Πώς οι μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου δωροδοκούν ξένες κυβερνήσεις

Η διαφθορά δεν γνωρίζει ούτε όρια ούτε σύνορα, σύμφωνα με μια νέα μελέτη(link is external) που κυκλοφόρησε από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, ΟΟΣΑ (Organization for Economic Cooperation and Development, OECD).

Ο ΟΟΣΑ ανέλυσε 427 ξένες περιπτώσεις δωροδοκίας που έγιναν μεταξύ του 1999 και του 2014. Αυτό που διαπίστωσαν οι ερευνητές είναι μια σταθερή ροή παράνομων ανταλλαγών χρημάτων μεταξύ των πολυεθνικών επιχειρήσεων και των κρατικών αξιωματούχων τόσο σε φτωχές όσο και σε πλούσιες χώρες.

“Έχουμε μάθει ότι δωροδοκίες γίνονται σε όλους τους τομείς και σε υπαλλήλους από χώρες που βρίσκονται σε όλα τα στάδια της οικονομικής ανάπτυξης”, έγραψαν οι ερευνητές. “Η εταιρική ηγεσία εμπλέκεται ή τουλάχιστον έχει επίγνωση, της πρακτικής δωροδοκίας των ξένων, στις περισσότερες περιπτώσεις, χαρακτηρίζοντας τες ως περιπτώσεις δωροδοκίας από πράξεις αδίστακτων εργαζομένων”.

Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των ξένων υποθέσεων δωροδοκίας που να έχουν ως αποτέλεσμα μια τιμωρία, έχει μειωθεί μετά την κορύφωσή τους το 2011, παραμένει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.

Και έχουν υπάρξει περιπτώσεις που επηρεάζουν, συνολικά, τουλάχιστον 86 χώρες σε όλο τον κόσμο.

Αυτό είναι σίγουρα κάτι που προκαλεί έκπληξη. Μετά από όλα, αυτά είναι στελέχη επιχειρήσεων και κυβερνητικοί αξιωματούχοι, που έχουν πράγματι πιαστεί, κάτι που σημαίνει ότι πιθανότατα αντιπροσωπεύουν μόνο ένα κλάσμα του συνολικού αριθμού που εμπλέκονται σε αυτές τις ανταλλαγές μετρητών κάτω από το τραπέζι. Ενώ η έκθεση δεν κατονομάζει καμία από τις εταιρείες, το να βρεις κάποια που να αντιμετωπίζει σήμερα κατηγορίες περί διαφθοράς δεν είναι δύσκολο. Η Wal-Mart, η μεγαλύτερη εταιρεία λιανικού εμπορίου του κόσμου, αυτή τη στιγμήκατηγορείται για δωροδοκία(link is external) σε ορισμένες χώρες, αφού αποκαλύφθηκαν για την εταιρεία πιθανές παραβιάσεις στο Μεξικό.

Αλλά αυτό που είναι πραγματικά μοναδικό σε αυτή την μελέτη, είναι το επίπεδο λεπτομέρειας που αποκαλύπτει για το πώς λειτουργούν οι δωροδοκίες, που καταβάλλονται, γιατί καταβάλλονται, ποιος τις προσφέρει, καθώς και σε ποιους προσφέρονται.

Μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, για παράδειγμα, φαίνεται να είναι πολύ δεκτικές στο να προσφέρουν παράνομα μετρητά για χάρες, από ότι οι μικρότερες εταιρείες.

Υπάρχουν επίσης ορισμένες βιομηχανίες, οι οποίες εμφανίζονται να είναι πιο άνετες (ή τουλάχιστον πιο εξοικειωμένες) με αυτήν την πρακτική από ότι κάποιες άλλες. Σχεδόν το 60% των ξένων υποθέσεων δωροδοκίας που παρατηρούνται συνέβησαν σε μόλις τέσσερις τομείς: στην εξορυκτική (πχ. ορυχεία), στις κατασκευές, στις μεταφορές και αποθήκευση, καθώς και σε πληροφορίες και επικοινωνίας.

Τα ανώτερα διοικητικά στελέχη, μερικές φορές ακόμη και τα πολύ ανώτερα διευθυντικά στελέχη, γνώριζαν ή ήταν συνένοχα και ακόμα είχαν ρόλο σε περισσότερο από το ήμισυ των ξένων υποθέσεων δωροδοκιών που συμπεριλαμβάνονται στην μελέτη.

