Ευρώπη 2020: Οικονομική διακυβέρνηση

Η κρίση έφερε στην επιφάνεια ουσιαστικά προβλήματα και μη βιώσιμες τάσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Κατέδειξε επίσης πόσο αλληλοεξαρτώμενες είναι οι οικονομίες της ΕΕ. Ο καλύτερος συντονισμός των οικονομικών πολιτικών σε όλη την ΕΕ θα συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, αλλά και στην τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης.

Η νέα οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ βασίζεται σε τρεις βασικούς άξονες:

• Ενισχυμένο οικονομικό θεματολόγιο με αυστηρότερη επιτήρηση από την ΕΕ. Στο θεματολόγιο περιλαμβάνονται προτεραιότητες πολιτικής και στόχοι που έχουν εγκριθεί στο πλαίσιο της στρατηγικής “Ευρώπη 2020″, πρόσθετες δεσμεύσεις των κρατών μελών που συμμετέχουν στο Σύμφωνο “Ευρώ +”, αυστηρότερη εποπτεία των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών από την ΕΕ στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και νέα εργαλεία αντιμετώπισης των μακροοικονομικών ανισορροπιών, καθώς και μια νέα μέθοδος εργασίας, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, για την εξέταση οικονομικών και δημοσιονομικών προτεραιοτήτων το ίδιο διάστημα κάθε χρόνο.
• Δράση για τη διαφύλαξη της σταθερότητας στην ευρωζώνη. Το 2010, η ΕΕ αντέδρασε στην κρίση δημόσιου χρέους με τη σύσταση προσωρινών μηχανισμών στήριξης για τα κράτη μέλη, οι οποίοι, το 2013, θα αντικατασταθούν από τον μόνιμο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ). Αυτά τα μέτρα εξαρτώνται από την εφαρμογή αυστηρών προγραμμάτων δημοσιονομικής εξυγίανσης και μεταρρυθμίσεων και καταρτίζονται σε στενή συνεργασία με το ΔΝΤ.
• Δράση για την αποκατάσταση του δημοσιονομικού τομέα, όπως περιγράφεται στη συνέχεια.

Ακολουθούν μερικές βασικές πτυχές της νέας οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ.

Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο

Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο είναι μια εξαμηνιαία περίοδος κάθε χρόνο κατά την οποία συντονίζονται αποτελεσματικά οι δημοσιονομικές, μακροοικονομικές και διαρθρωτικές πολιτικές των κρατών μελών, έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι παρατηρήσεις της ΕΕ σε αρχικό στάδιο της διαδικασίας κατάρτισης των εθνικών προϋπολογισμών και λήψης αποφάσεων για διάφορα θέματα οικονομικής πολιτικής.

Τα βασικά στάδια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου είναι τα εξής:

Τον Ιανουάριο, η Επιτροπή εκδίδει την Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης στην οποία καθορίζονται οι προτεραιότητες της ΕΕ για τα επόμενα χρόνια με στόχο την τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης.

Τον Μάρτιο, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων εκδίδουν τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τις εθνικές πολιτικές με βάση την Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης.

Τον Απρίλιο, τα κράτη μέλη υποβάλλουν τα σχέδιά τους για υγιή δημόσια οικονομικά (Προγράμματα Σταθερότητας ή Σύγκλισης) καθώς και τις μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα που αποσκοπούν σε μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων).

Τον Ιούνιο, η Επιτροπή αξιολογεί τα προγράμματα και διατυπώνει, κατά περίπτωση, συστάσεις για κάθε χώρα. Το Συμβούλιο εξετάζει τις συστάσεις και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τις εγκρίνει.

Τέλος, στα τέλη Ιουνίου ή στις αρχές Ιουλίου, το Συμβούλιο εγκρίνει επίσημα τις συστάσεις για κάθε χώρα.

Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης

Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) είναι ένα κανονιστικό πλαίσιο που παροτρύνει τα κράτη μέλη να διατηρούν υγιή δημόσια οικονομικά.

Το ΣΣΑ έχει δύο σκέλη:

• Το προληπτικό σκέλος απαιτεί από τα κράτη μέλη να υποβάλλουν κάθε χρόνο Πρόγραμμα Σταθερότητας (οι χώρες της ευρωζώνης) ή Σύγκλισης (τα άλλα κράτη μέλη), μαζί με το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων. Το πρόγραμμα αυτό καθορίζει τους τρόπους με τους οποίους κάθε κράτος μέλος σκοπεύει να επιτύχει και να διατηρήσει υγιή δημόσια οικονομικά μεσοπρόθεσμα. Στη συνέχεια η Επιτροπή μπορεί να διατυπώσει συστάσεις πολιτικής (τον Ιούνιο, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου), ή, αν κρίνεται αναγκαίο, να υποβάλει πρόταση στο Συμβούλιο για την έκδοση έγκαιρης προειδοποίησης με στόχο την αποφυγή υπερβολικού ελλείμματος.
• Το διορθωτικό σκέλος διέπει τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ). Σύμφωνα με αυτή τη διαδικασία, αν το δημοσιονομικό έλλειμμα ενός κράτους μέλους υπερβεί το όριο του 3% που προβλέπει η Συνθήκη, το Συμβούλιο θα εκδώσει συστάσεις για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Η μη συμμόρφωση με αυτές τις συστάσεις μπορεί να οδηγήσει σε επιβολή κυρώσεων σε κράτη μέλη της ευρωζώνης.

