Όλοι λίγο-πολύ έχουμε δει όνειρα τρομερά ή αμφίσημα που μας προβλημάτισαν είτε για τη συναισθηματική φόρτιση που επέφεραν είτε για τη σημασία τους και το ενδεχόμενο προφητικής υπόστασης τους. Ωστόσο, βάσει επιστημονικών ερευνών τα όνειρα δεν μπορούν να θεωρηθούν προφητικά, καθώς είναι αναπαραστάσεις της μνήμης μας είτε από την πρόσφατη είτε από τη μακροχρόνια μνημονική «αποθήκη». Αποτελούν εν ολίγοις παραστάσεις που έπεσαν στην αντίληψη μας αλλά δεν επεξεργαστήκαν.
Αυτό μπορεί να αφορά ένα τραυματικό γεγονός 
που μας συγκλόνισε όταν συνέβη αλλά για να μην κλονίσουμε την ψυχική μας υγεία, το «αφήσαμε στην άκρη». Αυτή η έλλειψη επεξεργασίας εμφανίζεται και σε παραστάσεις της καθημερινότητας, όπως μια φευγαλέα ματιά σε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό κάποιου συνεπιβάτη μας στο μετρό. Αυτό συμβαίνει γιατί όπως αναφέρει και ο Φρόυντ «το όνειρο χρησιμεύει στον παραφορτωμένο εγκέφαλο ως δικλείδα ασφάλειας καθώς έχει θεραπευτική και ανακουφιστική δύναμη» (Φρόυντ, «Η ερμηνεία των Ονείρων», μτφ. Λευτέρης Αναγνώστου, εκδόσεις Επίκουρος, Αθήνα, 1995) Και αλλού: «Πράγματα τα οποία έχουμε ολοκληρώσει στη σκέψη μας, ποτέ δεν γίνονται όνειρα. Αντίθετα γίνονται τα μισομελετημένα ή αυτά που περνούν φευγαλέα από το μυαλό μας.
που μας συγκλόνισε όταν συνέβη αλλά για να μην κλονίσουμε την ψυχική μας υγεία, το «αφήσαμε στην άκρη». Αυτή η έλλειψη επεξεργασίας εμφανίζεται και σε παραστάσεις της καθημερινότητας, όπως μια φευγαλέα ματιά σε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό κάποιου συνεπιβάτη μας στο μετρό. Αυτό συμβαίνει γιατί όπως αναφέρει και ο Φρόυντ «το όνειρο χρησιμεύει στον παραφορτωμένο εγκέφαλο ως δικλείδα ασφάλειας καθώς έχει θεραπευτική και ανακουφιστική δύναμη» (Φρόυντ, «Η ερμηνεία των Ονείρων», μτφ. Λευτέρης Αναγνώστου, εκδόσεις Επίκουρος, Αθήνα, 1995) Και αλλού: «Πράγματα τα οποία έχουμε ολοκληρώσει στη σκέψη μας, ποτέ δεν γίνονται όνειρα. Αντίθετα γίνονται τα μισομελετημένα ή αυτά που περνούν φευγαλέα από το μυαλό μας.
Όταν μια εντύπωση διαταράχτηκε κατά την επεξεργασία της ή επειδή ήταν πολύ ασήμαντη δεν επεξεργάστηκε καν, γίνεται όνειρο. Τα όνειρα δηλαδή είναι εκκρίματα σκέψεων που πνίγηκαν στη γένεση τους. Αν αφαιρούσαμε από έναν άνθρωπο την ικανότητα να ονειρεύεται , θα έπρεπε σε τακτό χρονικό διάστημα να γίνει πνευματικά ανάπηρος, διότι στον εγκέφαλο του θα συσσωρεύονταν μεγάλες ποσότητες ατελών, ανολοκλήρωτων σκέψεων και ρηχών εντυπώσεων, κάτω από το βάρος των οποίων κατ’ανάγκη θα πνιγόταν ότι θα ήταν να ενσωματωθεί στη μνήμη ως αποπερατωμένο σύνολο».
Βεβαία, σε αυτή τη κατηγορία δεν μπορούν να καταταχθούν οι άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι δεν βλέπουν όνειρα γιατί οι συγκεκριμένοι απλώς δεν τα θυμούνται. Αυτή η υπόθεση είναι τελείως φανταστική γιατί δεν υπάρχει ον που να μην βλέπει όνειρα. Ακόμα και τα ζώα έχει υποστηριχτεί ότι μπορεί να βλέπουν όνειρα. Συνεπώς είναι απλά μια ακόμη εγκεφαλική λειτουργία για να διασφαλίσει την ομαλή λειτουργία του μυαλού μας και την καλύτερη δυνατή επίδοση του στις καθημερινές απαιτήσεις μας.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν και όνειρα ανεξήγητα που δεν μπορούν να νοηθούν ως καταπιεσμένες ή μη επεξεργασμένες παραστάσεις. Αυτά τα όνειρα είναι τελείως σουρεαλιστικά, αντιβαίνουν τους νομούς της φύσης, ή αναπαριστούν πράγματα που δεν θα ήταν δυνατόν να έχουμε αντικρύσει. Αυτά τα όνειρα είναι πράγματι σουρεαλιστικά με την έννοια της φανταστικής προέλευσης, κυρίως όμως προέρχονται από σωματικά ερεθίσματα.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν και όνειρα ανεξήγητα που δεν μπορούν να νοηθούν ως καταπιεσμένες ή μη επεξεργασμένες παραστάσεις. Αυτά τα όνειρα είναι τελείως σουρεαλιστικά, αντιβαίνουν τους νομούς της φύσης, ή αναπαριστούν πράγματα που δεν θα ήταν δυνατόν να έχουμε αντικρύσει. Αυτά τα όνειρα είναι πράγματι σουρεαλιστικά με την έννοια της φανταστικής προέλευσης, κυρίως όμως προέρχονται από σωματικά ερεθίσματα.
