Ποιος θα αλλάξει το πολιτικό σύστημα;

Σύντομα το Σύνταγμα των Ελλήνων θα αλλάξει. Είτε το θέλουμε είτε όχι, είτε μας αρέσει είτε όχι, το ίδιο το Σύνταγμα ορίζει ότι μετά τον Μάιο του 2013, ο ακρογωνιαίος λίθος του πολιτικού μας συστήματος μπορεί να αναθεωρηθεί. Με άλλα λόγια θα αλλάξει εκείνο το βασικό νομικό κείμενο στο οποίο αποτυπώνονται οι βασικές μας αξίες, αλλά και ο τρόπος οργάνωσης της κοινωνικής ζωής μας.
Το ενδιαφέρον σε αυτή την υπόθεση είναι ότι αν και το Σύνταγμα αφορά το σύνολο των Ελλήνων, οι ίδιοι οι πολίτες αποκλείονται από κάθε διαδικασία αναθεώρησής του.

Από συστάσεως του Ελληνικού κράτους, αλλαγές στο βασικό αυτό κείμενο γίνονταν πάντα από εκλεγμένους αντιπροσώπους, από επαγγελματίες πολιτικούς, ορισμένους από τα κόμματα μέσω των εσωτερικών τους μηχανισμών. Αντιπροσώπους τους οποίους τα κόμματα προέκριναν ως «άριστους», οι οποίοι ήταν βέβαια άριστοι στο να συντηρούν ένα πολιτικό σύστημα που λειτουργούσε πρωτίστως προς το συμφέρον των ίδιων των κομμάτων, και όχι προς το συμφέρον της κοινωνίας. Ένα σύστημα που παρέχει ασυλία στους πολιτικούς, ανεξέλεγκτα χρήματα και εξουσία στα κόμματα. Ένα σύστημα που συντηρεί ένα Κράτος αντίπαλο και όχι αρωγό του πολίτη. Διόλου τυχαία: ο πολίτης δεν είχε ποτέ λόγο στη διαμόρφωση του κειμένου που εν πολλοίς καθορίζει την κοινωνική του ζωή.

Τα αποτελέσματα αυτής της παραδοσιακής διαδικασίας έχουν αποκαλυφθεί πλήρως υπό την πίεση της κρίσης. Το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να δημιουργήσει νέες δομές που θα ευνοούν τους πολίτες αλλά θα απειλούσαν την υπόστασή του. Κι όμως, το ίδιο αυτό πολιτικό σύστημα θα κληθεί και πάλι να «αναθεωρήσει» τους θεσμούς που το συντηρούν. Και θα το κάνει με τον ίδιο τρόπο, αν δεν κάνουμε κάτι γιαυτό.

Αλλά τί μπορούμε να κάνουμε; Πώς γίνεται η κοινωνία ως αυτόνομος οργανισμός να ορίσει τις επιλογές που θα κρίνουν το μέλλον της; Να νομοθετήσει τους θεσμούς που εκείνη προκρίνει; Πως γίνεται για παράδειγμα να αλλάξουμε το πολιτικό σύστημα που έχει κολλήσει; Να δημιουργήσουμε ένα Σύνταγμα γραμμένο από την Ελληνική κοινωνία; Γιατί αν αυτό είναι εφικτό, τότε ελπίζω να συμφωνήσετε ότι ένα τέτοιο Σύνταγμα θα άξιζε να το διεκδικήσουμε όλοι. Και θα αποτελούσε μία ευκαιρία να ενωθούμε όλοι πίσω από μία κοινή πρόταση για το μέλλον, ευκαιρία να διεκδικήσουμε αντί να αντιδρούμε.

Ο αποκλεισμός των πολιτών από τη διαδικασία αναθεώρησης παρουσιάζεται ώς ένα τεχνικό πρόβλημα. Είναι πρακτικά απίθανο να μαζευτούμε 10 εκατομμύρια Έλληνες και να αποφασίσουμε εμείς για τον εαυτό μας. Ακόμα και με την χρήση νέων τεχνολογιών, δεν θα συμμετέχουν όλα τα κοινωνικά στρώματα, όπως δεν το έχουν κάνει σε τόσες ευκαιρίες που έχουν παρουσιαστεί τα τελευταία χρόνια. Εξάλλου, ο καθένας έχει τα προβλήματά του. Έχει λίγο χρόνο να μοιράσει μεταξύ οικογένειας, φίλων, δουλειάς (αν ακόμα έχει δουλειά) και άλλων υποχρεώσεων.

