Το προηγούμενο Σάββατο, 18 Οκτωβρίου, πραγματοποιήθηκε στη Μύκονο μια πρωτότυπη πολιτική συνάντηση. Είκοσι πολίτες απ' όλο το πολιτικό φάσμα αντάλλαξαν απόψεις για τις πολιτειακές αλλαγές που χρειάζεται η σημερινή Ελλάδα χρησιμοποιώντας μια μέθοδο, γνωστή διεθνώς ως «world cafe» («καφενείο του κόσμου»).
Του Βασίλη Ξυδιά
Χωρίς εισηγητές και χωρίς πολιτική καθοδήγηση, χωρίστηκανσε ομάδες των τριών ή τεσσάρων ατόμων, και σε κλίμα χαλαρό συζήτησαν μεταξύ τους τι θέλουν να αλλάξει στην ελληνική κοινωνία και με ποιους θεσμούς μπορεί να γίνει αυτό.
Η συζήτηση ξεκίνησε κάπως γενικά, έτσι ώστε οι συμμετέχοντες κατ' αρχάς να γνωριστούν μεταξύ τους, μιλώντας για την κοινωνία που θα ήθελαν. Στη συνέχεια, ακολούθησε ένας δεύτερος κύκλος, όπου η συζήτηση προχώρησε σε συγκεκριμένες θεσμικές προτάσεις. Υπήρξε ομοφωνία για θεσμούς που διευρύνουν την έννοια της πολιτικής συμμετοχής (δημοψηφίσματα και προτάσεις νόμου με πρωτοβουλία των πολιτών, ανάκληση αιρετών). Το ίδιο και για μέτρα που διορθώνουν κραυγαλέες διαστρεβλώσεις του πολιτικού συστήματος (κατάργηση της ασυλίας ή της προνομιακής μεταχείρισης υπουργών και βουλευτών έναντι της Δικαιοσύνης).
Υπήρξαν προτάσεις για το κοινωνικό κράτος (δωρεάν υγεία και παιδεία, στήριξη των αδυνάτων), που προωθούν τη δίκαιη φορολόγηση, την τιμωρία του παράνομου πλουτισμού (ιδίως των δημοσίων προσώπων), την απλούστευση και τον εξορθολογισμό της νομοθεσίας. Διατυπώθηκαν όμως και άλλες ιδέες, όχι τόσο συνηθισμένες, όπως π.χ. η εισαγωγή του θεσμού της κλήρωσης όλων ή μέρους των εκπροσώπων, η προβολή και βράβευση της αριστείας σε κοινωνία, επιχειρήσεις και δημόσια διοίκηση, η πλαισίωση της κεντρικής διοίκησης από αποκεντρωμένους θεσμούς τοπικής δημοκρατίας, η ίδρυση κοινωνικών τραπεζών κ.ά.
Ηταν μια πλούσια συγκομιδή, που οι διοργανωτές -μια νεοσύστατη κίνηση με την επωνυμία «ΕΜΕΙΣ οι Πολίτες»- σκοπεύουν να εμπλουτίσουν με άλλες ανάλογες ιδέες που θα συγκεντρωθούν από αντίστοιχα «πολιτειακά» ή «συντακτικά» εργαστήρια σε όλη την Ελλάδα τη χρονιά που μας έρχεται. Οπως μας εξηγούν ο Οδυσσέας Βελέντζας (ειδικός στις μεθόδους συμμετοχικής ηγεσίας) και ο Αναστάσιος Συριανός (συγγραφέας του βιβλίου «Το συμβόλαιο της υποταγής», εκδ. Οσελότος, 2012), αυτή είναι η πρώτη φάση ενός πολιτικού πειράματος, εν μέρει ακτιβιστικού, εν μέρει ερευνητικού, που σκοπεύει να δείξει ότι η δημιουργία νέου Συντάγματος δεν είναι κατ' ανάγκη υπόθεση των ειδικών και ότι η συμβολή των πολιτών μπορεί να είναι ουσιαστική.
Χωρίς εισηγητές και χωρίς πολιτική καθοδήγηση, χωρίστηκανσε ομάδες των τριών ή τεσσάρων ατόμων, και σε κλίμα χαλαρό συζήτησαν μεταξύ τους τι θέλουν να αλλάξει στην ελληνική κοινωνία και με ποιους θεσμούς μπορεί να γίνει αυτό.
