Αναγνωρίζονται επιτέλους από την Πολιτεία μετά 4,5 δεκαετίες οι πολεμιστές των Ενόπλων Δυνάμεων που έδωσαν τον υπέρ πάντων αγώνα στην Κύπρο στα γεγονότα του 1964 και του 1967. Όπως ανακοίνωσε σήμερα ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Ευάγγελος Βενιζέλος στο νομοσχέδιο με τον τίτλο «Υπηρεσιακή εξέλιξη και ιεραρχία των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων – Θέματα διοίκησης των Ε.Δ., στρατολογίας και συναφείς διατάξεις», αναγνωρίζεται η πολεμική δράση των αξιωματικών, υπαξιωματικών και όλων όσων ενεπλάκησαν στις συγκρούσεις με τους Τουρκοκύπριους.
Η αναγνώριση της δράσης τους πέρα από το πρακτικό μέρος έχει κυρίως εθνική και ηθική διάσταση και οφείλουμε να αποδώσουμε τα εύσημα στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Επιτέλους η Ελλάδα αναγνώρισε ότι κάποιοι πολέμησαν γι αυτήν…
Mε αφορμή την επίσημη αναγνώριση των γεγονότων του 1964 και του 1967 θέλουμε να ελπίζουμε οτι σύντομα το ίδιο θα γίνει και με τους ΕΛΔΥΚάριους του 1974.
Θεωρούμε το παρακάτω αφιέρωμα ως ελάχιστο φόρο τιμής στο Ελληνικό αίμα που χύθηκε στην Μεγαλόνησο το 1974.
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΕΛΔΥΚ
Η μάχη της ΕΛΔΥΚ αναφέρεται στο Μουσείο Ιστορίας του Λονδίνου, ως μία από τις πιο άνισες μάχες που δόθηκαν ποτέ. Και όπως αναφέρει ο στρατιώτης Γώγος, που δακτυλογραφούσε το Ημερολόγιο Μονάδας καθ’ υπαγόρευσιν του ταγματάρχη Καλλιώρα, διευθυντή του 3ου Ε.Γ. : «και στις Θερμοπύλες χάσαμε… όμως δεν αποτελεί μια ένδοξη στιγμή της Ελληνικής Ιστορίας;»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
Η Αμυντική διάταξη της ΕΛΔΥΚ και η πολεμική της ετοιμότητα
πριν την Τουρκική Εισβολή και κατά τη διάρκεια του «ΑΤΤΙΛΑ Ι»
Η ΕΛΔΥΚ του 1974 αποτελούσε μιά πάρα πολύ αξιόμαχη Μονάδα, στελεχωμένη σε επίπεδο υπομονάδων της, με αξιόλογα και ικανώτατα - όπως αποδείχθηκε από τα πολεμικά γεγονότα - στελέχη. Το γεγονός ότι η ΤΟΥΡΔΥΚ δεν έπαιξε σχεδόν κανένα ενεργό ρόλο στις επιχειρήσεις του "Αττίλα Ι", αλλά αντίθετα μολαταύτα είχε σαν απώλεια και τον Διοικητή της, Συνταγματάρχη Βεζύρογλου, αυτό οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην αποτρεπτική παρουσία της ΕΛΔΥΚ. Διοικητής της εκείνη την εποχή ήταν ο Σχης (ΠΖ) Νικολαίδης, ο οποίος μόλις είχε τοποθετηθεί στην Μονάδα. Το μέγα λάθος του ήταν ότι παρακολουθούσε από μακράν τα γεγονότα, και πειθαρχούσε αφάνταστα στις εντολές του ΓΕΕΦ. Απόδειξη ότι συναίνεσε στην αποστολή αυτοκτονίας της ΕΛΔΥΚ κατά του Κιόνελι, χωρίς προπαρασκευή Πυροβολικού, χωρίς σοβαρή υποστήριξη αρμάτων και βέβαια χωρίς να λαμβάνει υπ'όψιν του ότι αυτό θα γινόταν υπό το φως της ημέρας, καθ' ήν στιγμήν η Τουρκική Αεροπορία ήταν η μοναδική παρούσα στους Κυπριακούς αιθέρες, ο δε χώρος προ του Κιόνελι ήταν εξαιρετικά ακάλυπτος χωρίς φυσικές οχυρές θέσεις.
Η ΕΛΔΥΚ εκ προοιμίου εθεωρείτο εξαιρετικά υπολογίσιμος αντίπαλος από τους Τούρκους. Οργανωμένη με τα πρότυπα του Ελλαδικού Στρατού, στον οποίο στην ουσία ανήκε, είχε σαν κύρια αποστολή την προστασία της νήσου, όπου και όταν αυτό της ζητηθεί. Γι’ αυτό και κατά την διάρκεια της εισβολής, υπομονάδες της αποσπάσθηκαν σε άλλα σημεία πέραν του Στρατοπέδου της. Κατά κύριο λόγο ο 1ος λόχος αποσπάσθηκε, στην περιοχή Καραβά να συνδράμει τις εκεί μονάδες της Εθνικής Φρουράς που θα προσπαθούσαν να αναχαιτήσουν την προσπάθεια εξάπλωσης της Τουρκικής προέλασης προς δυσμάς. Όμως ο κύριος όγκος των δυνάμεών της ήταν ταγμένος πίσω από τον λόφο της Μακεδονίτισσας, εκεί όπου είναι σήμερα ο Τύμβος με τα κενοτάφια των πεσόντων Ελλήνων ενώ δυνάμεις 2 λόχων είχαν οχυρωθεί με τους άντρες τους ακροβολισμένους στα χαρακώματα και ορύγματα προ του Στρατοπέδου στον Γερόλακκο. Και αυτό γιατί με πρωτοβουλία του Διοικητή της, προληπτικά, το χάραμα της ημέρας της εισβολής (04.00 πμ) δόθηκε η εντολή να αναπτυχθεί όλη η Μονάδα σε χώρους διασποράς εντός και εγγύς του Στρατοπέδου της. Έτσι δεν τους βρήκε στα καταλύματά τους η πρώτη επίθεση των τουρκικών βομβαρδιστικών με βόμβες ναπάλμ, που κυριολεκτικά δημιούργησε εικόνες "Κόλασης του Δάντη" μέσα στο Στρατόπεδο.