Υπάρχει όμως μία ελπίδοφόρα μέθοδος για να συμμετέχει η Ελληνική κοινωνία. Δεν χρειάζεται να ανταποκριθούν 10 εκατομμύρια Έλληνες, αλλά να δημιουργηθεί ένας μικρόκοσμος της κοινωνίας, ένα μικρό δείγμα που να εμπεριέχει όλες τις κοινωνικές ομάδες, και όλες τις πολιτικές τάσεις της Ελληνικής κοινωνίας. Τέτοιου είδους μέθοδοι εξαπλώνονται σαν επιδημία διεθνώς. Όλο και πιο συχνά, σε όλη την υφήλιο, οι πολίτες καλούνται να βρουν οι ίδιοι διέξοδο σε προβλήματα που οι κατά τόπους πολιτικές τάξεις αδυνατούν να επιλύσουν. Για παράδειγμα, στην Ισλανδία οι πολίτες ρωτήθηκαν για τις αξίες τους και τις προτεραιότητές τους εν μέσω κρίσης. Στο Βέλγιο έκαναν νομοθετικές προτάσεις για την ασφάλεια και τη μεταναστευτική πολιτική. Προϋπολογισμοί, σχέσεις με μειονοτικές ομάδες, τοπικές πολιτικές και άλλα κρίσιμα ζητήματα έχουν επιλυθεί με αντίστοιχο τρόπο στην Αμερική, τη Βρετανία, την Αυστραλία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Δανία, την Κίνα, σε 20 χώρες στο σύνολό τους.

Τώρα είναι η σειρά μας. Όχι για να ακολουθήσουμε κάποια ξενόφερτη λύση (εξάλλου ο καθηγητής Κοντογιώργης μιλάει για τη δημιουργία ενός Δημοσκοπικού Δήμου εδώ και χρόνια). Αυτή τη φορά μπορούμε να δώσουμε το δικό μας παράδειγμα. Γιατί σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες, το δικό μας σημαντικότερο πρόβλημα δεν είναι δυστυχώς ένας νόμος, ένας προϋπολογισμός ή ένας μόνο θεσμός. Είναι το σύνολο των θεσμών που καθορίζουν τη δομή και τη λειτουργία της πολιτείας και του πολιτικού συστήματος. Είναι το σύνολο των θεσμών που έχουν απομακρύνει τους πολίτες από την πολιτική, που προστατεύουν την εξουσία από την κοινωνία και όχι τους πολιτες από την εξουσία. Για να λειτουργήσει το Σύνταγμα υπέρ των πολιτών θα πρέπει οι ίδιοι οι πολίτες να αναλάβουν την αναθεώρησή του.

Για να γίνει αυτό θα πρέπει για πρώτη φορά, να προσεγγίσουμε τους πολίτες, όχι για να τους θέσουμε τις προτάσεις μας, αλλά για να ακούσουμε τις δικές τους απόψεις για το πώς θέλουν το πολιτικό σύστημα και την πολιτική, ενεργοποιώντας τους σε μία προσπάθεια να αλλάξουμε το συσχετισμό κοινωνίας και πολιτείας.

Η κατάληξη ενός τέτοιου εγχειρήματος, η συνταγματική πρόταση από τους πολίτες, θα είναι κάτι μοναδικό. Θα είναι η πρώτη φορά παγκοσμίως που η κοινωνία θα έχει αποφασίσει για κάτι τόσο σημαντικό όσο η διαμόρφωση του πολιτικού της συστήματος.  Θα έχουμε εκμεταλλευθεί τη μοναδική ευκαιρία να ονειρευτούμε, και τα όνειρά μας να τα κάνουμε θεσμούς. Και το σημαντικότερο, θα έχουμε μία εναλλακτική να προτείνουμε την επόμενη φορά που θα βρεθούμε στους δρόμους. Μία εναλλακτική που θα προέρχεται άμεσα από την κοινωνία.


klirosi.org