Γράφει, η Κωνσταντίνα Μπούρη.
Ζεις στην πόλη καθημερινά. Ναι, για σένα λέω,
νέε της Αθήνας. Κυκλοφορείς στα πεζοδρόμια, διαβαίνεις τους δρόμους, χρησιμοποιείς τα μέσα μαζικής μεταφοράς, βγαίνεις τα βράδια, με λίγα λόγια, βιώνεις την ποιότητα του αθηναϊκού γίγνεσθαι.
Μα, άσε με να σου διηγηθώ μια ιστορία,που στιγμάτισε τον πρώτο ακαδημαϊκό μου χρόνο και κατ’ επέκταση, όλη την πορεία της φοιτητικής μου ζωής. Μια εμπειρία, που με ριζοσπαστικό τρόπο ξεφτίλισε τα στερεότυπά μου και με άφησε να πάω «μια βόλτα στην άγρια πλευρά», όπως θα τραγουδούσε και ο Λου Ριντ. Με έκανε να καταλάβω πολλά και να ξεφύγω από το φαύλο κύκλο της αναγνώρισης-κατηγορίας-απόρριψης, στον οποίο δεν υπάρχει χώρος για ενσυναίσθηση-αρωγή-εξυγίανση. Έναν φαύλο κύκλο, που παρακωλύει κάθε ομοιοστατικό μηχανισμό της κοινωνίας και την καθιστά να γίνεται κριτής και όχι λύτης των παθολογικών της προβλημάτων.
Να η ιστορία, λοιπόν. Δεύτερος μήνας στο πανεπιστήμιο. Η χρήση του μετρό, ο πιο συχνός τρόπος προσέγγισής του. Ήμουν με μια συμφοιτήτριά μου, λίγο πριν τη στάση του σταθμού Κατεχάκη.(Το πρόσωπο, που θα πρωταγωνιστήσει στην ιστορία αυτή, θα το ονομάσω «Κατεχάκη», για ευνόητους λόγους). Τίποτα δεν προμήνυε αυτά, που θα συνέβαιναν. Ο χαρακτηριστικός ήχος ακούγεται, ανοίγουν οι πόρτες και μπαίνει μέσα ένα παιδί, γύρω στα 24. Τον παρατηρώ να περνά από μπροστά μου και κάνω οπτικό νόημα στη φίλη μου. Μου άρεσε. Είχε κάτι το εξώκοσμο και ελευθεριακό. Εντυπωσιάστηκα. Μα όχι για πολύ. Δεν πέρασε μια στάση και ο «Κατεχάκης» στέκεται στη μέση του βαγονιού, υψώνει τη φωνή του και αρχίζει, με παρακλητικό τρόπο να ζητά την κατανόηση και παράλληλα τη χρηματική βοήθεια των επιβατών, γιατί, όπως διαμήνυε, είχε κάνει στη φυλακή και πλέον καθαρός από ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ, ζητούσε μια δεύτερη ευκαιρία.
Σοκαρίστηκα. Όχι τόσο για το γούστο μου, μα για το περιστατικό καθαυτό. Ενημερωνόμαστε για τα ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ, ως παράδειγμα προς αποφυγή, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουμε τίποτα για τις αιτίες που οδηγούν στην χρήση τους. Έβλεπα τον «Κατεχάκη» μπροστά στα μάτια μου και πραγματικά δεν μπορούσα να σκεφτώ έναν λόγο, για να είναι αυτό το παιδί χρήστης. Προβληματίστηκα. Για μια μέρα. Μετά το ξέχασα. Ύβρις, την οποία μετά από λίγους μήνες πλήρωσα με το χειρότερο δυνατό τρόπο.
11 μήνες μετά, στην κόκκινη γραμμή του μετροπόντικα, ακούω λίγο παρά κει, μια γνώριμη φωνή. Ήταν ο «Κατεχάκης». Γύρισα το κεφάλι μου και πάγωσα. Η όψη του δεν ήταν καθόλου γνώριμη πια. Δεν ήταν καθαρός από τα ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ. Αντίθετα, τον είχαν μολύνει, τον είχαν βρωμίσει. Κυκλοφορούσε με πατερίτσες, καθώς το δεξί του πόδι ήταν παράλυτο και μελανιασμένο, όπως και τα μάτια στο πρόσωπό του. Με το ζόρι στεκόταν. Μια κυρία, που διένυε την έκτη δεκαετία της, του έδωσε 20 λεπτά. Μια απότομη κίνηση του βαγονιού έριξε και αυτόν και τα 20 λεπτά κάτω. Δύο άντρες συνεργάστηκαν για να τον σηκώσουν και η κυρία, που λίγα δευτερόλεπτα πιο πριν είχε συνεισφέρει, πάσχιζε να σκύψει να τα βρει στο πάτωμα. Ήθελε να τον βοηθήσει. Με περίσσια, από οποιοδήποτε άλλο υγιές άτομο, ανθρωπιά, τη σταμάτησε λέγοντάς της: «Μην παιδεύεστε, η κίνηση μετράει».