Το υποτιθέμενο αντίπαλο δέος, η ΤΟΥΡΔΥΚ είχε εγκαταλειφθεί από το βράδυ προ της εισβολής και οι άντρες της βρήκαν καταφύγιο στον Τ/Κ θύλακα του Κιόνελι. Γιά να μην γίνει αντιληπτή η απόσυρσή τους, έβαλαν τα μεγάφωνα του Στρατοπέδου τους να παιανίζουν εμβατήρια και είχαν φωταγωγήσει πλήρως τον χώρο. Αυτό από μόνο του έπρεπε να θεωρηθεί ύποπτο, διότι με τις πληροφορίες που υπήρχαν τότε γιά τον απόπλου της αποβατικής δύναμης από την Μερσίνα, με επικείμενη την πολεμική σύγκρουση, ποιά Στρατιωτκή Μονάδα φωταγωγείται σαν να έχει πάρτυ; Όμως τέτοια ώρα, τέτοια λόγια. Εκείνη την στιγμή τίποτα δεν αξιολογείτο σωστά, γιά τους λόγους που ανέφερα παραπάνω, ούτε από την τοπική ΕΥΠ ούτε από το 2ο Ε.Γ. του ΓΕΕΦ ούτε από το 2ο Ε.Γ. της ΕΛΔΥΚ. Τελικά η ΕΛΔΥΚ, τουλάχιστον τάχθηκε αμυντικά μετά την επίθεση στο Κιόνελι, σε νέα χαρακώματα και ορύγματα τα οποία σκάφτηκαν με αστραπιαία ταχύτητα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
Η Μεγάλη Μάχη του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ στη Λευκωσία
Στις 17:00 της 22ας Ιουλίου, μια ώρα μετά την κατάπαυση πυρός, στον Β. τομέα της Λευκωσίας οι Τούρκοι προσπάθησαν να προωθηθούν καλυμμένοι πίσω από ένα κοπάδι πρόβατα !!! Έγιναν αντιληπτοί απ' την αρχή με γέλια απ' την Εθνοφρουρά, αφέθηκαν να πλησιάσουν αρκετά και θερίστηκαν μαζί με το κοπάδι...
Στις 18:00 - και ενώ υπάρχει σιγή όπλων δύο ώρες τώρα - 500 περίπου Τούρκοι με όλμους πλησιάζουν με έρπειν κρυφά το στρατόπεδό της ΕΛΔΥΚ στα 500 μ. ανατολικά και άλλοι τόσοι δυτικά, ελπίζοντας να το καταλάβουν αιφνιδιαστικά.
Έγιναν αντιληπτοί και παρά τις εντολές του ΓΕΕΦ για διατήρηση της εκεχειρίας αυτοί πλησίαζαν μέχρι σημείου άλματος εφόδου, βοηθούμενοι απ' το σκοτάδι που άρχισε να πέφτει και την αφέγγαρη νύχτα. Ο σκοπός του 4ου λόχου τους αντιλήφθηκε και έριξε στον αέρα προειδοποιητικά. Το ΓΕΕΦ επέμενε να τηρηθεί η κατάπαυση του πυρός με τους Τούρκους δίπλα στα συρματοπλέγματα του στρατοπέδου! Ο διοικητής όμως του 2ΤΠ με πρωτοβουλία του, διέταξε αρχικά προειδοποιητικές βολές και στη συνέχεια έδωσε διαταγή πυρός, μέχρι που οι Τούρκοι απομακρύνθηκαν. Το πρωί βρέθηκαν δίπλα στα συρματοπλέγματα αρκετοί νεκροί Τούρκοι στρατιώτες φορτωμένοι με όλμους και οπλοπολυβόλα. «Η κατάπαυση πυρός δεν ίσχυε για άνανδρους και προσπαθούσαν να την εκμεταλλευτούν όσο γίνεται καλύτερα» (από συνέντευξη βετεράνου της «ΕΛΔΥΚ»).
Την Τρίτη 23 Ιουλίου, δηλαδή την επομένη της κατάπαυσης πυρός οι Τούρκοι προωθήθηκαν αργά και διστακτικά στη θέση του 11ΣΠ , ανάμεσα στην ΕΛΔΥΚ και στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας, το οποίο προσπάθησαν να πλησιάσουν, αλλά ανακόπηκαν από τη Α’ Μοίρα Καταδρομών που από το βράδυ της προηγούμενης που ήρθε με τα «Νοράτλας» από το Μάλεμε της Κρήτης, με την γνωστή «αποστολή Νίκη», είχε αναλάβει την υπεράσπισή του. Αργότερα το αεροδρόμιο τέθηκε υπό την προστασία του ΟΗΕ με παρέμβαση του Κούρτ Βάλντχάϊμ και έτσι παραμένει ως σήμερα (Καναδοί Κυανόκρανοι ανέλαβαν την προστασία του κατά τα τέλη των εχθροπραξιών).