Η συζήτηση ξεκίνησε κάπως γενικά, έτσι ώστε οι συμμετέχοντες κατ' αρχάς να γνωριστούν μεταξύ τους, μιλώντας για την κοινωνία που θα ήθελαν. Στη συνέχεια, ακολούθησε ένας δεύτερος κύκλος, όπου η συζήτηση προχώρησε σε συγκεκριμένες θεσμικές προτάσεις. Υπήρξε ομοφωνία για θεσμούς που διευρύνουν την έννοια της πολιτικής συμμετοχής (δημοψηφίσματα και προτάσεις νόμου με πρωτοβουλία των πολιτών, ανάκληση αιρετών). Το ίδιο και για μέτρα που διορθώνουν κραυγαλέες διαστρεβλώσεις του πολιτικού συστήματος (κατάργηση της ασυλίας ή της προνομιακής μεταχείρισης υπουργών και βουλευτών έναντι της Δικαιοσύνης).
Υπήρξαν προτάσεις για το κοινωνικό κράτος (δωρεάν υγεία και παιδεία, στήριξη των αδυνάτων), που προωθούν τη δίκαιη φορολόγηση, την τιμωρία του παράνομου πλουτισμού (ιδίως των δημοσίων προσώπων), την απλούστευση και τον εξορθολογισμό της νομοθεσίας. Διατυπώθηκαν όμως και άλλες ιδέες, όχι τόσο συνηθισμένες, όπως π.χ. η εισαγωγή του θεσμού της κλήρωσης όλων ή μέρους των εκπροσώπων, η προβολή και βράβευση της αριστείας σε κοινωνία, επιχειρήσεις και δημόσια διοίκηση, η πλαισίωση της κεντρικής διοίκησης από αποκεντρωμένους θεσμούς τοπικής δημοκρατίας, η ίδρυση κοινωνικών τραπεζών κ.ά.
Ηταν μια πλούσια συγκομιδή, που οι διοργανωτές -μια νεοσύστατη κίνηση με την επωνυμία «ΕΜΕΙΣ οι Πολίτες»- σκοπεύουν να εμπλουτίσουν με άλλες ανάλογες ιδέες που θα συγκεντρωθούν από αντίστοιχα «πολιτειακά» ή «συντακτικά» εργαστήρια σε όλη την Ελλάδα τη χρονιά που μας έρχεται. Οπως μας εξηγούν ο Οδυσσέας Βελέντζας (ειδικός στις μεθόδους συμμετοχικής ηγεσίας) και ο Αναστάσιος Συριανός (συγγραφέας του βιβλίου «Το συμβόλαιο της υποταγής», εκδ. Οσελότος, 2012), αυτή είναι η πρώτη φάση ενός πολιτικού πειράματος, εν μέρει ακτιβιστικού, εν μέρει ερευνητικού, που σκοπεύει να δείξει ότι η δημιουργία νέου Συντάγματος δεν είναι κατ' ανάγκη υπόθεση των ειδικών και ότι η συμβολή των πολιτών μπορεί να είναι ουσιαστική.
Μετά την ποιοτική, θα ακολουθήσει η ποσοτική έρευνα. Θα διεξαχθεί μια πανελλαδική δημοσκόπηση για το ποιες είναι οι συνταγματικές αλλαγές που επιθυμούν οι Ελληνες. Μόνο που το ερωτηματολόγιο της δημοσκόπησης δεν θα προκύψει από τα κλειστά επιτελεία κάποιων συνταγματολόγων ή άλλων εκπροσώπων του πολιτικού συστήματος -υπογραμμίζουν οι διοργανωτές-, αλλά θα βασιστεί στα συμπεράσματα των «πολιτειακών εργαστηρίων». Και στη συνέχεια θα ακολουθήσει η τρίτη φάση, κατά την οποία μια «κληρωτή συντακτική εθνοσυνέλευση», απαρτιζόμενη από τριακόσιους πολίτες που θα επιλεγούν τυχαία από το σύνολο του εκλογικού σώματος, θα προχωρήσει στην εκπόνηση ενός προσχεδίου νέου Συντάγματος. Στη διαδικασία θα εμπλακούν και ειδικοί συνταγματολόγοι και θα ληφθούν επίσης υπ' όψη οι θέσεις των κομμάτων.