Υπάρχουν συνδιαλλαγές όχι μόνο μεταξύ αυτών που δωροδοκούν, αλλά και μεταξύ αυτών που δωροδοκούνται.

Τα είδη των αλλοδαπών δημοσίων υπαλλήλων στους οποίους προσέφεραν ή ζήτησαν δωροδοκίες, κυμαίνονταν από υπαλλήλους των κρατικών ή κρατικώς ελεγχόμενων επιχειρήσεων, στα τελωνεία, στην υγεία, στην άμυνα, στη φορολογία και τους υπαλλήλους των μεταφορών, ακόμη και σε αρχηγούς κρατών. Μερικοί (δηλαδή, οι εργαζόμενοι των κρατικών ή κρατικώς ελεγχόμενων επιχειρήσεων), ήταν πολύ πιθανότερο να εμπλακούν σε ξένες υποθέσεις δωροδοκίας.

Επίσης οι εργαζόμενοι των κρατικών επιχειρήσεων ήταν, επίσης, το πιθανότερο να δεχθούν πραγματικά μια δωροδοκία, που περιλάμβανε ένα πολύ μικρότερο ποσοστό (περίπου 27%) του συνόλου των δημοσίων υπαλλήλων οι οποίοι εισέπρατταν παράνομα χρήματα. Οι τελωνειακοί υπάλληλοι (11%) ήταν οι δεύτεροι πιο πιθανοί, οι αξιωματούχοι υγείας (7%) τρίτοι και οι αξιωματούχοι της άμυνας (6%) τέταρτοι.

Ο πιο συνηθισμένος λόγος που παρατηρείται μεταξύ των δωροδοκιών ήταν ότι οι εταιρείες ήθελαν να αποκτήσουν ένα πλεονέκτημα στην λήψη δημοσίων συμβάσεων με ξένες κυβερνήσεις, περισσότερο από το ήμισυ των περιπτώσεων, οι δωροδοκίες προσφέρθηκαν για να κερδηθούν δημόσιες συμβάσεις. Όμως, ένα σημαντικό ποσοστό, περίπου 12%, σχετίζονταν με τον εκτελωνισμό και ακόμη ένα 6% προσφέρθηκαν σε αντάλλαγμα για μια ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση.

Οι δωροδοκίες (είτε απλώς προσφέρονταν ή ακόμη και γίνονταν δεκτές) ανήλθαν σε ύψος περισσότερο από 3 δισεκατομμύρια δολάρια. Μερικές φορές οι μίζες ήταν τεράστιες, η πιο δαπανηρή ξένη υπόθεση δωροδοκίας ανέρχονταν σε περισσότερα από 1,4 δις δολάρια. Μερικές φορές ήταν και πολύ μικρότερες, με μικροσκοπικά ποσά μόλις των 13,17 δολαρίων.

Συχνά, όμως, αύξαναν σημαντικά το κόστος της επιχείρησης. Οι δωροδοκίες, κατά μέσο όρο, ήταν ίσες με περισσότερο από το 10% της συνολικής αξίας της συναλλαγής και πάνω από το ένα τρίτο των κερδών που ενυπάρχουν σε κάθε συναλλαγή.

Πολυεθνικές εταιρείες στον τομέα της εξόρυξης έτειναν να πληρώνουν μεγαλύτερες δωροδοκίες σε σχέση με την αξία των σχετικών επιχειρήσεων, σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του ΟΟΣΑ, ακολουθούμενες από εκείνες στον τομέα της χονδρικής και της λιανικής πώλησης, καθώς και εκείνων που εκτελούν διοικητικές δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών.

Αυτό το επιπλέον (και παράνομο) κόστος δεν το επωμίζονταν πάντοτε η εταιρεία και μπορεί να επιβάλλονταν στους εργαζομένους της εταιρείας σε πολλές περιπτώσεις. “Στο πλαίσιο αυτό, στον μέσο όρο του 10,9% της αξίας της συναλλαγής που δαπανάται σε δωροδοκίες, η ατομική ή εταιρική δωροδοκία που δαπανήθηκε έπρεπε με κάποιο τρόπο να ανακτηθεί ή να αντισταθμιστεί”, γράφουν οι ερευνητές. “Ορισμένες εταιρείες μπορεί να το έκαναν αυτό με το να πληρώνουν τους εργαζόμενους λιγότερα, σε χώρες με αποδυναμωμένο εργατικό δίκαιο”.