Το πρωί της 14ης Αυγούστου, βρήκε τους άνδρες της ΕΛΔΥΚ σε γραμμή άμυνας στο στρατόπεδο της, στις θέσεις διασποράς που είχαν ανακατασκευάσει. Στην άμυνα του στρατοπέδου ήσαν όσοι είχαν μείνει από τις μάχες του Καραβά (από τον ηρωικό 1ο λόχο που στην ουσία δεν υπήρχε πια) οι οποίοι είχαν συμπτυχθεί σε διλοχία με υπολείμματα του 6ου λόχου του 2ΤΠ, υπο τον Ταγματάρχη Στεργιόπουλο. Οι υπόλοιποι ήταν, ο 2ος με διοικητή τον Υπολοχαγό Κωσταντούλα, ο 4ος με τον Κύπριο Λοχαγό Λ.Ιωαννίδη, ο λόχος διοικήσεως της ΕΛΔΥΚ με διοικητή τον Ταγματάρχη Δελή, μια διμοιρία μηχανικού με διοικητή τον Λοχαγό Σταυριανάκο και άλλα μικρά τμήματα εφέδρων Κυπρίων σε διμοιρίες τυφεκιοφόρων. Διοικητής όλων αυτών των δυνάμεων ήταν ο Αντισυνταγματάρχης Σταυρουλόπουλος.
Από το πρωί που ξεκίνησε ο Αττίλας ΙΙ, οι Τούρκοι άρχισαν να χτυπούν με πυρά βαρέος πυροβολικού και αεροπορίας. Στις 10:00 εκδηλώθηκε η πρώτη επίθεση πεζικού η οποία αποκρούσθηκε. Στις 11:00 δεύτερη προσπάθεια Τουρκικού πεζικού και αρμάτων αποκρούστηκε πάλι. Την ίδια τύχη είχε και επίθεση των Τούρκων στις 15:00. Σε όλη αυτή τη διάρκεια η αεροπορία τους, χτυπούσε κατά διαστήματα, τους υπερασπιστές του Στρατοπέδου. Η άμυνα του στρατοπέδου από την ΕΛΔΥΚ αποδεικνυόταν η αποτελεσματικότερη των δυνάμεών μας γιατί με Σίγκερ και ΠΑΟ δεν τολμούσαν να προελάσουν τα άρματά τους. Όταν ένα Τούρκικο άρμα δεχόταν αντιαρματική βολή, τα υπόλοιπα υποχωρούσαν και μαζί με αυτά το πεζικό που τα ακολουθούσε.
Από το πρωί της 15ης Αυγούστου, οι Τούρκοι ξανάρχισαν να βάλλουν εναντίον της ΕΛΔΥΚ με πυρά πυροβολικού και αεροπορίας αδιάκοπα. Όμως δεν τόλμησαν καμία επίθεση πεζικού και αρμάτων. Η παντελής αποτυχία των επιθέσεων τους την 14η Αυγούστου, τους αποθάρρυνε. Γι’ αυτό έριξαν το βάρος τους των επιθέσεων τους (αναζητώντας άλλη οδό διάσπασης της Άμυνας Λευκωσίας) κατά του άξονα του προαστείου του Αγ.Παύλου – Σχολής Γρηγορίου. Όμως και εκεί «έφαγαν τα μούτρα τους», διότι ήταν ζώνη ευθύνης ενός εξαιρετικού Έλληνα Αξιωματικού, του Ταγματάρχη Δ.Αλευρομάγειρου Διοικητή του 336 ΤΕ (μετέπειτα Αντιστρατήγου και Γενικού Επιθεωρητή Στρατού), ο οποίος ουσιαστικά με τους άντρες του, πολεμώντας λυσσασμένα εναντίον υπεράριθμων Τούρκων και με ελλιπή οπλισμό, κράτησε την Λευκωσία, ανέπαφη, ουσιαστικά στα όρια της Πράσινης γραμμής που προϋπήρχαν, της εισβολής.
Στην ΕΛΔΥΚ τώρα, ο διοικητής της, προβλέποντας νέα επίθεση των Τούρκων, ακόμα πιο ισχυρή την επομένη (16η Αυγούστου) ζήτησε από το ΓΕΕΦ αντιαρματική υποστήριξη και μεγαλύτερη υποστήριξη πυρών πυροβολικού. Όμως αντί αυτών του έστειλαν τρία τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού! Αντιλαμβανόμενος την μη χρησιμότητά τους υπό τας περιστάσεις, τα έστειλε πίσω την νύχτα, έτσι ώστε να διατεθούν σε άλλες αποστολές.
Είναι σημαντικό εδώ να αναφέρουμε το «άσχημο παιχνίδι» που έπαιξαν ορισμένοι από τους άνδρες των Ηνωμένων Εθνών, οι οποίοι πρόδιδαν στους Τούρκους, πληροφορίες μάχης των Ελληνικών Δυνάμεων. Αυτό αποδεικνύεται από μαρτυρίες στρατιωτών της πρώτης γραμμής όπως του Στρ.Σπανογιάννη της ΕΛΔΥΚ όπου έβλεπε τις βολές του πυροβολικού των Τούρκων να γίνονται απόλυτα εύστοχες, πέντε μόλις λεπτά μετά την πτήση Ελικοπτέρων του ΟΗΕ πάνω από τις οχυρωμένες Ελληνικές θέσεις, ενώ πέντε λεπτά ενωρίτερα ήταν απελπιστικά άστοχες. Άλλοι στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ βεβαιώνουν ότι αφότου δόθηκε από Έλληνα αξιωματικό, στους αξιωματικούς του ΟΗΕ (μετά από φορτική απαίτησή τους), το σχεδιάγραμμα του ναρκοπεδίου που είχε υπήρχε μπροστά από το Στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, ένα ερπυστριοφόρο Μ-113 των κυανοκράνων πέρασε μέσα από αυτό αποτυπώνοντας ξεκάθαρα στο έδαφος, «το ασφαλές μονοπάτι» ανάμεσα στις νάρκες, το οποίο χρησιμοποίησαν την επομένη στην επίθεσή τους τα Τούρκικα τάνκς. Υπάρχουν και άλλες μαρτυρίες, όπως αυτή των ανδρών της Α’ ΜΚ που υπερασπιζόνταν το Αεροδρόμιο της Λευκωσίας, όπου οι Καναδοί κυανόκρανοι, περνούσαν ανάμεσά τους κατά την διάρκεια της ανάπαυλας από την μάχη, και ευθύς μετά, στην νέα επίθεση των Τούρκων, όλα τα σημεία παραλλαγής ή ενέδρας των ανδρών της Μοίρας, ήταν ήδη γνωστά στους Τούρκους που είτε τα απέφευγαν, είτε έριχναν όλο το βάρος της επίθεσής τους σε αυτά!
