Οι τρεις πληγές της Ευρώπης...

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ (ολόκληρη εδώ), τα επισφαλή χρέη των ιταλικών τραπεζών ανήλθαν στο 14,0% των συνολικών δανείων, στα τέλη του 2014 – όταν το 2007 ήταν μόλις 5,5%. Εν τούτοις, οι προβλέψεις των τραπεζών, αντί να αυξηθούν, μειώθηκαν – από το 45% στο 39%.

Φυσικά οι «αποσβέσεις» των δανείων περιορίζουν την κερδοφορία – γεγονός που τεκμηριώνεται από το ότι, η απόδοση των ιδίων κεφαλαίων των ιταλικών τραπεζών (κέρδος ως ποσοστό επί των κατατεθειμένων κεφαλαίων), από 9,2% το 2007 μειώθηκε στο -0,9% το 2012.

Οι ιταλικές τράπεζες έχουν πάρει τα περισσότερα δάνεια από το τριετές πρόγραμμα της ΕΚΤ (άρθρο) – ενώ το επόμενο έτος πρέπει να αποπληρώσουν αυτά που έλαβαν από το πρώτο πακέτο. Το επόμενο μεγάλο τους πρόβλημα είναι το ότι, επένδυσαν σχεδόν όλα τα χρήματα που πήραν, σε ομόλογα του ιταλικού δημοσίου – γεγονός που σημαίνει πως το κυριότερο ρίσκο της ιταλικής οικονομίας, είναι η «εμπλοκή» του τραπεζικού κλάδου με το κράτος.

Ειδικότερα, εάν τα επιτόκια δανεισμού της Ιταλίας (ομόλογα) αυξηθούν ξανά, τότε οι ιταλικές τράπεζες θα βρεθούν αντιμέτωπες με κλιμακούμενες ζημίες, καθώς επίσης με υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης (το ίδιο ισχύει και για τις ελληνικές, οι οποίες σήμερα ωφελούνται από την πτώση των επιτοκίων – spreads).

Το «πικρό αστείο» όσον αφορά την Ιταλία είναι το ότι, οι τράπεζες της αντιμετώπισαν αρχικά με επιτυχία την οικονομική κρίση – αφού, για παράδειγμα, σε αντίθεση με τις γερμανικές, δεν ήταν εκτεθειμένες στην αγορά των ενυπόθηκων δανείων (subprime) των Η.Π.Α..

Τα προβλήματα δημιουργήθηκαν στις τράπεζες από τη συνεχή αύξηση του δημοσίου χρέους της Ιταλίας (μετά από δύο έτη θα φτάσει στο 150% του ΑΕΠ), καθώς επίσης από την ύφεση, στην οποία βυθίστηκε η οικονομία της χώρας. Για τις ελληνικές τράπεζες βέβαια το αστείο είναι πολύ πιο πικρό – αφού εξαναγκάσθηκαν από το ίδιο το κράτος να χρεοκοπήσουν, λόγω του εγκληματικού PSI (ενώ φυσικά η ύφεση είναι πολλαπλάσια από αυτήν της Ιταλίας).

Περαιτέρω, κατά τη διάρκεια της «καυτής φάσης» της Ευρωπαϊκής κρίσης (2010 – 2012), οι πάντες ήταν επικεντρωμένοι στα επιτόκια (αποδόσεις) των κρατικών ομολόγων. Όταν τα επιτόκια αυξάνονταν, επικρατούσε νευρικότητα τόσο στις αγορές, όσο και στις κυβερνήσεις – ενώ όταν μειώνονταν, επέστρεφε η αισιοδοξία. Από τη στιγμή όμως και μετά, όπου επενέβη η ΕΚΤ (καλοκαίρι του 2012), η κατάσταση άλλαξε εντελώς – αφού τα επιτόκια σταθεροποιήθηκαν.

Παρά το ότι βέβαια δεν θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί αρνητική αυτή η εξέλιξη, δημιούργησε άλλα προβλήματα – αφού τα επιτόκια έπαψαν να αποτελούν εκείνον το δείκτη της κρίσης, ο οποίος μέχρι τότε την προσμετρούσε ορθολογικά. Ως εκ τούτου, είναι πλέον πολύ δύσκολη η απόκτηση μίας σαφής εικόνας, όσον αφορά τη δυναμική της κρίσης – πόσο μάλλον όταν όλοι οι υπόλοιποι «κλασσικοί» δείκτες έχουν σημαντικά ελαττώματα. Ειδικότερα τα εξής:

(α) Ο δείκτης της ανεργίας: Δυστυχώς, οι τρόποι μέτρησης της δεν είναι οι ίδιοι σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης. Για παράδειγμα, η ανεργία των νέων στην Ισπανία υπολογίζεται με την καταγραφή όλων των νέων, οι οποίοι δεν εργάζονται – ακόμη και αυτών που ευρίσκονται ακόμη στη διαδικασία της εκπαίδευσης. Ο αριθμός λοιπόν δεν πληροφορεί σχετικά με το πόσοι έχουν απευθυνθεί στα ταμεία ανεργίας, επειδή δεν βρήκαν κάποια θέση εργασίας.

(β) Ο δείκτης του ΑΕΠ: Εκτός του ότι σε πολλές χώρες παρατηρούνται μεγάλες αποκλίσεις (ανάλυση), τα στοιχεία διορθώνονται, συχνά αναδρομικά, από τις στατιστικές υπηρεσίες – με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η σωστή εικόνα.