Αλλά το κόστος επίσης επωμίζεται και στην κοινωνία, γενικότερα.

Με την δωροδοκία των υπαλλήλων, οι πολυεθνικές εταιρείες με τη σειρά τους, διαιωνίζουν ένα σύστημα που υπονομεύει τη σχέση μεταξύ των επιχειρήσεων και των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο, δημιουργώντας μια μορφή εταιρικής ανισότητας όπου οι πλούσιες σε μετρητά εταιρείες παίρνουν όλα τα ευεργετήματα. Με άλλα λόγια, υπονομεύει τόσο τη δημοκρατία όσο και το δίκαιο και διοχετεύει τα χρήματα μακριά από τις διαφορετικά ηθικές εταιρείες και κυβερνήσεις και τα βάζει στα χέρια των διεφθαρμένων υπαλλήλων και των ιδιόκτητων των επιχειρήσεων.

Υπάρχουν, βέβαια, σημαντικά εμπόδια στο δρόμο προς την διόρθωση του συστήματος, με την αποθάρρυνση των πολυεθνικών εταιρειών και των κυβερνητικών υπαλλήλων σε όλο τον κόσμο από το να προσφέρουν, να προσελκύουν και τελικά να ανταλλάσσουν δωροδοκίες. Μεταξύ αυτών, η πραγματικότητα είναι ότι οι διεφθαρμένες πρακτικές μπορεί να είναι ακόμη και μέρος ενός πολιτισμού.

“Η Κίνα είναι ένα περιβάλλον όπου η ύπαρξη της διαφθοράς είναι κοινή και ανεκτή”, δήλωσε στο Bloomberg το περασμένο έτος(link is external), ο Daniel C.K. Chow, καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο, σε σχέση με το ότι η Κίνα έχει μια “κουλτούρα δωροδοκίας”.

Τόσο η Βραζιλία όσο και το Μεξικό, δύο άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες, επίσης αντιμετώπισανμια απότομη αύξηση(link is external) στις περιπτώσεις διαφθοράς.

Αλλά θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι η δωροδοκία επηρεάζει μόνο τις αναπτυσσόμενες χώρες. Σχεδόν οι μισές από τις δωροδοκίες που μελετήθηκαν από τον ΟΟΣΑ, συνολικά, δεν καταβλήθηκαν στους υπαλλήλους στις φτωχές χώρες, αλλά μάλλον με αυτές με ιδιαίτερα πλούσια έθνη.

Ένα άλλο μέρος του προβλήματος είναι ότι πολλές ξένες περιπτώσεις δωροδοκίας (και διαφθοράς, γενικότερα), είναι δύσκολο να τις παρακολουθήσεις, για προφανείς λόγους. Αντί των χειροπιαστά, αξιόπιστων στοιχείων, άλλες οργανώσεις, όπως ο παγκόσμιος παρατηρητής της διαφθοράς, η Transparency International, έχουν δημιουργήσει δείκτες διαφθοράς που βασίζονται στην αντίληψη(link is external), παρά στην αποδεδειγμένη πραγματικότητα. Όπως σημειώνει ο ΟΟΣΑ, μελέτες σαν τις δικές τους δεν είναι παρά η κορυφή ενός πολύ, πολύ μεγαλύτερου παγόβουνου. Ένας καλός έλεγχος των δεδομένων ακόμα και για τις περιπτώσεις που έχουν αποκαλυφθεί ήταν ανέφικτος.

“Αυτά τα προκαταρκτικά ευρήματα δείχνουν ότι η πίεση στις κυβερνήσεις για να επιταχύνουν την επιβολή νόμων κατά της δωροδοκίας και να διασφαλίσουν ότι οι κυρώσεις για αυτό το έγκλημα θα είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές, είναι καλά τοποθετημένη”, συμπεραίνουν οι ερευνητές. “Υπήρξε πράγματι, μια πρόοδος στην καταπολέμηση της ξένης δωροδοκίας, αλλά είναι σαφές ότι πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα για υπάρξει επιτυχία σε αυτόν τον αγώνα”.

Αναδημοσίευση με μετάφραση από: The Washington Post, "How the world’s biggest companies bribe foreign governments—in 11 charts(link is external)", By Roberto A. Ferdman(link is external), December 3 at 9:45 AM

pirate party