Κατά τις 13.00,όταν πλέον το μισό στρατόπεδο ήταν κάτω από τις ερπύστριες των αρμάτων των Τούρκων, δόθηκε η διαταγή της υποχώρησης και εγκατάλειψης του Στρατοπέδου. Εκεί δημιουργήθηκαν τραγικές, αλλά και ηρωικές στιγμές άπειρου μεγαλείου μεταξύ των Ελλήνων αξιωματικών, υπαξιωματικών και οπλιτών.Ο στρατιώτης Ηλίας Σταυράκης, πρόλαβε και μέσα στα πυρά προερχόμενα από τα πολυβόλα των 0.50, των αρμάτων, παίρνει την σημαία του Συντάγματος από τον λόχο διοικήσεως για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων.
Η απαγκίστρωση όμως,θα έπρεπε να γίνει υπό το φως της ημέρας, με τα νώτα ακάλυπτα και σε έδαφος επικλινές, χωρίς φυσική κάλυψη. Πραγματική αυτοκτονία. Προσπάθησαν τα πρώτα τμήματα μέχρι που τα Τούρκικα άρματα και πεζικό έπεσαν στις γραμμές τους, οπότε οι Έλληνες μαχητές ενεπλάκησαν σε μάχη σώμα με σώμα και εξελίχθησαν σκηνές άπειρης αυτοθυσίας, ηρωισμού σε συνδυασμό με απόγνωση και το αίσθημα της αυτοσυντήρησης! Το πρόβλημα δημιουργήθηκε στο κέντρο, όπου εισήλθε και ο κύριος όγκος των επιτιθέμενων Τούρκων. Στην αρχή οι Τούρκοι, λόγω σύγχυσης εξ αιτίας της ομοίου χρώματος (λόγω ΝΑΤΟ) της στολής εκστρατείας των Ελλήνων στρατιωτών, με αυτής των δικών τους, στην προσπάθειά τους να εκκαθαρίσουν το Στρατόπέδο από τους λιγοστούς Ελδυκάριους, πυροβολούσαν ανεξέλεγκτα ότι εκινείτο. Σε αυτήν την προσπάθειά τους αλληλοεξοντώθηκαν πολλοί Τούρκοι στρατιώτες. Όμως ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός τους για μια τέτοια επίθεση, τους επέτρεπε τέτοιες «πολυτέλειες». Στις 13:35 τα Τούρκικα άρματα έμπαιναν πλέον από όλες τις μεριές στο Στρατόπεδο και προσπαθούσαν να κλείσουν σε μία λαβίδα τους υποχωρούντες Ελλαδίτες στρατιώτες.
Τότε ο Ανθυπασπιστής Κ.Κέντρας,ο τελευταίος «αλφαμίτης» του Στρατοπέδου με την Διμοιρία Πολυβόλων έμεινε εκεί να καλύπτει τους υποχωρούντες συναδέλφους του.Με την απαγκίστρωση, ο βοηθός πολυβολητής, στρατιώτης Λύνγκος (σήμερα «αγνοούμενος») τραυματίστηκε στα πόδια. Έσπευσαν αμέσως κοντά του, οι φίλοι του στρατιώτες Μουλακάκης και Κρατημένος (ο δεύτερος εκείνη την ημέρα είχε υπηρεσία σαν «αλφαμίτης» στην Πύλη). Ο Λύνγκος δεν μπορούσε να κινηθεί. Ο Μουλακάκης κατάλαβε ότι ήταν ανώφελο να παραμείνουν εκεί μία και σε αυτό το σημείο του στρατοπέδου τα τουρκικά τανκς απείχαν μόλις 50 μέτρα. Είπε στον Κρατημένο να φύγουν. Εκείνος όμως, παρόλο ότι ήταν μάγειρος στην ειδικότητα του είπε (μαρτυρία του στρατιώτη Μουλακάκη στο ΓΕΕΦ): «Φύγε εσύ. Θα μείνω εδώ με τον Λύνγκο».
Φεύγοντας ο στρατιώτης Μουλακάκης γύρισε για τελευταία φορά και τον είδε στο όρυγμά του, να ρίχνει με το Τόμσον ριπές κατά των Τούρκων που προσπαθούσαν να περάσουν το αγκαθωτό συρματόπλεγμα, καθυστερώντας όσο μπορούσε την διείσδυσή τους, έτσι ώστε να καλύψει την υποχώρηση των συντρόφων του. Κανένας δεν είδε ποτέ πια τον τελευταίο «αλφαμίτη» της Πύλης, ο οποίος μαζί με τον στρατιώτη Λύνγκο (και τόσους άλλους) από τότε αναφέρεται στην λίστα των «αγνοουμένων» της Κυπριακής Προδοσίας (και όχι Τραγωδίας, όπως συνηθίζεται να την αποκαλούν).
Κατά την δραματική αποχώρηση από το Στρατόπεδο, ο επίσης «αγνοούμενος» ανθυπασπιστής Κωνσταντίνος Κέντρας, έμεινε εκεί με τους άνδρες του να καλύψει, τον όλο και όλο ένα λόχο ανδρών, που είχαν απομείνει και απαγκιστρώνονταν. Οι τελευταίοι άνδρες που απαγκιστρώθηκαν και επέζησαν ανέφεραν στο ΓΕΕΦ, ότι τον είδαν με το Τόμσον στο χέρι να διατάζει ατάραχος τους άνδρες του να διασκορπιστούν, για να αντιμετωπίσουν τους Τούρκους, που έμπαιναν στο Στρατόπεδο από παντού.
