Στην Ε.Ε. πετάει την καυτή πατάτα των αγωγών η Τουρκία. Με όλους τους γείτονες έχει πλέον προβλήματα

Της ΝΕΦΕΛΗΣ ΤΖΑΝΕΤΑΚΟΥ

Στο ρόλο του διαιτητή φαίνεται πως θα δοκιμαστεί το προσεχές διάστημα η Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν αδυνατούν να καταλήξουν σε συμφωνία για την τιμή διέλευσης του φυσικού αερίου.

Προκειμένου να βγουν από αυτό το αδιέξοδο, Αγκυρα και Μπακού κοιτάζουν να προσεγγίσουν, η κάθε πλευρά με τον τρόπο της, την Ευρώπη, η οποία αφενός πασχίζει να αποδεσμευτεί από το ρωσικό φυσικό αέριο και αφετέρου «παλεύει» να επισπεύσει τις διαδικασίες για την υλοποίηση του «Νότιου Διαδρόμου».

Η υπογραφή της δεσμευτικής σύμβασης όμως ανάμεσα στην Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί προϋπόθεση για την προώθηση των αγωγών Nabucco, ITGI και ΤΑΡ.

Στο πλαίσιο της πρώτης φάσης ανάπτυξης του πολύτιμου αζέρικου κοιτάσματος Shah Deniz, Αγκυρα και Μπακού είχαν συμφωνήσει τον Μάρτιο του 2001 το Αζερμπαϊτζάν να πωλεί 6,6 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το χρόνο στην Τουρκία έναντι 120 δολαρίων ανά 1.000 κυβικά μέτρα.

Σήμερα, η τιμή αυτή προκύπτει πως είναι πολύ χαμηλή και μη συμφέρουσα, σε σχέση και με την τιμή πώλησης τουλάχιστον του ρωσικού φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές χώρες. Για το λόγο αυτό το Αζερμπαϊτζάν, σε ό,τι αφορά τη δεύτερη φάση ανάπτυξης του εν λόγω κοιτάσματος, με την παραγωγή του οποίου θα «γεμίσει» ο αγωγός που θα τροφοδοτήσει την Ευρώπη, ζητάει την επαναδιαπραγμάτευση της τιμής πώλησης και διέλευσης από την Τουρκία.

Εναλλακτικές λύσεις

Το Αζερμπαϊτζάν όμως όσο «δυσκολεύεται» στην περίπτωση της Τουρκίας τόσο αναζητεί εναλλακτικούς δρόμους για τη διοχέτευση του φυσικού του αερίου στις αγορές της Δύσης.

Και πράγματι ούτε οι υποψήφιοι αγοραστές λείπουν ούτε οι τρόποι εξαγωγής -μάλιστα ως εναλλακτική λύση της Τουρκίας προτείνεται η Βουλγαρία-, καθώς διαφορετικές κοινοπραξίες ενδιαφέρονται να αναλάβουν το έργο αυτό.

Την κατάσταση δυσχεραίνει η πρόσφατη «προσέγγιση» Τουρκίας-Αρμενίας, παρά τις κατ' επανάληψη διαβεβαιώσεις της Αγκυρας ότι δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτε στις διμερείς σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν.

Από την αρχή, τον περασμένο Απρίλιο, όταν οι δύο αιώνιοι εχθροί φάνηκε πως μπορεί και να τα «βρουν», ο Αζέρος πρόεδρος, Ιλχαμ Αλίεφ, μετέβη στη Μόσχα όπου συναντήθηκε με τον Ρώσο ομόλογό του, αντί να συμμετάσχει σε μία κρίσιμη, όπως χαρακτηρίστηκε, «ενεργειακή» σύνοδο στη Σόφια, αντικείμενο της οποίας υπήρξε το μέλλον του αγωγού Nabucco.

