Οικονομία ή Κοινωνία;

Αυτό που παρατηρούμε όλοι σήμερα είναι μια απόλυτη κυριαρχία επί παντός επιστητού των οικονομικών στοιχείων στην καθημερινότητά μας. Βλέπουμε το μέλλον της χώρας μας να εξαρτάται από το ποια δημοσιονομικά μέτρα θα πάρουν οι πολιτικοί μας, ο ίδιος μας ο μισθός καθορίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ποιότητα της ζωής μας, οι συζητήσεις μας αφορούν τα νέα οικονομικά στοιχεία που παρουσιάζονται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Η πραγματικότητα όμως είναι λίγο, ή πολύ, διαφορετική. Η Ελλάδα σαν χώρα, τουλάχιστον γεωγραφικά και κλιματικά, μπορεί να έχει σε μεγάλο βαθμό αυτάρκεια σε παραγόμενα είδη, πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα, και όμως βρίσκεται σε αυτήν τη δεινή θέση από το 2010, 2 έτη μετά την παγκόσμια κρίση του 2008. Από την άλλη, πλήθος χωρών της Αφρικής βρίσκονται σε εξαιρετικά πλεονεκτική θέση, από κλιματικής άποψης, και όμως βρίσκονται στον παγκόσμιο χάρτη του Α.Ε.Π. σε πολύ χαμηλές θέσεις, ως αποτέλεσμα ενός οικονομικού ιμπεριαλισμού. Το συμπέρασμα είναι ότι κάπου στη μέση μπαίνουν παράγοντες που αλλοιώνουν την πραγματικότητα και την μετατρέπουν σε μεγάλη μερίδα του ανθρώπινου πληθυσμού σε εφιαλτική.

Στο σημείο αυτό μπορούμε όλοι να αναρωτηθούμε που βρίσκεται το λάθος. Μπορούμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα με βάση τις πολυσχιδείς μελέτες των μεγάλων οικονομολόγων, του Milton Friedman αφενός, που παρουσιάζει την βελτίωση των παγκόσμιων οικονομικών δεδομένων με μια πλήρης απελευθέρωση της αγοράς, ή του John Maynard Keynes αφετέρου, που προτείνει ένα πιο ευέλικτο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα που θα μπορεί να φέρει τη λύση στις επερχόμενες κρίσεις.

Παράλληλα, μπορούμε να κοιτάξουμε τις μελέτες του κοινωνιολόγου των αρχών του 20ου αιώνα Karl Polanyi, που αναφέρουν πως το σύγχρονο οικοδόμημα είναι φτιαγμένο στη βάση μιας κερδοσκοπικής πλάνης. Πως μετά την ολοκλήρωση της Βιομηχανικής Επανάστασης όλα άλλαξαν και η Ορθολογιστική Οικονομία του κέρδους μετάλλαξε την κοινωνία σε μια Κοινωνία της Αγοράς. Και πως ουσιαστικά ο καπιταλισμός είναι άλλο ένα οικονομικό σύστημα το οποίο, όπως και όλα τα υπόλοιπα του παρελθόντος, κάποια στιγμή θα ξεπεραστεί. 

Όλα τελικά είναι θέμα προτεραιοτήτων. Άραγε τι λείπει στον σημερινό κόσμο; Μήπως η μεγιστοποίηση της παραγωγής δεν είναι αυτό που θα φέρει τη λύση; Ή μήπως μια ενδοσκόπηση στα κοινωνικά προβλήματα με μια κοινωνική, και όχι οικονομική οπτική, είναι που θα φέρει ένα καλύτερο μέλλον; 

Οι ερωτήσεις αυτές αποτελούν τροφή για σκέψη, που σίγουρα θα καθορίσουν σε κάποιο βαθμό το μέλλον του τόπου μας.

Πηγές: Polanyi K., Ο Μεγάλος Μετασχηματισμός, Εκδόσεις Νησίδες, Αθήνα 2001.
Heywood A., Πολιτικές Ιδεολογίες, Εκδόσεις Επίκεντρο, Αθήνα 2007.

Νίκος Νικολακόπουλος