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. Κατέβηκε με αργούς ρυθμούς. Κατέβηκα και εγώ με γρήγορους. Όταν αντίκρισα τον ήλιο και με χτύπησε ο μεσημεριανός αέρας, ξέσπασα και άρχισα να κλαίω με λυγμούς. Δεν μπορούσα να καταλάβω, πώς αυτή η καρδιά υπέκυψε στη χρήση και πώς αυτή η υποταγή της θα την κάνει να σταματήσει. Ο «Κατεχάκης» ήταν μόλις 25 ετών. Το μυαλό μου δεν μπορούσε να το χωρέσει και η καρδιά μου δεν μπορούσε να το αντέξει. Μου είχαν μάθει τόσα χρόνια το «ΟΧΙ ΣΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ», μα κανείς δεν μου είχε αναλύσει το «ΓΙΑΤΙ;».
Όταν μετά από λίγο το συναισθηματικό μου σοκ ξεθύμανε, βάλθηκα να σκέφτομαι. Τι οδήγησε τον «Κατεχάκη» στα ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ; Την απορία μου ήθελα να τη μοιραστώ με συνομήλικα άτομα. Οι περισσότεροι έσπευσαν να γελάσουν με την ιστορία μου. ‘Αυτά είναι επιλογές!’, μου είπαν. ‘Εγώ γιατί δεν έμπλεξα;’ και ‘Είδες τι κάνουν οι κακές παρέες;’.
Μα, οι απαντήσεις αυτές δεν μου έφταναν. Και ξάφνου, μια αναλαμπή. Οι επιλογές, η επιρροή από την παρέα και η προσωπική εγκράτεια, πιο γενικά η διαμόρφωση της προσωπικότητας είναι έργο της οικογένειας, στο μεγαλύτερο ποσοστό της. Η ανακάλυψή μου με έφερε πιο κοντά στην «άγρια πλευρά». Ίσως, η «άγρια πλευρά», να μην ήταν παρά μια ήρεμη πλευρά, που γνώρισε άγρια συμπεριφορά από γονείς και να θεώρησε πως αυτό είναι το σωστό. Ίσως, να ήταν μια ήρεμη πλευρά, που γνώρισε αδιαφορία και αναζήτησε την προσοχή και την ένταση στην άγρια πλευρά. Πολλά τα σενάρια και ένας κοινός παρονομαστής: η οικογένεια.
Δε φτάνει να στέλνεις στα αυτιά των παιδιών σου αποτρεπτικά μηνύματα. Η συμπεριφορά σου προς εκείνα είναι το πιο σπουδαίο, μη λεκτικό μήνυμα που θα λάβουν. Μιμούνται πρότυπα και αντιγράφουν συμπεριφορές.
Οι υπερπροστατευτικοί γονείς αφήνουν στην άγνοια τα παιδιά τους σχετικά με την πραγματική φύση των ναρκωτικών, εμμένοντας στις συνέπειες και όχι στους λόγους, οι οποίοι οδηγούν στη χρήση τους. Έτσι, τέτοια παιδιά δε γνωρίζουν τις καταστάσεις εκείνες της ζωής, που θα τους οδηγήσουν στη χρήση. Θα μπορέσουν να καταλάβουν πως έμπλεξαν, μόλις δουν τα αποτελέσματα στον εαυτό τους, γιατί μόνο αυτά αναγνωρίζουν.
Οι αδιάφοροι γονείς αποτελούν τα χειρότερα πρότυπα για τα ίδια τους τα παιδιά. Ή που εκείνα θα μιμηθούν τον τρόπο, με τον οποίο οι γονείς τους αντιμετωπίζουν τη ζωή και θα αδιαφορήσουν για τον ίδιο τους τον εαυτό, ή που θα προσπαθήσουν με προκλητικές ενέργειες, όπως η χρήση ουσιών, να ελκύσουν την πολυπόθητη προσοχή των γονιών τους. Και αν ακόμη τότε, οι γονείς συνεχίσουν να κρατούν την αδιάφορη στάση τους, θα εμφανιστούν οι παρέες, που λέγαμε πριν. Το παιδί αυτό, θα επηρεαστεί από την παρέα και θα την ακολουθήσει στα ναρκωτικά, καθώς η παρέα, έστω και με ιδιοτελή τρόπο, θα του δώσει την προσοχή που επιθυμεί.