Με αυτή του την πράξη, έδωσε χρόνο στους συναδέλφους του να απαγκριστρωθούν προς την περιοχή Αρχαγγέλου. Τότε, έφταναν και έφεδροι από την Λεμεσσό στο ύψωμα της Σχολής Γρηγορίου.
Οι Τούρκοι στη μανία τους για την ΕΛΔΥΚ που αντιστάθηκε ηρωικά, μάζεψαν τους νεκρούς στρατιώτες της, στον δρόμο μπροστά από το στρατόπεδο και αφού τους απογύμνωναν, τους έκοβαν τα κεφάλια και τους φωτογράφιζαν. Ανάμεσα στους ηρωικά πεσόντες Αξιωματικούς της ήταν οι Λοχαγοί Σταυριανάκος και Σταμπουλής. Ο πρώτος, επικεφαλής της διμοιρίας Μηχανικού της Μονάδας, χάνοντας τους περισσότερους άνδρες του σε μάχες σώμα με σώμα, πυροβολήθηκε από συζυγές πολυβόλο άρματος. Πριν λίγο διέταζε τους άνδρες του (μαρτυρία Λοχία Φλέσσα), να μείνουν στα ορύγματά τους και αν χρειαστεί τα Τουρκικά άρματα να περάσουν από πάνω τους! «Το Στρατόπεδο είναι Ελλάδα και θα το υπερασπιστούμε μέχρι ενός» είπε λίγο πριν σκοτωθεί.
Σε αυτήν την μάχη η ΕΛΔΥΚ έχασε πάνω από το 1/3 της δυνάμεως των υπερασπιστών του Στρατοπέδου της, που το ξεκίνημα της 14ης Αυγούστου, αριθμούσε περίπου 300 άνδρες. Η διαπίστωση ότι κανείς εκ των υπερασπιστών της δεν «το έβαλε στα πόδια», παρόλο το γεγονός ότι η προσπάθειά τους φαινόταν καταδικασμένη, πρώτον λόγω του όγκου των επιτιθέμενων και δεύτερον λόγω των ισχνών μέσων που διέθεταν για την απώθησή τους, δείχνει τον ηρωισμό τους και το αίσθημα του καθήκοντος που είχαν στην καρδιά τους. Απαγκιστρώθηκαν μόνο όταν διατάχθηκαν για αυτό, αφού πολλοί από αυτούς είχαν καταπλακωθεί μέσα στα ορύγματά τους από τα εφορμούντα Τούρκικα τάνκς, έχοντας ξοδέψει πρώτα και τα τελευταία πυρομαχικά τους!
Οι εναπομείναντες στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ, παρότι απο το απόγευμα της 16ης, μετά την πτώση του στρατοπέδου τους είχε συμφωνηθεί και πάλι κατάπαυση πυρός, απόκρουσαν και την επομένη (17η Αυγούστου), με επιτυχία επιθέσεις των Τούρκων στον Αγ.Παύλο, μαζί με Κύπριους εθελοντές απο την Αμμόχωστο που πολέμησαν ηρωικά στο πλευρό τους. Ήταν οι τελευταίες συμπλοκές.
Η μάχη της ΕΛΔΥΚ αναφέρεται στο Μουσείο Ιστορίας του Λονδίνου, ως μία από τις πιο άνισες μάχες που δόθηκαν ποτέ. Και όπως αναφέρει ο στρατιώτης Γώγος, που δακτυλογραφούσε το Ημερολόγιο Μονάδας καθ’ υπαγόρευσιν του ταγματάρχη Καλλιώρα, διευθυντή του 3ου Ε.Γ. : «και στις Θερμοπύλες χάσαμε… όμως δεν αποτελεί μια ένδοξη στιγμή της Ελληνικής Ιστορίας;»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
ΠΩΣ Η ΕΛΔΥΚ ΕΣΩΣΕ ΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ
(Συνέντευξη Αθανάσιου Στάϊκου,Βετεράνου Μαχητού της ΕΛΔΥΚ στην Κύπρο το 1974)
Αθανάσιος Στάικος
Είμαστε υπερήφανοι που πολεμήσαμε το '74, τιμήσαμε τη στολή του Έλληνα στρατιώτη και αποδείξαμε ότι είμαστε άξιοι απόγονοι ενδόξων προγόνων.
Οι μάχες που δώσαμε αποτελούν για μας νέες Θερμοπύλες
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΧΑΤΖΗΚΩΣΤΑΣ
Η 16η Αυγούστου 1974, ημέρα κατά την οποία καταλήφθηκε το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, ήταν η χειρότερη των πολεμικών επιχειρήσεων της περιόδου της εισβολής για τους πολεμιστές της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου. Τόσο επειδή, μετά τις αλλεπάλληλες σφοδρές τουρκικές επιθέσεις, καταλήφθηκε το στρατόπεδο της Δύναμης, όσο και επειδή έβλεπαν, μπροστά τους, συμπολεμιστές τους να βρίσκουν φρικτό θάνατο κάτω από τις ερπύστριες των τουρκικών αρμάτων.
Ο Αθανάσιος Στάικος, Πρόεδρος του Συνδέσμου Βορειοελλαδιτών Πολεμιστών Ελληνικής Δύναμης Κύπρου, ήταν τότε επιλοχίας του 4ου λόχου του δευτέρου τάγματος της ΕΛΔΥΚ και μεταφέρει στη «Σημερινή» τις εμπειρίες του.
Η μάχη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, σημειώνει, χαρακτηρίστηκε η μητέρα των μαχών, διότι εξαιτίας της σώθηκε ο δυτικός τομέας της Λευκωσίας.