(γ) Ο δείκτης του δημοσίου χρέους: Η αύξηση των χρεών, αυτή καθαυτή, μπορεί να μας οδηγήσει σε πολλές παρανοήσεις. Για παράδειγμα, το ιδιωτικό χρέος είναι πολύ πιο σημαντικό για τη δυναμική της κρίσης στην Ισπανία (στην Ιρλανδία, στην Ολλανδία κοκ.), ενώ το ισπανικό κράτος, όταν υπολογίζει το δημόσιο χρέος, χρησιμοποιεί πολλά τεχνάσματα «δημιουργικής λογιστικής» – όπως κάποιους «παράλληλους» λογαριασμούς, οι οποίοι δεν εγγράφονται στα ελλείμματα και στα χρέη (μεταξύ των οποίων οι δαπάνες για την κοινωνική ασφάλιση).

Αντίθετα, το δημόσιο χρέος δεν είναι ανάλογα σημαντικό για την Ελλάδα, όσο το συνολικό (δημόσιο και ιδιωτικό) – ενώ η εγκληματική υπαγωγή της στο ΔΝΤ, σε αντίθεση με την Ισπανία ή με την Ιταλία, την έχει υποχρεώσει να καταγράψει τα πάντα, εκμηδενίζοντας σχεδόν την πάσης φύσεως παραποίηση των στοιχείων και τη δημιουργική λογιστική.

Συνεχίζοντας, το μεγάλο πρόβλημα των χωρών της Ευρώπης, ειδικά αυτών του Νότου, είναι η αδυναμία ανάπτυξης λόγω της αλληλοεπίδρασης των υπερχρεωμένων κρατών, των αδύναμων τραπεζών, καθώς επίσης των ζημιογόνων επιχειρήσεων. Οι χώρες λοιπόν είναι αντιμέτωπες με τις παρακάτω τρεις πληγές:

(α) Με τα υψηλά δημόσια χρέη, τα οποία αυξάνουν το κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών, καθώς επίσης των επιχειρήσεων (higher funding costs and higher corporate yields).

(β) Με τα χαμηλά ίδια τραπεζικά κεφάλαια, τα οποία αυξάνουν τις πιθανές μελλοντικές υποχρεώσεις των κρατών, άρα το δημόσιο χρέος (για παράδειγμα, εάν υπάρξει ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών), καθώς επίσης το κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων (επιτόκια, ρευστότητα κλπ.).

(γ) Με τις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις χαμηλής κερδοφορίας, οι οποίες δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη – με αποτέλεσμα αφενός μεν να αυξάνει το δημόσιο χρέος (τόσο σε απόλυτο μέγεθος, λόγω της απώλειας εσόδων, όσο και σε ποσοστό επί του ΑΕΠ, αφού «μικραίνει» ο παρανομαστής της εξίσωσης), αφετέρου το ποσοστό των επισφαλών δανείων στα βιβλία των τραπεζών. Στο σχήμα που ακολουθεί, φαίνονται οι τρεις πληγές:

Η έκθεση του ΔΝΤ έχει αναλυτικά στοιχεία, όσον αφορά τους Ισολογισμούς των ιταλικών και ισπανικών τραπεζών – όπου φαίνεται καθαρά ότι, τα επισφαλή τους δάνεια αυξάνονται συνεχώς, επειδή οι εταιρικοί πελάτες τους βυθίζονται σε όλο και μεγαλύτερες ζημίες (σχήμα που ακολουθεί).

Πόσο μάλλον όταν η ζήτηση μειώνεται διαρκώς, η ύφεση δεν υποχωρεί και οι χρηματικές ρεζέρβες τους εξανεμίζονται. Κανένας βέβαια δεν αμφιβάλλει σχετικά με το ότι, η Ιταλία και η Ισπανία αποτελούν τις δύο «Αχίλλειες Πτέρνες» της Ευρωζώνης – επειδή, εάν κάποια από τις δύο αυτές χώρες καταρρεύσει, κινδυνεύει ολόκληρη η ένωση, κυρίως δε η Γερμανία.

Κάτω από τις παραπάνω προϋποθέσεις είναι προφανώς αδύνατη η ανάπτυξη στην Ευρώπη – όπου ολόκληρος ο νότος είναι εγκλωβισμένος στο σπιράλ του θανάτου. Επομένως, οι ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον είναι μάλλον ατεκμηρίωτες, εάν δεν συμβεί κάτι εξαιρετικό – όπως, για παράδειγμα, το πάγωμα των χρεών, η πολιτική ένωση της Ευρωζώνης, η «υπερατλαντική συμμαχία» ή κάτι άλλο.

Εάν δε σημειώσουμε ότι, για πρώτη φορά μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ερυθρός σταυρός μοιράζει τρόφιμα στην Αγγλία, όπου 54.000 οικογένειες είναι άστεγες, πως 43 εκ. Ευρωπαίοι δεν έχουν τη δυνατότητα να εξασφαλίζουν μόνοι τους την τροφή τους, καθώς επίσης το ότι, ο διεθνής οργανισμός IFRC θεωρεί πως η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση μετά το 1945, θα πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί τόσο με τα συμπεράσματα, όσο και με τις προβλέψεις μας.

Σε κάθε περίπτωση, η πατρίδα μας αντιμετωπίζει πολύ μικρότερα προβλήματα, συγκριτικά με πολλές άλλες χώρες. Δυστυχώς όμως, η κυβέρνηση είναι μάλλον ανεπαρκής, αφού ασχολείται σχεδόν εξ ολοκλήρου με το «κυνήγι των μαγισσών» (θεωρίες των άκρων, ακροδεξιά κοκ), αντί με τα πραγματικά, σχετικά εύκολα επιλύσημα προβλήματα της οικονομίας μας.

analyst