Ζητάει υποχωρήσεις

Στο μεταξύ, η Τουρκία από την πλευρά της επικαλείται τη σημαίνουσα από γεωστρατηγική άποψη θέση της, ανάμεσα στην Κασπία Θάλασσα και τη νοτιοανατολική Ευρώπη και περιμένει, όπως σημειώνεται, να αναγνωριστεί ο ρόλος της και στο πλαίσιο αυτό να γίνουν από την κάθε πλευρά οι ανάλογες υποχωρήσεις.

Αν και με κάθε ευκαιρία επισημαίνεται ότι χάρη σε αυτήν θα «καταργηθεί» η Ρωσία, η ίδια έχει φροντίσει, έστω και με πισωγυρίσματα, να μην κλείσει την πόρτα στη Μόσχα.

Επέτρεψε την κατασκευή του ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου South Stream -ο οποίος ανταγωνίζεται τους υπόλοιπους τρεις «ευρωπαϊκούς»- υπό τη Μαύρη Θάλασσα, εντός της ΑΟΖ της.

Σχεδιάζει την επέκταση του δεύτερου ρωσικού αγωγού Blue Stream, ο οποίος θα διατρέξει το έδαφός της, την ίδια ώρα που η Ρωσία σκοπεύει να συμμετάσχει στην κοινοπραξία του πετρελαιαγωγού Σαμψούντα-Τζεϊχάν, που ενώνει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο.

Σε κάθε περίπτωση, και οι δύο πλευρές στρέφονται στην Ευρωπαϊκή Ενωση για να δώσει την τελική λύση.

Το μεν Αζερμπαϊτζάν προτάσσει ότι η στάση της Τουρκίας πρόκειται να «τινάξει» στον αέρα όλο το οικοδόμημα των αγωγών, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η Ε.Ε. κινδυνεύει να χάσει όχι μόνο τον «Νότιο Διάδρομο» αλλά και το ίδιο το Αζερμπαϊτζάν ως πηγή τροφοδοσίας.

Και αυτό διότι η Ρωσία έχει επανειλημμένως το τελευταίο διάστημα εκφράσει την επιθυμία να αγοράσει το σύνολο της παραγωγής του Αζερμπαϊτζάν, ενώ έντονο ενδιαφέρον έχει εκδηλωθεί και εξ ανατολάς, από τις αναδυόμενες ασιατικές οικονομίες.

Η δε Τουρκία, παίζοντας το χαρτί της πολιτικής διαπραγμάτευσης με το Αζερμπαϊτζάν, αφήνει την Ευρώπη στην προκειμένη περίπτωση να βγάλει το φίδι από την τρύπα.

Με όλους τους γείτονες έχει πλέον προβλήματα

Το "δόγμα Νταβούτογλου" καταρρέει, μαζί και η προσπάθεια της Αγκυρας να διεκδικήσει περιφερειακό ρόλο και ηγετική θέση στον μουσουλμανικό κόσμο καθώς λειτουργεί ως αποσταθεροποιητικός παράγοντας σ' ολόκληρη την περιοχή

Με "μετέωρο βήμα" που οδηγεί στην αποσταθεροποίηση της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου μοιάζει η εξωτερική πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση Ερντογάν στην προσπάθειά της να διεκδικήσει περιφερειακό ρόλο και ηγετική θέση στον μουσουλμανικό κόσμο. Μέσα σε μερικούς μήνες που ακολούθησαν τη θριαμβευτική επανεκλογή του κ. Ερντογάν, το δόγμα του κ. Νταβούτογλου περί "μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες" έχει εξελιχθεί σε πολιτική "προβλημάτων και εκτόξευσης απειλών με όλους τους γείτονες", με τρόπο που δημιουργεί συνθήκες αποσταθεροποίησης σε μια περιοχή η οποία μετά την Αραβική Ανοιξη μοιάζει ήδη με πυριτιδαποθήκη.

