Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Καιρός για ενίσχυση του θεσμού!

Του Κωνσταντίνου Μιχαηλίδη

«Σύμφωνα με το άρθρο 30 παρ. 1 του Συντάγματος, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποτελεί τον ρυθμιστή του Πολιτεύματος. Ωστόσο, κατά το παρόν Σύνταγμα, οι ουσιαστικές αρμοδιότητες του Προέδρου είναι περιορισμένες σε σχέση με τις αρμοδιότητες του Πρωθυπουργού και των Υπουργών. Οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας διακρίνονται σε συμβολικές, ρυθμιστικές, νομοθετικές, διοικητικές και δικαστικές, είναι συγκεκριμένες, απαριθμούνται περιοριστικά στο Σύνταγμα και διέπονται: 

• από τον ερμηνευτικό κανόνα του άρθρου 50 σύμφωνα με τον οποίο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει μόνο όσες αρμοδιότητες του αναθέτουν ρητά το Σύνταγμα και οι νόμοι που είναι σύμφωνοι με αυτό 

• από τη ρήτρα του άρθρου 35 παρ. 1 σύμφωνα με την οποία, καμία πράξη του Προέδρου δεν ισχύει ούτε εκτελείται χωρίς την προσυπογραφή του αρμοδίου Υπουργού εκτός από τις εξαιρέσεις που αναφέρονται περιοριστικά στην παρ. 2 του ιδίου άρθρου.»

Την παραπάνω εισαγωγή θα τη βρείτε στο portal της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας. Ο συντακτικός νομοθέτης ήταν προσεκτικός να δώσει συγκεκριμένες (περιορισμένες) αρμοδιότητες στον Ανώτατο Άρχοντα κατά τη μεταπολιτευτική-μεταβασιλική περίοδο που άφησε το χάος της Δικτατορίας. Σε κάθε περίπτωση οι συγγραφείς του Συντάγματος του 1975 είχαν στο μυαλό τους μια Προεδρευόμενη Δημοκρατία όπου η Κυβέρνηση, το Υπουργικό Συμβούλιο, και ειδικότερα ο Πρωθυπουργός να είναι οι κύριοι εκφραστές της κρατικής πολιτικής. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα έπρεπε να είναι απλά ο εγγυητής της νομιμότητας των πράξεων της κυβερνούσας παράταξης, αλλά και της αντιπροσώπευσης των δικαιωμάτων όλων των Ελλήνων.

Σε καμία απ’τις αναθεωρήσεις δεν προστέθηκαν αρμοδιότητες ή παραπάνω υποχρεώσεις.

Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας αποτελεί σήμερα μια εθιμοτυπική φιγούρα του πολιτικού μας συστήματος, όπου με λίγες και συγκεκριμένες πράξεις, εγγυάται τη σωστή λειτουργία των θεσμών.

Οι ερωτήσεις νομίζω είναι αυτονόητες πριν από μια Αναθεώρηση: Είναι δεδομένο πως η παραπάνω συνταγματική ρύθμιση η καλύτερη; Είναι δυνατόν να παρθούν μέτρα προς την ενίσχυση του θεσμού του Προέδρου της Δημοκρατίας για την ορθότερη λειτουργία του πολιτικού μας συστήματος; Ή θα απ’τη στιγμή που ο θεσμός έχει- αποδεδειγμένα- φανεί σταθερός και λειτουργικός ν’αποφύγουμε κάθε μεταρρυθμιστική πράξη προς τα συγκεκριμένα άρθρα;

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο εν ισχύ Σύνταγμα της Ελλάδας έχει τις παρακάτω αρμοδιότητες:

• Διεθνής παραστάτης, υπογραφή διεθνών συνθηκών
• Διορισμός πρωθυπουργού και κυβέρνησης
• Ανάθεση διερευνητικής εντολής
• Παύση της κυβέρνησης
• Σύγκληση της Βουλής, αναστολή εργασιών
• Διάλυση της Βουλής
• Έκδοση και δημοσίευση νόμων και διαταγμάτων
• Πράξεις νομοθετικού περιεχομένου (σ’έκτακτη ανάγκη)
• Προκήρυξη δημοψηφίσματος
• Διαγγέλματα
• Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων
• Χάρη και αμνηστία
• Κατάσταση πολιορκίας
• Άλλες δευτερεύουσες αρμοδιότητες (διορισμοί δημοσίων υπαλλήλων, εθιμοτυπικά, κλπ)

Ενώ με μια πρώτη ματιά κάποιος μπορεί να πει πως οι αρμοδιότητες είναι πολλές και καθοριστικές, πρέπει να διευκρινήσουμε πως σχεδόν όλες τους απαιτούν τη σύμφωνη γνώμη του Υπουργικού Συμβουλίου (Κυβέρνησης) για την ισχύ τους. Ουσιαστικά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας βάζει την τυπική υπογραφή του για την επισημοποίηση των νομοθετημάτων/διαταγμάτων και δεν παίρνει μέρος καθόλου στην πολιτική σκηνή, όπως φυσικά απαιτεί το δόγμα μιας Προεδρευόμενης Δημοκρατίας.