Είχατε πληροφόρηση για το ότι οι Τούρκοι θα εισέβαλλαν στην Κύπρο;
Την παραμονή της εισβολής γινόταν η αλλαγή των σειρών της ΕΛΔΥΚ. Αφού, ως επιλοχίας, πήρα τους στρατιώτες που εντάχθηκαν στο λόχο μου, ο λοχαγός μού είπε να καλέσω τους διμοιρίτες στο γραφείο του και μας είπε επί λέξει τα εξής: «Ενδέχεται αύριο το πρωί να έχουμε ρίψη αλεξιπτωτιστών από Τούρκους και Άγγλους». Διέταξε, επίσης, να μεταβεί η διμοιρία του κ. Μητσόπουλου στα υψώματα του Αγίου Γεωργίου και να είναι έτοιμη για μάχη, ενώ οι υπόλοιποι διαταχθήκαμε να είμαστε σε επιφυλακή.
Πώς αντιληφθήκατε την έναρξη της εισβολής;
Στις 5.30 το πρωί, όταν πήγαμε για ρόφημα, είδαμε τουρκικά αεροσκάφη από πάνω μας και ήδη οι πρώτες βόμβες ναπάλμ είχαν πέσει στο διοικητήριο της ΕΛΔΥΚ και τότε πήγαμε στους χώρους διασποράς.
Γύρω στις 6.30 έκαναν την εμφάνισή τους τα μεταγωγικά αεροσκάφη.
Ποιες ήταν οι πρώτες διαταγές που δεχθήκατε για επιχειρήσεις;
Διαταχθήκαμε να καταλάβουμε το στρατόπεδο της ΤΟΥΡΔΥΚ, το οποίο βρισκόταν δίπλα από αυτό της ΕΛΔΥΚ. Όταν μπήκαμε, όμως, μέσα, δεν βρήκαμε κανέναν. Οι Τούρκοι μετέβησαν ήδη στο Κιόνελι όπου υπήρχε ο τουρκικός θύλακας, αφήνοντας τα μεγάφωνα ανοικτά να παίζουν συνεχώς τραγούδια.
Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας δόθηκε εντολή να κάνουμε επίθεση στο Κιόνελι. Η επίθεση, όμως, σταμάτησε πριν ουσιαστικά αρχίσει, επειδή ο χώρος ήταν εντελώς ακάλυπτος, ο κάμπος καιγόταν, ενώ δεν είχαμε καμία υποστήριξη.
Το απόγευμα διατάχθηκε το τάγμα μου να επιτεθεί στο Κιόνελι. Είχαμε τότε και μερικά άρματα της Εθνικής Φρουράς για υποστήριξη.
Στις μάχες εκείνο το βράδυ είχαμε 19 νεκρούς και ακριβώς δίπλα μου σκοτώθηκε ο λοχίας Τσιπινιάς Βασίλειος, ο οποίος ήλθε στην Κύπρο την προηγούμενη μέρα. Όλες οι συνθήκες ήταν δύσκολες για την επίθεση κι έτσι διατάχθηκε σύμπτυξη προς το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ.
Τη δεύτερη μέρα της εισβολής αμυνόμασταν από τις επιθέσεις των Τούρκων. Το ίδιο έγινε και στις 22 Ιουλίου. Αν και είχε κηρυχθεί εκεχειρία, επίλεκτοι Τούρκοι αλεξιπτωτιστές έκαναν σφοδρές επιθέσεις κατά του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, όπου πήραμε το αίμα των 19 παλικαριών μας πίσω, αφού οι Τούρκοι μέτρησαν σωρείαν απωλειών.
Αναμένατε και τη δεύτερη εισβολή των Τούρκων;
Στις 13 Αυγούστου το βράδυ ακούγαμε τις ειδήσεις από το ραδιόφωνο και μαζί μας ήταν και ο εξαίρετος Κύπριος λοχαγός μου του Ελληνικού Στρατού Λούης Ιωαννίδης. Οι ειδήσεις αναφέρονταν στο ναυάγιο των συνομιλιών στη Γενεύη και τότε ήμασταν σχεδόν βέβαιοι ότι την επομένη θα άρχιζαν και πάλι τις επιθέσεις τους οι Τούρκοι, πράγμα που έγινε.
Με το πρώτο φως της ημέρας έκαναν την εμφάνισή τους τα τουρκικά αεροπλάνα και μαζί με το πυροβολικό άρχισαν να βάζουν εναντίον του στρατοπέδου μας.
Όλη την ημέρα, στις 14 Αυγούστου, αλλά και την επομένη, την ημέρα της Παναγίας, αμυνόμασταν. Η Παναγία έβαλε το χέρι Της. Δεν είχαμε καμία απώλεια, ενώ όλο το στρατόπεδο έμοιαζε σαν οργωμένο χωράφι. Το ηθικό μας δεν κάμφθηκε.
Στις 16 Αυγούστου, ενώ είχε δοθεί κατάπαυση του πυρός, δεχθήκαμε νέα επίθεση. Γύρω στις 2 το μεσημέρι ακούσαμε τις ερπύστριες των τουρκικών αρμάτων. Ήταν περίπου σαράντα άρματα, επιτιθέμενα εναντίον 300 στρατιωτών!
Η διαταγή του διοικητή μας ήταν ρητή: Θα πέφταμε μέχρις ενός για την υπεράσπιση του στρατοπέδου και την τιμή της πατρίδος.
Η μάχη για την υπεράσπιση του στρατοπέδου μας ήταν σφοδρή, αλλά ο εχθρός πανίσχυρος. Τα τουρκικά άρματα κατάφεραν να πατήσουν το πρόχειρο συρματόπλεγμα του στρατοπέδου και τότε δόθηκε διαταγή για σύμπτυξη στην περιοχή Μακεδονίτισσας.