Το Ιράν και η Αρμενία
Ο κ. Ερντογάν έχει πετύχει το ακατόρθωτο: βρίσκεται σε σύγκρουση ταυτόχρονα με (τους παραδοσιακούς αντιπάλους της Μ. Ανατολής) Ισραήλ και Συρία, ενώ τώρα κλονίζεται και η σχέση της Αγκυρας με το Ιράν.

Οι σχέσεις με την Αρμενία είναι στο σημείο μηδέν και η υπόθεση της Γενοκτονίας προσφέρει την ευκαιρία όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και στη Γαλλία να "καθίσει" στο σκαμνί της Ιστορίας την Τουρκία, αμαυρώνοντας έτσι το προφίλ που επιχειρεί να δημιουργήσει για τη χώρα του ο Τ. Ερντογάν.

Οι Κούρδοι συνεχίζουν τα αναβαθμισμένα χτυπήματα στο εσωτερικό της Τουρκίας, υποχρεώνοντας τον κ. Ερντογάν να εξαπολύει αεροπορικές επιθέσεις σε προπύργια του PKK εντός του ιρακινού εδάφους, την ώρα που οι αντίπαλοί του τον κατηγορούν για ολιγωρία και για αδράνεια απέναντι στην "τρομοκρατία".

Το "κήρυγμά" του στις χώρες της Βόρειας Αφρικής να ακολουθήσουν το "κοσμικό" μοντέλο της Τουρκίας εξόργισε όχι μόνο τις μοναρχίες του Κόλπου αλλά και το ίδιο το Ιράν, ενώ στην επίσκεψή του στη Λιβύη κατηγόρησε τη Βρετανία και τη Γαλλία ότι επιτέθηκαν στη χώρα επειδή είχαν οικονομικά συμφέροντα, αποκρύπτοντας, βεβαίως, ότι και ο ίδιος ήταν προσωπικός φίλος του Καντάφι και η τουρκική εταιρεία πετρελαίου ΤΡΑΟ έχει εξασφαλίσει σημαντικά συμβόλαια για έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων.

Η αντιπαράθεση της Τουρκίας με το Ιράν έχει σοβαρές διαστάσεις. Η Τεχεράνη επέλεξε να παρέμβει με δήλωση όχι πολιτικού, αλλά ανώτατου στρατιωτικού αξιωματούχου, του στρατηγού Ραχίμ Σαφαβί, στρατιωτικού συμβούλου του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.

Ο Ιρανός στρατηγός χαρακτήρισε το μήνυμα που έστειλε ο κ. Ερντογάν στις αραβικές χώρες "απρόσμενο και αδιανόητο" και κατηγόρησε την Τουρκία ότι εξυπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα υπονομεύοντας τον Σύρο πρόεδρο Ασαντ και αποδεχόμενη την εγκατάσταση στο έδαφός της των συστημάτων ραντάρ της νατοϊκής αντιπυραυλικής ασπίδας τα οποία η Τεχεράνη θεωρεί ότι στρέφονται εναντίον του Ιράν.

Κόντρα και με τη Ρωσία
Η Τουρκία του κ. Ερντογάν όμως βρίσκεται σε σύγκρουση και με τη Ρωσία, όχι μόνο λόγω της εγκατάστασης του νατοϊκού αντιπυραυλικού συστήματος, αλλά και με την ευθεία αντιπαράθεση που επέλεξε στο θέμα της προμήθειας του φυσικού αερίου από την Gasprom, που οδήγησε τελικά στη διακοπή της παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία.

Παρά το γεγονός ότι η συναίνεση της Τουρκίας στην εγκατάσταση του νατοϊκού ραντάρ στο έδαφός της αποτέλεσε το "διαβατήριο" για την αποκατάσταση των σχέσεων με τις ΗΠΑ, η αντιπαράθεση με το Ισραήλ και η επιθετική στάση εναντίον της αμερικανικής εταιρείας Noble Energy, που πραγματοποιεί τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, υψώνουν ένα ακόμη ιδιαίτερα κρίσιμο εμπόδιο στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.

ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