Ο Χρήστος Κωνσταντινίδης με την ομάδα του και με μία ακόμη από το Ινστιτούτο Mc Govern του πανεπιστημίου ΜΙΤ, έριξαν φως στην περίπλοκη, όσο και μυστηριώδη διαδικασία με την οποία ο εγκέφαλος μας μαθαίνει συνεχώς νέες πληροφορίες, ενώ παράλληλα συγκρατεί τις γνώσεις που έχει αποκτήσει. Η έρευνα επικεντρώθηκε στον προμετωπιαίο φλοιό, που αποτελεί έναν εξαιρετικά ζωτικό χώρο του εγκεφάλου, καθώς εκεί συντελούνται ανώτερες γνωστικές λειτουργίες.
-Γιατί επικεντρωθήκατε στον προμετωπιαίο φλοιό;
-Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι η περιοχή του εγκεφάλου στην οποία εδράζονται ανώτερες γνωστικές λειτουργίες όπως η μνήμη εργασίας, η λήψη αποφάσεων και ο σχεδιασμός. Ο εγκέφαλός μας έχει την ικανότητα να μαθαίνει συνέχεια νέες λειτουργίες. Από απλές (όπως το να παίζει κανείς sudoku), έως ιδιαίτερα πολύπλοκες (όπως όταν σπουδάζει ιατρική). Ο στόχος αυτής της έρευνας συνοψίζεται σε μία απλή ερώτηση: Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο κατά την μάθηση αυτή; Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι η περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με αυτές τις λειτουργίες και γι΄αυτό εκεί επικεντρωθήκαμε.
-Ποιό είναι το βασικό συμπέρασμα;
-Η μάθηση χαρακτηρίζεται από την εξειδίκευση ενός μικρού πληθυσμού νευρικών κυττάρων του προμετωπιαίου φλοιού για την νέα γνωστική λειτουργία. Τα ίδια νευρικά κύτταρα ταυτόχρονα εξακολουθούν να επεξεργάζονται πληροφορίες για άλλες λειτουργίες.
- Το κλειδί βρίσκεται στους νευρώνες? Τι μπορεί να μπλοκάρει τους νευρώνες? Είναι μόνο οργανικά θέματα που μπλοκάρουν τη λειτουργία τους ή είναι και συναισθήματα (τραυματικές εμπειρίες) που μπλοκάρουν την ανάπτυξη των νευρώνων;
-Τα νευρικά κύτταρα αποτελούν την βάση όλων των νοητικών διεργασιών. Γενετικές διαταραχές σε συστήματα νευροδιαβιβαστών, όπως και συναισθήματα, άγχος, τραυματικές εμπειρίες προκαλούν σαφείς επιδράσεις στη λειτουργία τους – με αντίστοιχα νοητικά αποτελέσματα.
-Μπορείς να μας εξηγήσεις απλά πως πειραματιστήκατε;
-Εκπαιδεύσαμε πειραματόζωα να αναγνωρίζουν γεωμετρικά σχήματα σε μία οθόνη και να θυμούνται αν ένα ερέθισμα ήταν το ίδιο με ένα προηγούμενο που εμφανίστηκε με διαφορά μερικών δευτερολέπτων. Πριν αρχίσουμε όμως την εκπαίδευση, καταγράψαμε πρώτα την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου όταν τα ίδια οπτικά ερεθίσματα εμφανίζονταν στην οθόνη χωρίς να απαιτούν μνήμη ή οποιαδήποτε άλλη αντίδραση. Επαναλάβαμε τις μετρήσεις μετά από την εκπαίδευση, που απαιτεί τη λεγόμενη μνήμη εργασίας, και έτσι εντοπίσαμε τις μεταβολές που σχετίζονται με τη μάθηση.
-Λοιπόν πως κωδικοποιεί τις πληροφορίες ο εγκέφαλος;
-Η ηλεκτρική δραστηριότητα των νευρικών κυττάρων κωδικοποιεί και μεταδίδει πληροφορίες για οτιδήποτε αντιλαμβανόμαστε, σκεφτόμαστε και σχεδιάζουμε.
-Η δική σας έρευνα ποιους ασθενείς βοηθά;
-Τα τελευταία χρόνια, ανάλογη εκπαίδευση σαν αυτή που μελετήσαμε στο εργαστήριο, που απαιτεί και βελτιώνει τη μνήμη εργασίας, έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για την θεραπεία νοητικών ελλειμμάτων ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο και ψυχικές ασθένειες όπως η σχιζοφρένεια. Η μνήμη εργασίας είναι συνιστώσα άλλων, πιο πολύπλοκων διεργασιών και η άσκησή της φαίνεται ότι βελτιώνει την γενική νοητική εικόνα των ασθενών.
-Ποιό είναι το επόμενο βήμα στην έρευνα που κάνετε;
-Το Εθνικό Ίδρυμα Υγείας των Ηνωμένων Πολιτειών μόλις ενέκρινε χρηματοδότηση για μία νέα σειρά πειραμάτων που θα μας επιτρέψουν να παρακολουθήσουμε τις αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο καθ’όλη τη διάρκεια της μάθησης – και όχι μόνο στα δύο στιγμιότυπα πριν αρχίσει και αφού ολοκληρωθεί η εκπαίδευση, όπως κάναμε τώρα.