Ομως το βάρος θα πέσει στους πολίτες.
Αν όλα πάνε καλά, το όλο σχέδιο υπολογίζεται να διαρκέσει ενάμισι με δύο χρόνια, αλλά οι διοργανωτές είναι ακόμα επιφυλακτικοί, καθώς είναι πολλά που μένουν να εξασφαλιστούν. Μεταξύ άλλων, βρίσκονται σε συνεννόηση με δύο πανεπιστήμια, ένα ελληνικό και ένα ξένο, προκειμένου να θέσουν το όλο εγχείρημα σε σωστές επιστημονικές βάσεις. Το πιο σημαντικό όμως είναι η δημιουργία ενός δικτύου τοπικών ομάδων που θα αναλάβουν τη διεξαγωγή των τοπικών «πολιτειακών εργαστηρίων», όπως έγινε και στη Μύκονο. Για το σκοπό αυτό η ομάδα «ΕΜΕΙΣ οι Πολίτες» βρίσκεται σε συνεννόηση με άλλες ομάδες πολιτών που κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος, όπως η «Πρωτοβουλία για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή» και η «Πολιτεία 2.0».
Στο καράβι του γυρισμού από τη Μύκονο μού ήρθε στο νου μια σκηνή από την ταινία «Η πέμπτη σφραγίδα» (Ζόλταν Φάμπρι, 1976). Μια παρέα που συζητά αμέριμνα σ' ένα καπηλειό κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συλλαμβάνεται από τους κατακτητές με την κατηγορία της συνωμοσίας. Δεν θυμάμαι πώς ακριβώς το έλεγε ο ένας από τους δύο χιτλερικούς αξιωματικούς που διεξήγαγαν την ανάκριση, αλλά το νόημα ήταν πως δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από τους πολίτες που συζητούν ελεύθερα και χωρίς άγχος περί ηθικής και αξιών. Αναρωτιέμαι μήπως η συζήτηση για το ελληνικό Σύνταγμα πρέπει να ξεκινήσει από τα καφενεία και τις πλατείες;
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία
Αν όλα πάνε καλά, το όλο σχέδιο υπολογίζεται να διαρκέσει ενάμισι με δύο χρόνια, αλλά οι διοργανωτές είναι ακόμα επιφυλακτικοί, καθώς είναι πολλά που μένουν να εξασφαλιστούν. Μεταξύ άλλων, βρίσκονται σε συνεννόηση με δύο πανεπιστήμια, ένα ελληνικό και ένα ξένο, προκειμένου να θέσουν το όλο εγχείρημα σε σωστές επιστημονικές βάσεις. Το πιο σημαντικό όμως είναι η δημιουργία ενός δικτύου τοπικών ομάδων που θα αναλάβουν τη διεξαγωγή των τοπικών «πολιτειακών εργαστηρίων», όπως έγινε και στη Μύκονο. Για το σκοπό αυτό η ομάδα «ΕΜΕΙΣ οι Πολίτες» βρίσκεται σε συνεννόηση με άλλες ομάδες πολιτών που κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος, όπως η «Πρωτοβουλία για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή» και η «Πολιτεία 2.0».
Στο καράβι του γυρισμού από τη Μύκονο μού ήρθε στο νου μια σκηνή από την ταινία «Η πέμπτη σφραγίδα» (Ζόλταν Φάμπρι, 1976). Μια παρέα που συζητά αμέριμνα σ' ένα καπηλειό κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συλλαμβάνεται από τους κατακτητές με την κατηγορία της συνωμοσίας. Δεν θυμάμαι πώς ακριβώς το έλεγε ο ένας από τους δύο χιτλερικούς αξιωματικούς που διεξήγαγαν την ανάκριση, αλλά το νόημα ήταν πως δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από τους πολίτες που συζητούν ελεύθερα και χωρίς άγχος περί ηθικής και αξιών. Αναρωτιέμαι μήπως η συζήτηση για το ελληνικό Σύνταγμα πρέπει να ξεκινήσει από τα καφενεία και τις πλατείες;
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.