Σ' εκείνη τη μάχη χάσαμε 90 στρατιώτες, το ένα τρίτο περίπου της δύναμης που υπερασπιζόταν το στρατόπεδο. Άλλοι νεκροί και άλλοι αγνοούμενοι.
Εκείνη η μέρα ήταν η χειρότερη, αφού πολλοί βρήκαν φρικτό θάνατο κάτω από τις ερπύστριες, ενώ άλλοι έπεσαν από τουρκικά βόλια και οι υπόλοιποι έχουμε, λίγο-πολύ, τραυματιστεί ψυχολογικά.
Ποια είναι τα συναισθήματά σας 33 χρόνια μετά τις επικές εκείνες μάχες;
Εγώ προσωπικά και οι συμπολεμιστές μου είμαστε υπερήφανοι που πολεμήσαμε το '74, τιμήσαμε τη στολή του Έλληνα στρατιώτη και αποδείξαμε για μιαν ακόμη φορά στη μακραίωνη ιστορία της φυλής μας ότι είμαστε άξιοι απόγονοι ενδόξων προγόνων.
Οι μάχες που δώσαμε στους πρόποδες του Πενταδακτύλου και στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ είναι για μας νέες Θερμοπύλες. Οι Τούρκοι στρατηγοί πήραν το μάθημά τους από μια χούφτα ΕΛΔΥΚάριους και Κυπρίους στρατιώτες. Η μάχη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ χαρακτηρίστηκε η μητέρα των μαχών, διότι εξαιτίας της σώθηκε ο δυτικός τομέας της Λευκωσίας.
Πηγή:ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
ΠΩΣ Η ΕΛΔΥΚ ΕΣΩΣΕ ΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ
(Συνέντευξη Αθανάσιου Στάϊκου,Βετεράνου Μαχητού της ΕΛΔΥΚ στην Κύπρο το 1974)
Αθανάσιος Στάικος
Είμαστε υπερήφανοι που πολεμήσαμε το '74, τιμήσαμε τη στολή του Έλληνα στρατιώτη και αποδείξαμε ότι είμαστε άξιοι απόγονοι ενδόξων προγόνων. Οι μάχες που δώσαμε αποτελούν για μας νέες Θερμοπύλες
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΧΑΤΖΗΚΩΣΤΑΣ
Η 16η Αυγούστου 1974, ημέρα κατά την οποία καταλήφθηκε το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, ήταν η χειρότερη των πολεμικών επιχειρήσεων της περιόδου της εισβολής για τους πολεμιστές της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου. Τόσο επειδή, μετά τις αλλεπάλληλες σφοδρές τουρκικές επιθέσεις, καταλήφθηκε το στρατόπεδο της Δύναμης, όσο και επειδή έβλεπαν, μπροστά τους, συμπολεμιστές τους να βρίσκουν φρικτό θάνατο κάτω από τις ερπύστριες των τουρκικών αρμάτων.
Ο Αθανάσιος Στάικος, Πρόεδρος του Συνδέσμου Βορειοελλαδιτών Πολεμιστών Ελληνικής Δύναμης Κύπρου, ήταν τότε επιλοχίας του 4ου λόχου του δευτέρου τάγματος της ΕΛΔΥΚ και μεταφέρει στη «Σημερινή» τις εμπειρίες του.
Η μάχη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, σημειώνει, χαρακτηρίστηκε η μητέρα των μαχών, διότι εξαιτίας της σώθηκε ο δυτικός τομέας της Λευκωσίας.
Είχατε πληροφόρηση για το ότι οι Τούρκοι θα εισέβαλλαν στην Κύπρο;
Την παραμονή της εισβολής γινόταν η αλλαγή των σειρών της ΕΛΔΥΚ. Αφού, ως επιλοχίας, πήρα τους στρατιώτες που εντάχθηκαν στο λόχο μου, ο λοχαγός μού είπε να καλέσω τους διμοιρίτες στο γραφείο του και μας είπε επί λέξει τα εξής: «Ενδέχεται αύριο το πρωί να έχουμε ρίψη αλεξιπτωτιστών από Τούρκους και Άγγλους». Διέταξε, επίσης, να μεταβεί η διμοιρία του κ. Μητσόπουλου στα υψώματα του Αγίου Γεωργίου και να είναι έτοιμη για μάχη, ενώ οι υπόλοιποι διαταχθήκαμε να είμαστε σε επιφυλακή.
Πώς αντιληφθήκατε την έναρξη της εισβολής;
Στις 5.30 το πρωί, όταν πήγαμε για ρόφημα, είδαμε τουρκικά αεροσκάφη από πάνω μας και ήδη οι πρώτες βόμβες ναπάλμ είχαν πέσει στο διοικητήριο της ΕΛΔΥΚ και τότε πήγαμε στους χώρους διασποράς.
Γύρω στις 6.30 έκαναν την εμφάνισή τους τα μεταγωγικά αεροσκάφη.
Ποιες ήταν οι πρώτες διαταγές που δεχθήκατε για επιχειρήσεις;
Διαταχθήκαμε να καταλάβουμε το στρατόπεδο της ΤΟΥΡΔΥΚ, το οποίο βρισκόταν δίπλα από αυτό της ΕΛΔΥΚ. Όταν μπήκαμε, όμως, μέσα, δεν βρήκαμε κανέναν. Οι Τούρκοι μετέβησαν ήδη στο Κιόνελι όπου υπήρχε ο τουρκικός θύλακας, αφήνοντας τα μεγάφωνα ανοικτά να παίζουν συνεχώς τραγούδια.
Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας δόθηκε εντολή να κάνουμε επίθεση στο Κιόνελι. Η επίθεση, όμως, σταμάτησε πριν ουσιαστικά αρχίσει, επειδή ο χώρος ήταν εντελώς ακάλυπτος, ο κάμπος καιγόταν, ενώ δεν είχαμε καμία υποστήριξη.