Μα, θα μου πεις, υπάρχουν και νέοι, που δεν επηρεάζονται από τις οικογενειακές συνθήκες. Ναι, υπάρχουν. Άτομα με πολύ έντονη την ψυχική τους ανθεκτικότητα από τη φύση τους. Αλλά και πάλι. Αυτά τα άτομα στάθηκαν τυχερά, γιατί βρέθηκε στο δρόμο τους, κάποιος άλλος φορέας κοινωνικοποίησης, να ενισχύσει την ψυχική τους ανθεκτικότητα, όπως είναι το σχολείο και η εκπαιδευτική διαδικασία γενικότερα.
Και τότε σκέφτηκα, πως αν ο «Κατεχάκης» είχε κάποιον δάσκαλο στη σχολική του πορεία, να του προσφέρει το κίνητρο για μάθηση και ζωή, κίνητρο που η οικογένειά του ίσως με τον τρόπο της του είχε αποκλείσει, θα ακολουθούσε τον ίδιο επώδυνο δρόμο; Ίσως ναι, ίσως και όχι. Δε θα μπορέσουμε να μάθουμε ποτέ. Αυτό, όμως, που μπορούμε να κάνουμε είναι να σταματήσουμε απλά να κρίνουμε καταστάσεις ξένες προς εμάς, γιατί σταθήκαμε τυχεροί με το οικογενειακό μας περιβάλλον. Να αφυπνίσουμε και να ενεργοποιήσουμε τους έμφυτους μηχανισμούς ενσυναίσθησης, που διαθέτουμε. Στο κάτω, κάτω, μια βόλτα στην «άγρια πλευρά», δε σημαίνει πως θα κάνει κι εμάς άγριους…
Υ.Γ. Τον «Κατεχάκη» έχω να τον δω πάνω από δύο χρόνια. Ίσως να έφυγε από τη ζωή, ίσως να μην κυκλοφορεί πια, για να μην ενοχλεί την αισθητική των ανθρώπων, που τόσο έδειχνε να αγαπά. Για μένα, πάντως, υπήρξε ένα κίνητρο να κατανοήσω τους ανθρώπους με το πρόβλημά του και όχι μόνο το ίδιο το πρόβλημα, όπως έκανα παλιότερα. Και μόνο γι’ αυτό, θα τον θυμάμαι για πάντα…
Μα, άσε με να σου διηγηθώ μια ιστορία,που στιγμάτισε τον πρώτο ακαδημαϊκό μου χρόνο και κατ’ επέκταση, όλη την πορεία της φοιτητικής μου ζωής. Μια εμπειρία, που με ριζοσπαστικό τρόπο ξεφτίλισε τα στερεότυπά μου και με άφησε να πάω «μια βόλτα στην άγρια πλευρά», όπως θα τραγουδούσε και ο Λου Ριντ. Με έκανε να καταλάβω πολλά και να ξεφύγω από το φαύλο κύκλο της αναγνώρισης-κατηγορίας-απόρριψης, στον οποίο δεν υπάρχει χώρος για ενσυναίσθηση-αρωγή-εξυγίανση. Έναν φαύλο κύκλο, που παρακωλύει κάθε ομοιοστατικό μηχανισμό της κοινωνίας και την καθιστά να γίνεται κριτής και όχι λύτης των παθολογικών της προβλημάτων.
Να η ιστορία, λοιπόν. Δεύτερος μήνας στο πανεπιστήμιο. Η χρήση του μετρό, ο πιο συχνός τρόπος προσέγγισής του. Ήμουν με μια συμφοιτήτριά μου, λίγο πριν τη στάση του σταθμού Κατεχάκη.(Το πρόσωπο, που θα πρωταγωνιστήσει στην ιστορία αυτή, θα το ονομάσω «Κατεχάκη», για ευνόητους λόγους). Τίποτα δεν προμήνυε αυτά, που θα συνέβαιναν. Ο χαρακτηριστικός ήχος ακούγεται, ανοίγουν οι πόρτες και μπαίνει μέσα ένα παιδί, γύρω στα 24. Τον παρατηρώ να περνά από μπροστά μου και κάνω οπτικό νόημα στη φίλη μου. Μου άρεσε. Είχε κάτι το εξώκοσμο και ελευθεριακό. Εντυπωσιάστηκα. Μα όχι για πολύ. Δεν πέρασε μια στάση και ο «Κατεχάκης» στέκεται στη μέση του βαγονιού, υψώνει τη φωνή του και αρχίζει, με παρακλητικό τρόπο να ζητά την κατανόηση και παράλληλα τη χρηματική βοήθεια των επιβατών, γιατί, όπως διαμήνυε, είχε κάνει στη φυλακή και πλέον καθαρός από ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ, ζητούσε μια δεύτερη ευκαιρία.
