Μόσχα: «Οι χώρες της πρώην ΕΣΣΔ πρέπει να επιλέξουν»

Αυτό είναι το μήνυμα που στέλνει η ρωσική ηγεσία προς τις χώρες που αποτελούσαν «Δημοκρατίες» στον κορμό της Σοβιετικής Ένωσης. Η επιδίωξή της είναι μπει τέλος στην πολιτική της «πολλαπλής κατεύθυνσης», με τις χώρες της π. ΕΣΣΔ να μπαίνουν στην επόμενη φάση του αυτοπροσδιορισμού.

Αυτό είναι το μήνυμα που στέλνει ο κ. Φιόντορ Λουκιάνοφ, ο οποίος ηγείται του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής της Ρωσίας, μέσω της «Russia Today», παίρνοντας αφορμή από τις καταστάσεις που ήδη αποτελούν τις ψηφίδες στο μωσαϊκό, από το οποίο θα διαμορφωθεί η νέα γεωπολιτική εικόνα, μάλιστα δε και με την αναμενόμενη στο τέλος Ιουνίου σύναψη συμφωνιών προενταξιακών διαδικασιών της Ε.Ε. με τη Μολδαβία -στην οποία υπάρχει αναταραχή- και την Γεωργία.

Αναγνωρίζει ότι ο μετασοβιετικός χώρος πέρασε από αρκετά στάδια. Η αρχική ώθηση που έδωσε η κατάρρευση της ΕΣΣΔ, δοκίμασε την ανθεκτικότητα των «νέων ανεξαρτήτων κρατών». Κάποια από αυτά άντεξαν, παραμένοντας στα σύνορα τα οποία κληρονόμησαν, παρά τις σκληρές συγκρούσεις (ο εμφύλιος πόλεμος στο Τατζικιστάν, ο αγώνας της Ρωσίας για τον Βόρειο Καύκασο). Άλλα έχασαν ντε φάκτο μερικά εδάφη, διατηρώντας μόνο στα χαρτιά την ακεραιότητά τους (Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Μολδαβία).

Ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για τη «σοβιετική κληρονομιά» ήταν πιθανότατα κεκαλυμμένος. Η Δύση, απασχολημένη με την απορρόφηση των «τροπαίων» στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, καθώς και με την εδραίωση της παγκόσμιας επιβολής της, δεν βιαζόταν να εμπλακεί στη θολή και χαοτική μετασοβιετική πολιτική. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη δεν εμπόδιζαν τις ενέργειες της Ρωσίας για σταθεροποίηση κατά μήκος της περιμέτρου των συνόρων της, αλλά πρόσεχαν ώστε να μην κυριαρχήσει η ρωσική επιρροή.

Η Ρωσία, στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 βίωνε μια υποτροπή της συστημικής κρίσης, η οποία έφερε ξανά τη χώρα στο χείλος της κατάρρευσης. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτή την κατάσταση, η Μόσχα διέθετε μια ευρεία γκάμα εργαλείων ώστε να μη επιτρέψει τον πλήρη αναπροσανατολισμό των γειτόνων της προς άλλους προστάτες.

Τότε, βασική θεωρία των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών έγινε η «πολλαπλή κατεύθυνση», το να ελίσσονται μεταξύ της Ρωσίας και των ανταγωνιστών της χωρίς να τάσσονται οριστικά με κάποια πλευρά. Κατά την δεκαετία του 2000 η συγκεκριμένη τάξη πραγμάτων διατηρήθηκε, παρότι γίνονταν όλο και συχνότερες προσπάθειες για αυτοπροσδιορισμό.

Ο κ. Λουκιάνοφ, φέρνει δύο παραδείγματα. Το πρώτο -φιλορωσικής επιλογής- είναι αυτό της Λευκορωσίας, αν και ο ευρισκόμενος σε διαρκή σύγκρουση με τη Δύση κ. Αλεξάντρ Λουκασένκο έβρισκε τον τρόπο να ελίσσεται προκειμένου να αποκομίζει επιπρόσθετα οφέλη από τη Ρωσία. Ο αντίθετος πόλος είναι η Γεωργία, η πολιτική της οποίας επί εποχής του κ. Μ. Σαακασβίλι ήταν μίας κατεύθυνσης.

Ιδιάζουσα περίπτωση είναι η Ουκρανία, η οποία μετά την «πορτοκαλί επανάσταση» επιχείρησε ένα άλμα προς το ευρωατλαντικό πεδίο. Αυτό απέτυχε για εσωτερικούς λόγους, παρά την υποστήριξη που πρόσφερε η Δύση. Ένα δείγμα ουσιαστικής μετάβασης προς την πλευρά των ΗΠΑ χωρίς επίσημη ανακήρυξη αυτού του γεγονότος, είναι το Αζερμπαϊτζάν, η ναυαρχίδα των ενεργειακών προγραμμάτων, που είναι εναλλακτικά προς τα ρωσικά.

Τώρα, λοιπόν, η Μόσχα καλεί τις π. σοβιετικές χώρες να επιλέξουν (αναγνωρίζοντας πως τα πλούσια σε φυσικούς πόρους κράτη, όπως το Αζερμπαϊτζάν, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν μπορούν να διατηρήσουν μια σχετικά απόσταση και να αποστασιοποιηθούν από συμμαχίες).

Ο καιρός που οι εξωτερικές δυνάμεις προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να δείξουν ότι δεν είναι αντίπαλοι και αυτό επέτρεπε να παίζουν με τον «γεωπολιτικό πλουραλισμό», φτάνει στο τέλος του, θεωρεί ο κ. Λουκιάνοφ. Ουσιαστικώς, δηλαδή, μας λέγει ότι είναι υπαρκτός ο «ψυχρός πόλεμος» και δεν πρόκειται η τωρινή ένταση να είναι πρόσκαιρη.

Εκείνο που δεν γνωρίζουμε, είναι αν η πολιτική που ακολουθεί η Μόσχα σχεδιάζεται αποκλειστικώς από τον κ. Πούτιν, ή μήπως υπάρχει κογκλάβιο, που σημαίνει ότι και με ενδεχόμενη απώλεια του σημερινού προέδρου της Ρωσίας (ασθένειες και ατυχήματα συμβαίνουν συχνά), η πολιτική θα παραμείνει αναλλοίωτη.

Ο Μακεδών