Το πρόβλημα είναι πως η ισχυρότατη δέσμευση του ΠτΔ απ’τις πολιτικές του κόμματος/συνασπισμού που βρίσκεται στην εξουσία οδηγεί σε μια υπερβολική αποδυνάμωση του θεσμού, ακόμα και στις πιο εθιμοτυπικές του δραστηριότητες (όπως τα διαγγέλματα). Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στην Ελλάδα έχουμε μόνο ένα Κοινοβούλιο, κάνει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας έρμαιο των αποφάσεων των βουλευτών της παράταξης που θα έχει εκείνη την περίοδο την πλειοψηφία, χωρίς σχεδόν καμία δυνατότητα αντιστάθμισης ή ρύθμισης των πεπραγμένων.

Τι ακριβώς θα πει «ρυθμιστής του Πολιτεύματος»; Τι μπορεί να γίνει σε μια μονοκοινοβουλευτική δημοκρατία όπως η δικιά μας (η Γ’ Ελληνική Δημοκρατία) για να υπάρχει ένας πραγματικός έλεγχος των κινήσεων της Κυβέρνησης που με τον υπάρχον εκλογικό νόμο βγαίνει- μ’ελάχιστες εξαιρέσεις- ισχυρή σχεδόν για οποιαδήποτε νομοθετική αλλαγή;

Φυσικά δεν πρέπει να πέσουμε στην παγίδα να περάσουμε σ’ένα σύστημα Προεδρικής Δημοκρατίας όπως αυτό που έχει η Γαλλία. Οι εμπειρίες αυτής της μεγάλης ευρωπαϊκής χώρας δείχνουν πως ένα ισχυρό διπολικό σύστημα μπορεί να δώσει περιόδους μεγάλης πολιτικής αστάθειας (η λεγόμενη cohabitation), κάτι που οποιαδήποτε μεταρρυθμιστική πράξη για τον ΠτΔ μας πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψην.

Αυτό που θα μπορούσε να γίνει είναι η Κυβέρνηση να συνεχίσει- όπως είναι λογικό- να εκφράζει τη λαϊκή βούληση, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε μια θέση επίκρισης για το έργο της Βουλής και της Κυβέρνησης γενικότερα. Φυσικά για να έχουμε νομιμοποίηση ενός τέτοιου θεσμού θεωρώ πως είναι απαραίτητο (καιρός θα έλεγα!) να εκλέγεται ο ΠτΔ άμεσα απ’το λαό. Γιατί ο Ανώτατος Άρχοντας του κράτους να μη μπορεί να είναι πραγματικά ο εκλεκτός των Ελλήνων;

Μια τέτοια θεσμική αλλαγή θα νομιμοποιούσε και τυχόν αυξήσεις των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας που υπό τις υπάρχουσες συνθήκες έμμεσης εκλογής του δεν προβλέπεται να μεταρρυθμιστούν.

• Λόγου χάρη, γιατί να μην είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο άμεσος διατάκτης εκπόνησης δημοψηφισμάτων αν ένας αριθμός πολιτών (πχ το 30% του πληθυσμού) συλλέξει υπογραφές για την υπερψήφιση ή καταψήφιση ενός νομοσχεδίου ή νόμου αντίστοιχα;

• Γιατί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ως Αρχηγός του Κράτους, να μη μπορεί να είναι πιο κοντά στο λαό απευθύνοντας διαγγέλματα μια φορά το χρόνο όπως συμβαίνει και σε άλλες χώρες;

• Γιατί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να μη μπορεί να μπορεί να αναπέμπει νόμους που υποπτεύεται αντισυνταγματικούς κατευθείαν σε κάποιο Ανώτατο Δικαστήριο (πχ το νέο «Συνταγματικό» που προβλέπεται) για την άμεση και τελεσίδικη κρίση τους;

• Τέλος, γιατί ο ΠτΔ να μη μπορεί να επανεκλέγεται πάνω από μια φορά αν ο λαός τον επιλέγει;

Καμία απ’τις παραπάνω αυξημένες αρμοδιότητες δεν θα δυσχαιρέναν το έργο της Κυβέρνησης καθότι δεν θα ήταν «εκτελεστικές». Ο ΠτΔ απλά ως εγγυητής των θεσμών και εκφραστής όλων των Ελλήνων αναλαμβάνει να κινήσει τις διαδικασίες για την εξακρίβωση της λαϊκής θέλησης και νομιμότητας των πεπραγμένων.

www.logiosermis.net

Διαβούλευση για Νέο Σύνταγμα στο www.neosyntagma.net