Σοκαρίστηκα. Όχι τόσο για το γούστο μου, μα για το περιστατικό καθαυτό. Ενημερωνόμαστε για τα ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ, ως παράδειγμα προς αποφυγή, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουμε τίποτα για τις αιτίες που οδηγούν στην χρήση τους. Έβλεπα τον «Κατεχάκη» μπροστά στα μάτια μου και πραγματικά δεν μπορούσα να σκεφτώ έναν λόγο, για να είναι αυτό το παιδί χρήστης. Προβληματίστηκα. Για μια μέρα. Μετά το ξέχασα. Ύβρις, την οποία μετά από λίγους μήνες πλήρωσα με το χειρότερο δυνατό τρόπο.
11 μήνες μετά, στην κόκκινη γραμμή του μετροπόντικα, ακούω λίγο παρά κει, μια γνώριμη φωνή. Ήταν ο «Κατεχάκης». Γύρισα το κεφάλι μου και πάγωσα. Η όψη του δεν ήταν καθόλου γνώριμη πια. Δεν ήταν καθαρός από τα ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ. Αντίθετα, τον είχαν μολύνει, τον είχαν βρωμίσει. Κυκλοφορούσε με πατερίτσες, καθώς το δεξί του πόδι ήταν παράλυτο και μελανιασμένο, όπως και τα μάτια στο πρόσωπό του. Με το ζόρι στεκόταν. Μια κυρία, που διένυε την έκτη δεκαετία της, του έδωσε 20 λεπτά. Μια απότομη κίνηση του βαγονιού έριξε και αυτόν και τα 20 λεπτά κάτω. Δύο άντρες συνεργάστηκαν για να τον σηκώσουν και η κυρία, που λίγα δευτερόλεπτα πιο πριν είχε συνεισφέρει, πάσχιζε να σκύψει να τα βρει στο πάτωμα. Ήθελε να τον βοηθήσει. Με περίσσια, από οποιοδήποτε άλλο υγιές άτομο, ανθρωπιά, τη σταμάτησε λέγοντάς της: «Μην παιδεύεστε, η κίνηση μετράει».
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. Κατέβηκε με αργούς ρυθμούς. Κατέβηκα και εγώ με γρήγορους. Όταν αντίκρισα τον ήλιο και με χτύπησε ο μεσημεριανός αέρας, ξέσπασα και άρχισα να κλαίω με λυγμούς. Δεν μπορούσα να καταλάβω, πώς αυτή η καρδιά υπέκυψε στη χρήση και πώς αυτή η υποταγή της θα την κάνει να σταματήσει. Ο «Κατεχάκης» ήταν μόλις 25 ετών. Το μυαλό μου δεν μπορούσε να το χωρέσει και η καρδιά μου δεν μπορούσε να το αντέξει. Μου είχαν μάθει τόσα χρόνια το «ΟΧΙ ΣΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ», μα κανείς δεν μου είχε αναλύσει το «ΓΙΑΤΙ;».
Όταν μετά από λίγο το συναισθηματικό μου σοκ ξεθύμανε, βάλθηκα να σκέφτομαι. Τι οδήγησε τον «Κατεχάκη» στα ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ; Την απορία μου ήθελα να τη μοιραστώ με συνομήλικα άτομα. Οι περισσότεροι έσπευσαν να γελάσουν με την ιστορία μου. ‘Αυτά είναι επιλογές!’, μου είπαν. ‘Εγώ γιατί δεν έμπλεξα;’ και ‘Είδες τι κάνουν οι κακές παρέες;’.
Μα, οι απαντήσεις αυτές δεν μου έφταναν. Και ξάφνου, μια αναλαμπή. Οι επιλογές, η επιρροή από την παρέα και η προσωπική εγκράτεια, πιο γενικά η διαμόρφωση της προσωπικότητας είναι έργο της οικογένειας, στο μεγαλύτερο ποσοστό της. Η ανακάλυψή μου με έφερε πιο κοντά στην «άγρια πλευρά». Ίσως, η «άγρια πλευρά», να μην ήταν παρά μια ήρεμη πλευρά, που γνώρισε άγρια συμπεριφορά από γονείς και να θεώρησε πως αυτό είναι το σωστό. Ίσως, να ήταν μια ήρεμη πλευρά, που γνώρισε αδιαφορία και αναζήτησε την προσοχή και την ένταση στην άγρια πλευρά. Πολλά τα σενάρια και ένας κοινός παρονομαστής: η οικογένεια.