Αυτό συμβαίνει γιατί κατά τη διάρκεια του ύπνου οι αισθήσεις μας δεν είναι τελείως αποκοιμισμένες, αλλά λειτουργούν σε ένα πολύ χαμηλότερο ποσοστό από την άγρυπνη κατάσταση. Το ερέθισμα λοιπόν κατά τη διάρκεια του ύπνου επενεργεί στις αισθήσεις αλλά δεν εμφανίζεται στο όνειρο με την πραγματική του μορφή παρά με κάποια άλλη παράσταση.
Για παράδειγμα, ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα σωματικού ερεθίσματος που αναφέρει ο Φρόυντ είναι το γνωστό όνειρο του Maury: «Είχε αρρωστήσει και ήταν κατάκοιτος στο δωμάτιο του˙ η μητέρα του καθόταν πλάι του. Ονειρεύτηκε τότε για την τρομοκρατική κυριαρχία κατά την περίοδο της επανάστασης, έζησε αποτρόπαιες σκηνές δολοφονιών και στο τέλος σύρθηκε και ο ίδιος στο δικαστήριο. Εκεί […] καταδικάστηκε και στη συνέχεια οδηγήθηκε στον τόπο εκτέλεσης συνοδευόμενος από αμέτρητο πλήθος ανθρώπων.
Ανεβαίνει στο ικρίωμα και ο δήμιος τον δένει στο σανίδωμα˙ νοιώθει το κεφάλι του να αποχωρίζεται από τον κορμό, ξυπνά τρομακτικά αγχωμένος και τότε διαπιστώνει πως η ράχη του κρεβατιού είχε πέσει και, όντως παρομοια με το μαχαίρι της λαιμητόμου, είχε πλήξει τους αυχενικούς σπόνδυλους.» Απέναντι σε ερεθίσματα λοιπόν κατά τον ύπνο, η ψυχή βρίσκεται σε συνθήκες διαμόρφωσης αυταπάτης.
Γιατί κανονικά μια αισθητήρια εντύπωση αναγνωρίζεται από τον εγκέφαλο, ερμηνεύεται σωστά, δηλαδή κατατάσσεται στην κατηγορία αναμνήσεων, στην οποία, βάσει όλων των προηγούμενων αναμνήσεων, ανήκει, μόνο όμως όταν η εντύπωση είναι αρκετά δυνατή, ευκρινής και διαρκής κα φυσικά διαθέτουμε τον απαραίτητο χρόνο να σκεφτούμε. Αντίθετα, αν αυτές οι συνθήκες δεν είναι δεδομένες, τότε παραγνωρίζουμε το αντικείμενο που προκαλεί μια εντύπωση και με τη βοήθεια της φαντασίας μας - που δεν παύει ποτέ να λειτούργει- δημιουργούμε μια αυταπάτη.
Συνεπώς, χωρίς καμία προσβολή προς την παραδοσιακή πρακτική των πρεσβυτέρων να ερμηνεύουν τα όνειρα και να μας εξηγούν τι ΘΑ πάθουμε, τα όνειρα είναι μια απαραίτητη εγκεφαλική λειτουργία που έχει -στο μέτρο του δυνατού- αναλυθεί και δεν εμπεριέχει κανένα προφητικό στοιχείο παρά μόνο τη καθαρή και απερίσπαστη λειτουργία του εγκεφάλου που συνοψίζεται σαν ένα «ξεκαθάρισμα» σκέψεων, για να μπορούν να επεξεργαστούν κανονικά οι παραστάσεις και τα ερεθίσματα της επόμενης ημέρας.
Αγγελική Χαραλαμποπούλου
Συνεπώς, χωρίς καμία προσβολή προς την παραδοσιακή πρακτική των πρεσβυτέρων να ερμηνεύουν τα όνειρα και να μας εξηγούν τι ΘΑ πάθουμε, τα όνειρα είναι μια απαραίτητη εγκεφαλική λειτουργία που έχει -στο μέτρο του δυνατού- αναλυθεί και δεν εμπεριέχει κανένα προφητικό στοιχείο παρά μόνο τη καθαρή και απερίσπαστη λειτουργία του εγκεφάλου που συνοψίζεται σαν ένα «ξεκαθάρισμα» σκέψεων, για να μπορούν να επεξεργαστούν κανονικά οι παραστάσεις και τα ερεθίσματα της επόμενης ημέρας.
Αγγελική Χαραλαμποπούλου
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.