Σήμερα προτείνεται μια σειρά αλλαγών για την ενίσχυση του ΣΣΑ που στοχεύουν στα εξής:

• να ληφθεί ιδιαιτέρως υπόψη, στο πλαίσιο του διορθωτικού σκέλους του ΣΣΑ, η στενή σχέση μεταξύ του χρέους και του ελλείμματος, κυρίως σε χώρες με υψηλό χρέος (στις οποίες το δημόσιο χρέος υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ)
• να επιταχυνθεί η ΔΥΕ και να καταστεί η επιβολή κυρώσεων στα κράτη μέλη ημιαυτόματη, δηλαδή να απαιτείται ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο για την απόρριψη πρότασης της Επιτροπής σχετικά με την επιβολή κυρώσεων, αλλά όχι και για την έγκρισή της
• να βελτιωθούν τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια, με ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα λογιστικής και στατιστικών, καθώς και σε μεθόδους προγνώσεων

Διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών

Την τελευταία δεκαετία, λόγω των αποκλίσεων στην οικονομική πορεία των κρατών μελών, έγιναν ακόμη μεγαλύτερα τα χάσματα ανταγωνιστικότητας και προκλήθηκαν μακροοικονομικές ανισορροπίες στο εσωτερικό της ΕΕ. Για να αποτρέψει την επανάληψη παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον, η Επιτροπή πρότεινε νέο μηχανισμό επιτήρησης μέσω του οποίου θα εντοπίζονται και θα διορθώνονται εγκαιρότερα τέτοιου είδους προβλήματα. Μέσω αυτού του μηχανισμού, θα παρακολουθούνται οι οικονομίες των κρατών μελών ώστε να εντοπίζονται νεοεμφανιζόμενες μακροοικονομικές ανισορροπίες (π.χ. “φούσκες” ακινήτων, αυξανόμενα ελλείμματα ή πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών ή πτώση ανταγωνιστικότητας). Στις περιπτώσεις που τα κράτη μέλη υπερβαίνουν τα “όρια προειδοποίησης”, η Επιτροπή θα διενεργεί διεξοδικές μελέτες για να διαπιστώσει κατά πόσον οι ανισορροπίες είναι επιβλαβείς και, αν είναι αναγκαίο, θα διατυπώνει συστάσεις.

Το Σύμφωνο “Ευρώ +”

Ένα συμπληρωματικό πρόγραμμα με πρόσθετες μεταρρυθμίσεις – με την ονομασία Σύμφωνο “Ευρώ+” – συμφωνήθηκε από τα κράτη μέλη της ευρωζώνης, ως έκφραση της βαθύτερης αλληλεξάρτησής τους, καθώς και από έξι χώρες εκτός ευρωζώνης οι οποίες επέλεξαν να το προσυπογράψουν: Βουλγαρία, Δανία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία και Ρουμανία. Το πρόγραμμα αυτό επικεντρώνεται σε τέσσερις τομείς: ανταγωνιστικότητα, απασχόληση, βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Το Σύμφωνο υιοθετήθηκε από τους ηγέτες της ΕΕ τον Μάρτιο 2011. Και τα 23 συμβαλλόμενα μέρη δεσμεύτηκαν να υλοποιήσουν τις μεταρρυθμίσεις στο σύνολό τους. Τα υπόλοιπα τέσσερα κράτη μέλη μπορούν να το προσυπογράψουν εφόσον το επιθυμούν. Το Σύμφωνο είναι πλήρως ενσωματωμένο στο νέο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης και οι σχετικές δεσμεύσεις περιλαμβάνονται στα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων των εν λόγω κρατών μελών.

Αποκατάσταση του χρηματοπιστωτικού τομέα

Η ΕΕ θέσπισε νέους κανόνες και οργανισμούς για να αντιμετωπίζονται έγκαιρα τυχόν προβλήματα και να διασφαλίζεται ότι όλοι οι χρηματοπιστωτικοί φορείς θα διέπονται από το κατάλληλο κανονιστικό και εποπτικό πλαίσιο. Προωθούνται ήδη και άλλα μέτρα με στόχο να διασφαλιστεί ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες διαθέτουν επαρκή αποθέματα κεφαλαίων για να αντιμετωπίσουν τυχόν μελλοντικούς κλυδωνισμούς του χρηματοπιστωτικού τους συστήματος, έτσι ώστε να συνεχίσουν να λειτουργούν κανονικά και να είναι σε θέση να παρέχουν πιστώσεις σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

 Πηγή