Δε φτάνει να στέλνεις στα αυτιά των παιδιών σου αποτρεπτικά μηνύματα. Η συμπεριφορά σου προς εκείνα είναι το πιο σπουδαίο, μη λεκτικό μήνυμα που θα λάβουν. Μιμούνται πρότυπα και αντιγράφουν συμπεριφορές.
Οι υπερπροστατευτικοί γονείς αφήνουν στην άγνοια τα παιδιά τους σχετικά με την πραγματική φύση των ναρκωτικών, εμμένοντας στις συνέπειες και όχι στους λόγους, οι οποίοι οδηγούν στη χρήση τους. Έτσι, τέτοια παιδιά δε γνωρίζουν τις καταστάσεις εκείνες της ζωής, που θα τους οδηγήσουν στη χρήση. Θα μπορέσουν να καταλάβουν πως έμπλεξαν, μόλις δουν τα αποτελέσματα στον εαυτό τους, γιατί μόνο αυτά αναγνωρίζουν.
Οι αδιάφοροι γονείς αποτελούν τα χειρότερα πρότυπα για τα ίδια τους τα παιδιά. Ή που εκείνα θα μιμηθούν τον τρόπο, με τον οποίο οι γονείς τους αντιμετωπίζουν τη ζωή και θα αδιαφορήσουν για τον ίδιο τους τον εαυτό, ή που θα προσπαθήσουν με προκλητικές ενέργειες, όπως η χρήση ουσιών, να ελκύσουν την πολυπόθητη προσοχή των γονιών τους. Και αν ακόμη τότε, οι γονείς συνεχίσουν να κρατούν την αδιάφορη στάση τους, θα εμφανιστούν οι παρέες, που λέγαμε πριν. Το παιδί αυτό, θα επηρεαστεί από την παρέα και θα την ακολουθήσει στα ναρκωτικά, καθώς η παρέα, έστω και με ιδιοτελή τρόπο, θα του δώσει την προσοχή που επιθυμεί.
Μα, θα μου πεις, υπάρχουν και νέοι, που δεν επηρεάζονται από τις οικογενειακές συνθήκες. Ναι, υπάρχουν. Άτομα με πολύ έντονη την ψυχική τους ανθεκτικότητα από τη φύση τους. Αλλά και πάλι. Αυτά τα άτομα στάθηκαν τυχερά, γιατί βρέθηκε στο δρόμο τους, κάποιος άλλος φορέας κοινωνικοποίησης, να ενισχύσει την ψυχική τους ανθεκτικότητα, όπως είναι το σχολείο και η εκπαιδευτική διαδικασία γενικότερα.
Και τότε σκέφτηκα, πως αν ο «Κατεχάκης» είχε κάποιον δάσκαλο στη σχολική του πορεία, να του προσφέρει το κίνητρο για μάθηση και ζωή, κίνητρο που η οικογένειά του ίσως με τον τρόπο της του είχε αποκλείσει, θα ακολουθούσε τον ίδιο επώδυνο δρόμο; Ίσως ναι, ίσως και όχι. Δε θα μπορέσουμε να μάθουμε ποτέ. Αυτό, όμως, που μπορούμε να κάνουμε είναι να σταματήσουμε απλά να κρίνουμε καταστάσεις ξένες προς εμάς, γιατί σταθήκαμε τυχεροί με το οικογενειακό μας περιβάλλον. Να αφυπνίσουμε και να ενεργοποιήσουμε τους έμφυτους μηχανισμούς ενσυναίσθησης, που διαθέτουμε. Στο κάτω, κάτω, μια βόλτα στην «άγρια πλευρά», δε σημαίνει πως θα κάνει κι εμάς άγριους…
Υ.Γ. Τον «Κατεχάκη» έχω να τον δω πάνω από δύο χρόνια. Ίσως να έφυγε από τη ζωή, ίσως να μην κυκλοφορεί πια, για να μην ενοχλεί την αισθητική των ανθρώπων, που τόσο έδειχνε να αγαπά. Για μένα, πάντως, υπήρξε ένα κίνητρο να κατανοήσω τους ανθρώπους με το πρόβλημά του και όχι μόνο το ίδιο το πρόβλημα, όπως έκανα παλιότερα. Και μόνο γι’ αυτό, θα τον θυμάμαι για πάντα…
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.