6 Δεκεμβρίου 1915: Εκλογές-παρωδία!

Τον Ζαϊμη διαδέχεται ο Στ. Σκουλούδης, που θεωρεί σκόπιμο να αντικρούσει τις απειλές των Συμμάχων, που αρχίζουν πια να μιλούν καθαρά για τις συνέπειες που θα έχει για την Ελλάδα η μη έξοδος της στον πόλεμο. Αλλά Βενιζέλος και σύμμαχοι είναι αποφασισμένοι να βγάλουν οπωσδήποτε την Ελλάδα στον πόλεμο.

του Κώστα Α.Μπογδανίδη

Μια από τις πιο δραματικές εκλογικές αναμετρήσεις στη σύγχρονη Ελλάδα διεξήχθη πριν 99 χρόνια ακριβώς. Ήταν 6 Δεκεμβρίου 1915. Η αποχή των βενιζελικών εν μέσω διχασμού επέτεινε την ανωμαλία που έμελλε να ταλαιπωρήσει τα επόμενα χρόνια την χώρα.

Η μεγάλη διάσταση απόψεων η οποία προέκυψε το 1915 μεταξύ του βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου ως προς τον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής οδήγησε τη χώρα σε βαθιά κρίση και πήρε προεκτάσεις εθνικού διχασμού, με αποτέλεσμα η πολιτική ζωή να αποσταθεροποιηθεί. Οι διαφωνίες, σε συνταγματικό επίπεδο, αφορούσαν την έκταση των αρμοδιοτήτων του βασιλέα σε σχέση με τον διορισμό της Κυβέρνησης, την παύση των υπουργών και την διάλυση της Βουλής. Η περίοδος 1915-1920 υπήρξε εξαιρετικά ταραγμένη στο εσωτερικό της χώρας-με παράλληλη ύπαρξη δύο κυβερνήσεων, κατοχή μέρους του ελληνικού εδάφους από ξένες δυνάμεις, πολιτικές λύσεις πέρα από κάθε συνταγματική νομιμότητα- αλλά ταυτόχρονα και ιδιαίτερα σημαντική, αφού αυξήθηκε κατά πολύ ο εθνικός χώρος.

Ενώ συνεχιζόταν η συζήτηση για το αν πρέπει ή δεν πρέπει να βγει στον πόλεμο η Ελλάδα στον πλευρό των Συμμάχων και η μία κυβέρνηση διαδεχότανε την άλλη, προκηρύσσονται εκλογές για την 31η Μαϊου 1915, που έχουν χαρακτήρα δημοψηφίσματος. Τις εκλογές τις κερδίζει ο Βενιζέλος και το Κόμμα Φιλελευθέρων, κερδίζοντας 186 από τις 316 συνολικά έδρες (στις οποίες θα πρέπει να προστεθούν και 6 ανεξάρτητοι βενιζελικοί). Οι βενιζελικοί απέσπασαν όλες τις έδρες στην Ήπειρο, την Κρήτη και το Ανατολικό Αιγαίο (58 συνολικά) και διατήρησαν στο ακέραιο τη δύναμή τους στην Παλαιά Ελλάδα, κερδίζοντας 128 από τις 184 έδρες. Το Κόμμα Φιλελευθέρων ηττήθηκε όμως κατά κράτος στη Μακεδονία, όπου περιορίστηκε σε 5 μόνο έδρες (και 1 ανεξάρτητο βενιζελικό), ενώ οι αντιβενιζελικοί κέρδισαν 66 και οι σοσιαλιστές της Φεντερασιόν, που συνεργάσθηκαν μαζί τους στη Θεσσαλονίκη, άλλες 2.

Η μαζική παρουσία εθνικοθρησκευτικών μειονοτήτων στη Μακεδονία (κυρίως μουσουλμάνων) έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την επικράτηση των αντιβενιζελικών. Αποκλειστικός εκφραστής της αντιβενιζελικής συμμαχίας στη Μακεδονία ήταν το κόμμα των «Εθνικοφρόνων», που είχε ιδρύσει, τον Ιανουάριο του 1915 ο Δ. Γούναρης, εισάγοντας στο πολιτικό λεξιλόγιο έναν νεολογισμό που θα γίνει αργότερα (θλιβερά) διάσημος και θα διαμορφώσει την κυρίαρχη ιδεολογία από το 1945 μέχρι το 1974. Ήταν η πρώτη φορά που ένα πολιτικό κόμμα, μετονομάζοντας τη βασιλοφροσύνη σε εθνικοφροσύνη, επιχειρούσε έμμεσα να αμφισβητήσει το εθνικό φρόνημα των αντιπάλων του.

Ακριβώς εκείνον τον καιρό η Βουλγαρία κηρύσσει γενική επιστράτευση προκειμένου να βγει στον πόλεμο δίπλα στη Γερμανία και Αυστρο-Ουγγαρία. O Βενιζέλος έχει και το πρόσθετο επιχείρημα πως και η Τουρκία, είχε εκδηλωθεί ήδη υπέρ της Γερμανίας. Επειδή, η Βουλγαρία κήρυξε επιστράτευση, επιστράτευση κηρύσσει και ο Βενιζέλος.

Και ενώ ο βασιλιάς θεωρεί σκόπιμο να διευκρινίσει πως η επιστράτευση έχει αμυντικό χαρακτήρα ,ο Βενιζέλος την θεωρεί ως αναγκαία προετοιμασία για τον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Αυτή η διαφωνία Βενιζέλου - βασιλιά έχει σαν συνέπεια την παραίτηση του Βενιζέλου και την ανάθεση του σχηματισμού της κυβέρνησης στον Αλ. Ζαϊμη , που τον ισχυροποιεί με στελέχη πρώτης γραμμής για την αντίπαλο παράταξη: Δ. Ράλλης, Γ. Θεοτόκης, Δ. Γούναρης και Π. Κουντουριώτης.

