιδα πως της αναλογεί ένα σκήπτρο ανάμεσα στους ευγενείς του πνεύματος; Την απάντηση επιχειρώ να δώσω παρακάτω.

Καταρχάς, η Κ. Δημουλά αποτελεί φωνή του εσωτερικού χώρου. Κινείται στο σπίτι, στο γραφείο, στη κουζίνα και στο καθιστικό της. Στα μισοφώτιστα σοκάκια του νου,στις κρυφές γωνίες που έμειναν σκοπίμως σκονισμένες, στην αποσιώπηση τετελεσμένης γνώσης, μέσα στην απουσία του εαυτού της και του άλλου. Επιμένει στη μετάφραση αντικειμένων και εννοιών με τον δικός της ξεχωριστό τρόπο. Για την ποιήτρια, η λήθη είναι ιέρεια, το "εάν",σκεπτικό, ο θεός άνθρωπος και οι λέξεις διψασμένες για τη φωνή ενός ερωτικού υποκειμένου που μονίμως λείπει. Η Δημουλά αμφισβητεί, αυτοσαρκάζεται γεμάτη πικρία, συνομιλεί με τον Νίτσε, γυρνάει την πλάτη στον Σολωμό, προσκυνά τον Καβάφη, δεν διστάζει να ειρωνευτεί τη ζωή και να δηλώσει ευθέως πόσο τρέμει τον θάνατο.

Η ποίηση της Δημουλά χαρακτηρίζεται από έντονο υπερρεαλισμό και συμβολιστική γραφή. Μέσα από ένα ευφάνταστο κράμα συγκρατημένου λυρισμού, σκοτεινών εικόνων, παράλογων εννοιών, παραληρηματικών συνθηκών και λεκτικών ακροβασιών, η ποιήτρια φωτίζει με τον λογοτεχνικό προβολέα της ένα τιτάνιο ερωτηματικό που διαρκώς την ταλανίζει. Δεν δίνει απαντήσεις, παρά απευθύνει ακαταπαύστως ερωτήσεις σε ένα αόριστο υποκείμενο. Άλλοτε είναι θεός, άλλοτε μνήμη, άλλοτε χρόνος κι άλλοτε ένας δικός της σοφός άλλος εαυτός. Η ποιήτρια βυθίζεται στον υπαρξισμό. Δεν την αφορά η πεζότητα της ζωής διότι και από εκεί μέσα ξεπροβάλλει στα μάτια της το αναπάντητο του χρόνου, του έρωτα και του τέλους που φαντάζει αυτοσκοπός.

Εν κατακλείδι, καταλήγει όποιος έχει διαβάσει το έργο της, στο συμπέρασμα πως η Κική Δημουλά είναι μία σύγχρονη φιλόσοφος της μοντέρνας ποιήσεως. Δεν αναλώνεται πίσω από έρωτες που βιώνονται χλιαρά και μελιστάλακτα, δεν επιδιώκει να τιμωρήσει όσους την πρόδωσαν, δεν καταδικάζει κανέναν και δεν συνθηματολογεί. Η ποίησή της δεν είναι κοινωνική, ούτε κομματική. Δεν την αφορά η κοινωνία παρά μονάχα το "εγώ" της που την βομβαρδίζει ασταμάτητα με εμμονές και ανησυχίες. Εκεί εντοπίζεται βεβαίως και το μεγαλείο της χαμηλόφωνης ποιήσεώς της. Η Δημουλά είναι ένας απλός άνθρωπος που δίχως φανφάρες και μεγαλοστομίες αναγνωρίζει στον άνθρωπο την ανεπάρκειά του μπροστά στην απειρότητα του σύμπαντος.

Παρατίθεται ένα σπουδαίο ποίημά της:

Κονιάκ μηδέν αστέρων 

Χαμένα πᾶνε ἐντελῶς τὰ λόγια τῶν δακρύων.
Ὅταν μιλάει ἡ ἀταξία ἡ τάξη σωπαίνει
-ἔχει μεγάλη πεῖρα ὁ χαμός.
Τώρα πρέπει νὰ σταθοῦμε στὸ πλευρὸ τοῦ ἀνώφελου.
Σιγὰ σιγὰ νὰ ξαναβρεῖ τὸ λέγειν της ἡ μνήμη
νὰ δίνει ὡραῖες συμβουλὲς μακροζωϊας
σὲ ὅ,τι ἔχει πεθάνει.

Ἂς σταθοῦμε στὸ πλευρὸ ἐτούτης τῆς μικρῆς Φωτογραφίας

ποὺ εἶναι ἀκόμα στὸν ἀνθὸ τοῦ μέλλοντός της:
νέοι ἀνώφελα λιγάκι ἀγκαλιασμένοι
ἐνώπιον ἀνωνύμως εὐθυμούσης παραλίας.
Ναύπλιο Εὔβοια Σκόπελος;
Θὰ πεῖς
καὶ ποὺ δὲν ἦταν τότε θάλασσα.

Βεργής Βιργίλιος
Συγγραφέας, φοιτητής καλών τεχνών στο ΑΠΘ