Η Κερκυραία Αγαλλίς, σχολιαστής του Ομήρου

Γράφει ο Γιώργος Λεκάκης,*

Ως γνωστόν, η Επτάνησος είναι φύτρα λογίων. Από αρχαιοτάτων χρόνων. Και όχι μόνον ανδρών. Αλλά και γυναικών – σε πείσμα αυτών που νομίζουν τις γυναίκες σε υποδεέστερη θέση στην κοινωνία των αρχαίων Ελλήνων!

Μια εξ αυτών ήταν η Αγαλλίς. Αρχαία Ελληνίδα γραμματική (δηλ. γραμματικός) και φιλόλογος, από την Κέρκυρα. Έζησε κατά τον 2^ο αι. π.Χ.

Η Αγαλλίς (ή Αναγαλλίς[1]), λοιπόν, καταγίνηκε με την συστηματική μελέτη της (αρχαίας) ελληνικής γλώσσης και γραμματείας. Σώζονται ερμηνευτικές σημειώσεις της πάνω σε ομηρικά ζητήματα. Έγραψε «Περί Ομήρου». Συγκαταλέγεται ως εκ τούτου στους σχολιαστές του Ομήρου.

Η Αγαλλίς έγραψε κι απέδειξε ότι η Ναυσικάα, η γνωστή από την «Οδύσσεια» θυγατέρα του βασιλέως των Φαιάκων, Αλκινόου, ήταν η πρώτη γυναίκα, που εφηύρε και έπαιξε «το παιχνίδι της σφαίρας» (δηλ. το τόπι, την μπάλλα).[2] Στο απόσπασμα δεν γίνεται λόγος για «παιγνίδι», αλλά για όρχηση-κυβίστηση. Κάτι που μας παραπέμπει στους «σύγχρονους» αγώνες ρυθμικής γυμναστικής, που βλέπουμε τις νεαρές κοπέλλες να χορεύουν με μπάλλες. Όπως και να έχει, εκ τούτου του αποσπάσματος, η χώρα των Φαιάκων, θα πρέπει να θεωρηθεί ως η πατρίδα των γυναικείων αθλημάτων με μπάλλα! Κι αυτό θα πρέπει να το εκμεταλλευθεί ηΚέρκυρα!

Επίσης, στα σωζόμενα fragmenta της, η Αγαλλίς μας πληροφορεί πως «είναι πιθανό ο ίδιος ο θεός Ήφαιστος – ως πατέρας του Εριχθονίου - να εγκατέγραψε την αρχαιογονία της Αττικής στην ασπίδα του Αχιλλέα, για να διαμηνύσει την αυτοχθονία των κατοίκων της Αττικής γης».[3]

Αλλά δυστυχώς κανένα από τα έργα της Αγαλλίδος δεν σώθηκε!..

Το όνομα της Αγαλλίδος, προκύπτει από το άνθος αγαλλίς, που σημαίνει υάκινθος, θρυαλλίδα.[4] Και όντως, ακόμη και σήμερα απαντάται στην Επτάνησο ως βαφτιστικό το όνομα Υακίνθη!

Κι ενώ για την Αγαλλίδα δεν υπάρχει αμφισβήτηση, πρόβλημα είναι η ιστορική και φιλολογική ύπαρξη του πατρός της. Ίσως η Αγαλλίς να ήταν θυγατέρα του επίσης Κερκυραίου γραμματικού Αγαλλέα ή Αγαλλία, γραμματικό της αλεξανδρινής σχολής του Αριστοφάνους του Βυζαντίου (257-180 π.Χ.). Και αυτός λέγεται πως έγράψε «Περί Ομήρου».[5] Ίσως, όμως, ο Αγαλλέας να είναι ένα και το αυτό πρόσωπο με την Αγαλλίδα, και πιθανόν εκ λάθους των κατοπινών σχολιαστών να δημιουργήθηκε ένα πρόσωπο, που δεν υπήρξε ποτέ.

(*) Ο Γ. Λεκάκης θα δώσει μια διάλεξη στις 27 Αυγούστου 2011 στο Βαθύ της Ιθάκης. με θέμα «Σχολιαστές του Ομήρου-Μια άλλη πηγή για τα ομηρικά».

ΠΗΓΗ:

Λεκάκης Γ. «Αρχαίοι Επτανήσιοι λόγιοι» (υπό έκδοσιν).

Κακαβούλιας Ιω. «Ελληνική Γραμματολογία (αρχαία και βυζαντινή)», εκδ. «Νικόδημος».

(**) Το άρθρο αυτό του Γ. Λεκάκη δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ενημέρωση» στις 12.7.11.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] βλ. σχ. Λεξ. Σούδας.

[2] βλ. σχ. Αθήν. («Δειπν.», Ι,14,Β) και 1.25 εκδ. Kaibel. Και Λεξ. Σούδας.

[3] σχ. Ευσταθ. για «Ιλ.» Σ,483.

[4] βλ. σχ. ομ. Ύμνο εις Δήμητρα, Ησύχ.

[5] σχ. Ευσταθ. για «Ιλ.» Ρ,491.

Πηγή