Λίγο μετά η κυβέρνηση οδηγείται σε παραίτηση γιατί η Βουλή παραμένει βενιζελική. .Τον Ζαϊμη διαδέχεται ο Στ. Σκουλούδης, που θεωρεί σκόπιμο να αντικρούσει τις απειλές των Συμμάχων, που αρχίζουν πια να μιλούν καθαρά για τις συνέπειες που θα έχει για την Ελλάδα η μη έξοδος της στον πόλεμο. Αλλά Βενιζέλος και σύμμαχοι είναι αποφασισμένοι να βγάλουν οπωσδήποτε την Ελλάδα στον πόλεμο. Και επειδή τα πράγματα έχουν πιεστεί και πάλι, ο βασιλιάς προκηρύσσει νέες εκλογές για τον Δεκέμβριο του 1915, με την ελπίδα πως αυτή τη φορά δεν θα εκλεγεί ο Βενιζέλος. Ο Βενιζέλος δεν παίρνει μέρος στις εκλογές και αμφισβητεί το δικαίωμα του βασιλιά να κάνει δύο φορές εκλογές μέσα στον ίδιο χρόνο...

Από τις νέες εκλογές, που πραγματοποιήθηκαν στις 6 Δεκεμβρίου 1915 οι βενιζελικοί αποφάσισαν να απόσχουν και με την επιλογή αυτή συντάχθηκε περίπου το μισό εκλογικό σώμα (ψήφισαν μόνο 334.945, ενώ τον Μάιο είχαν ψηφίσει 686.990).

Αλλά και η μονόπλευρη Βουλή που εξελέγη τον Δεκέμβριο του 1915 δεν κατόρθωσε να επιζήσει περισσότερο από έξι μήνες. Καταργήθηκε τον Ιούνιο του 1916, και έναν χρόνο αργότερα, όταν ο Κωνσταντίνος αναγκάσθηκε να αποχωρήσει από την Ελλάδα, συγκλήθηκε και άρχισε να λειτουργεί και πάλι η Βουλή που είχε εκλεγεί στις 31 Μαΐου 1915 («Βουλή των Λαζάρων»).

Η Βουλή αυτή διατηρήθηκε στη ζωή μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1920, για να καλύψει τη συμμετοχή της Ελλάδας στις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Και όταν ο Ελ. Βενιζέλος πέτυχε να υπογράψει τη Συνθήκη των Σεβρών, αποφάσισε να προχωρήσει στη διεξαγωγή νέων εκλογών, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν την 1η Νοεμβρίου 1920.

Ο πόλεμος

Και ενώ τώρα όλα έδειχναν πως η Ελλάδα δεν θα πάει στον πόλεμο, έρχεται ο πόλεμος στην Ελλάδα. O συμμαχικός στρατός αποβιβάζεται στη Θεσσαλονίκη χωρίς να ρωτήσει κανέναν, διότι κρίνεται σκόπιμο από στρατηγικής απόψεως να ανοιχτεί και άλλο μέτωπο μετά το Δυτικό, το λεγόμενο Μακεδονικό. Κατόπιν τούτου οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους Βούλγαροι εισβάλλουν στην Ανατολική Μακεδονία τον Μάιο του 1916 και καταλαμβάνουν τα οχυρά Ρούπελ. O Σκουλούδης αρνείται να στείλει στο μέτωπο Έλληνες να διώξουν τους Γερμανοβούλγαρους με το επιχείρημα, αφού υπάρχουν ήδη στην Μακεδονία συμμαχικά στρατεύματα, δεν ήθελε να σπάσει την ουδετερότητα με τους Γερμανούς, γιατί θα εγκαταστήσουν εκεί τους Βουλγάρους, αν νικήσουν.

Oι σύμμαχοι όμως ήταν αποφασισμένοι να βγάλουν την Ελλάδα στον πόλεμο. O στρατηγός Σεράγι ισχυρίζεται πως επίκειται επίθεση των Ελλήνων στα νώτα του συμμαχικού στρατού που μάχεται στο Μακεδονικό Μέτωπο και αξιώνει αφοπλισμό του ελληνικού στρατού, διάλυση της βουλής, προκήρυξη νέων εκλογών, και αντικατάσταση των ανωτάτων αξιωματικών της αστυνομίας Η διαδοχική ανάληψη των καθηκόντων και η επέμβαση στα εσωτερικά της χώρας μας οδηγεί στην συμμετοχή του πολέμου, διότι ο Βενιζέλος θεωρεί, πως αν η Ελλάδα μείνει ουδέτερη, αποκλείεται να πάρει μέρος στη μοιρασιά της λείας μετά το τέλος του πολέμου εφόσον, βέβαια, νικήσει η μεριά με την οποία τάχθηκε.

Παίχτηκε ένα επικίνδυνο παιχνίδι- των εικασιών- πως δηλαδή πως αν χάσουν οι Σύμμαχοι, θα χαθεί η Μακεδονία, αν κερδίσουν οι Σύμμαχοι, θα έχει κερδηθεί η Σμύρνη.

Αναφορές:

• Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ
• Κωνσταντίνου Τσουκαλά "Εξάρτηση και αναπαραγωγή»
•  Ι.Μανωλικάκης: Ελευθέριος Βενιζέλος
• Ηλ.Νικολακόπουλου, οι εκλογές στην Ελλάδα
• Ιδρυμα Ελευθερίου Βενιζέλου
• Βουλή των Ελλήνων
• Νίκου Ψυρούκη "Το νεοελληνικό παροικιακό φαινόμενο"