- Δείχνεις μία ντομάτα και δημιουργείται στον εγκέφαλο του πειραματόζωου ένα οπτικό ερέθισμα και οι νευρώνες καταχωρούν μία μνήμη της εικόνας. Αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η αρχή του πρώτου συναισθήματος;
-Πολύ καλή ερώτηση. Οι νευρώνες του εγκεφάλου αναπαριστούν όλα τα ερεθίσματα, είτε είναι γνωστά και έχουν αποκτήσει κάποια σημασία είτε είναι άγνωστα και εμφανίζονται για πρώτη φορά. Με την εμπειρία, κάποια ερεθίσματα μπορεί να συσχετισθούν μεταξύ τους ή να προκαλέσουν συναισθήματα. Μία πτυχή του πειράματός μας ήταν να καταλάβουμε πως μεταβάλλεται η αναπαράσταση των ίδιων ερεθισμάτων στο προμετωπιαίο φλοιό μετά την μάθηση μιας νέας λειτουργίας. Βρήκαμε ότι η αναπαράσταση των ερεθισμάτων καθεαυτών αλλάζει λίγο. Μία προέκταση του αποτελέσματος είναι ότι τα νευρικά κύτταρα επεξεργάζονται τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος αυτόματα, χωρίς συνειδητή προσπάθεια. Πολλές από τις ανώτερες λειτουργίες του εγκεφάλου που μας φαίνονται ότι είναι υπό τον έλεγχο μας, στην πραγματικότητα συμβαίνουν υποσυνείδητα.
-Μου λές για την απώλεια μνήμης όχι από γενετικές αλλοιώσεις αλλά από συναισθηματικές- ψυχολογικές αιτίες πχ σχιζοφρένεια. Εδώ δηλαδή, το βαρύ συναίσθημα που θα βιώσω αν σκεφτώ μία άσχημη ανάμνηση, οδηγεί στο να κάνουμε delete σε αυτή την κακή ενθύμηση;
-Είναι βέβαιο ότι συναισθηματικοί και άλλοι ψυχολογικοί παράγοντες επηρεάζουν άμεσα την ηλεκτρική δραστηριότητα των νευρικών κυττάρων. Κατά πόσο τραυματικές μνήμες μπορεί να εξαφανιστούν εντελώς εξακολουθεί να είναι ένα αμφιλεγόμενο θέμα.
-Είμαστε πλέον σε θέση να γνωρίζουμε πως συνδυάζουμε και καταχωρούμε σε φακέλους τον όγκο των πληροφοριών ;
-Η χωρητικότητα της μνήμης είναι τεράστια και είναι άγνωστο πως ο όγκος των πληροφοριών οργανώνεται στον εγκέφαλο. Γνωρίζουμε πάντως ότι ομοειδείς πληροφορίες καταχωρούνται σε γειτονικά σημεία στον εγκέφαλο.
Από την συζήτηση με τον διακεκριμένο έλληνα επιστήμονα, φυσικά δεν έλειψαν και οι αναφορές στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα που ζεί μακριά της, αλλά και σε αυτήν που κρατά μέσα του, καθώς και σε αυτήν που ονειρεύεται.
- Παρακολουθείς τις εξελίξεις στην Ελλάδα; Πως νοιώθεις;
-Τα μάτια όλων των ελλήνων επιστημόνων που ζουν στο εξωτερικό είναι στραμμένα στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή. Σίγουρα προκαλεί θλίψη η σημερινή κατάσταση. Αλλά ταυτόχρονα υπάρχει η ελπίδα ότι αυτή είναι ευκαιρία για μία νέα αρχή, αν επενδύσουμε στο μέλλον. Οι Αμερικανοί έχουν μία σχετική έκφραση: «Η χρεωκοπία είναι προσωρινή – η φτώχεια είναι μόνιμη».
-Σας έχει προταθεί κάποια θέση στην Ελλάδα; Γιατί οι έλληνες ερευνητές διαπρέπουν στο εξωτερικό ;
-Μου ζητήθηκε να συμμετάσχω σε αξιολόγηση ελληνικών ερευνητικών προγραμμάτων – και ευχαρίστως ανταποκρίθηκα. Είναι κάτι που κάνω για το Εθνικό Ίδρυμα Υγείας των ΗΠΑ σε τακτική βάση. Έλληνες του εξωτερικού έχουν εξειδικευμένες γνώσεις και θέλουν να προσφέρουν, ακόμη και αν βρίσκονται μακριά. Ας μην παραλείψουμε όμως ότι και πολλοί ερευνητές στην Ελλάδα κάνουν καταπληκτική δουλεία, υπό αντίξοες συνθήκες.
-Ποια είναι η καθημερινή σου ελληνική συνήθεια που δεν την αφήνεις ποτέ;
-Επί είκοσι χρόνια που ζω στο εξωτερικό, διαβάζω τα ελληνικά νέα κάθε πρωί.
- Η Ελλάδα είναι μια μακρινή ανάμνηση ή μία μνήμη που σε καίει;
-Η Ελλάδα είναι πάντα μέρος του εαυτού μου. Με πονάει ίσως περισσότερο και από τους Έλληνες που ζουν εντός των ορίων της να ακούω να την κακολογούν τρίτοι.
-Ποια εικόνα της Ελλάδας έχεις φυλαγμένη μέσα σου;
-Έχω μία εικόνα από τις ημέρες που έδινα ο ίδιος εισαγωγικές εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο στην Αθήνα. Γονείς είχαν περικυκλώσει το εξεταστικό κέντρο και περίμεναν με αγωνία. Αυτή είναι η εικόνα της Ελλάδας που διψάει για μάθηση. Ξέρετε, δεν υπάρχει κάτι τέτοιο σε όλες τις χώρες.
-Ποιά Ελλάδα ονειρεύεσαι;
-Την εξωστρεφή Ελλάδα. Την Ελλάδα με την ήρεμη αυτοπεποίθηση αντί για τον κενό κομπασμό. Την Ελλάδα που πιστεύει έμπρακτα ότι τα πολλά λόγια είναι φτώχεια.
-Ελλάδα είναι...
-Η χώρα που μας έδωσε το ευ ζήν.
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.