Το απόγευμα διατάχθηκε το τάγμα μου να επιτεθεί στο Κιόνελι. Είχαμε τότε και μερικά άρματα της Εθνικής Φρουράς για υποστήριξη.
Στις μάχες εκείνο το βράδυ είχαμε 19 νεκρούς και ακριβώς δίπλα μου σκοτώθηκε ο λοχίας Τσιπινιάς Βασίλειος, ο οποίος ήλθε στην Κύπρο την προηγούμενη μέρα. Όλες οι συνθήκες ήταν δύσκολες για την επίθεση κι έτσι διατάχθηκε σύμπτυξη προς το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ.
Τη δεύτερη μέρα της εισβολής αμυνόμασταν από τις επιθέσεις των Τούρκων. Το ίδιο έγινε και στις 22 Ιουλίου. Αν και είχε κηρυχθεί εκεχειρία, επίλεκτοι Τούρκοι αλεξιπτωτιστές έκαναν σφοδρές επιθέσεις κατά του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, όπου πήραμε το αίμα των 19 παλικαριών μας πίσω, αφού οι Τούρκοι μέτρησαν σωρείαν απωλειών.
Αναμένατε και τη δεύτερη εισβολή των Τούρκων;
Στις 13 Αυγούστου το βράδυ ακούγαμε τις ειδήσεις από το ραδιόφωνο και μαζί μας ήταν και ο εξαίρετος Κύπριος λοχαγός μου του Ελληνικού Στρατού Λούης Ιωαννίδης. Οι ειδήσεις αναφέρονταν στο ναυάγιο των συνομιλιών στη Γενεύη και τότε ήμασταν σχεδόν βέβαιοι ότι την επομένη θα άρχιζαν και πάλι τις επιθέσεις τους οι Τούρκοι, πράγμα που έγινε.
Με το πρώτο φως της ημέρας έκαναν την εμφάνισή τους τα τουρκικά αεροπλάνα και μαζί με το πυροβολικό άρχισαν να βάζουν εναντίον του στρατοπέδου μας.
Όλη την ημέρα, στις 14 Αυγούστου, αλλά και την επομένη, την ημέρα της Παναγίας, αμυνόμασταν. Η Παναγία έβαλε το χέρι Της. Δεν είχαμε καμία απώλεια, ενώ όλο το στρατόπεδο έμοιαζε σαν οργωμένο χωράφι. Το ηθικό μας δεν κάμφθηκε.
Στις 16 Αυγούστου, ενώ είχε δοθεί κατάπαυση του πυρός, δεχθήκαμε νέα επίθεση. Γύρω στις 2 το μεσημέρι ακούσαμε τις ερπύστριες των τουρκικών αρμάτων. Ήταν περίπου σαράντα άρματα, επιτιθέμενα εναντίον 300 στρατιωτών!
Η διαταγή του διοικητή μας ήταν ρητή: Θα πέφταμε μέχρις ενός για την υπεράσπιση του στρατοπέδου και την τιμή της πατρίδος.
Η μάχη για την υπεράσπιση του στρατοπέδου μας ήταν σφοδρή, αλλά ο εχθρός πανίσχυρος. Τα τουρκικά άρματα κατάφεραν να πατήσουν το πρόχειρο συρματόπλεγμα του στρατοπέδου και τότε δόθηκε διαταγή για σύμπτυξη στην περιοχή Μακεδονίτισσας.
Σ' εκείνη τη μάχη χάσαμε 90 στρατιώτες, το ένα τρίτο περίπου της δύναμης που υπερασπιζόταν το στρατόπεδο. Άλλοι νεκροί και άλλοι αγνοούμενοι.
Εκείνη η μέρα ήταν η χειρότερη, αφού πολλοί βρήκαν φρικτό θάνατο κάτω από τις ερπύστριες, ενώ άλλοι έπεσαν από τουρκικά βόλια και οι υπόλοιποι έχουμε, λίγο-πολύ, τραυματιστεί ψυχολογικά.
Ποια είναι τα συναισθήματά σας 33 χρόνια μετά τις επικές εκείνες μάχες;
Εγώ προσωπικά και οι συμπολεμιστές μου είμαστε υπερήφανοι που πολεμήσαμε το '74, τιμήσαμε τη στολή του Έλληνα στρατιώτη και αποδείξαμε για μιαν ακόμη φορά στη μακραίωνη ιστορία της φυλής μας ότι είμαστε άξιοι απόγονοι ενδόξων προγόνων.
Οι μάχες που δώσαμε στους πρόποδες του Πενταδακτύλου και στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ είναι για μας νέες Θερμοπύλες. Οι Τούρκοι στρατηγοί πήραν το μάθημά τους από μια χούφτα ΕΛΔΥΚάριους και Κυπρίους στρατιώτες. Η μάχη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ χαρακτηρίστηκε η μητέρα των μαχών, διότι εξαιτίας της σώθηκε ο δυτικός τομέας της Λευκωσίας.
Προσωπικά πιστεύω πως ο αγώνας της ΕΛΔΥΚ το μαύρο καλοκαίρι του 1974 πρέπει να διδάσκεται τόσο στην σύγχρονη ιστορία στα σχολεία όσο και στις στρατιωτικές σχολές.
Οι Βετεράνοι της ΕΚΔΥΚ θα πρέπει να προσκαλούνται να κάνουν ομιλίες και να λένε τι πραγματικά έζησαν και πως αντιμετώπισαν τους Τούρκους και την υπεροπλία τους.
Αλλά για να γίνουν αυτά χρειάζεται Πολιτική και Στρατιωτική Ηγεσία με κότσια και πατριωτισμό, που λυπάμαι που το λέω,αλλά λείπει στις μέρες μας!
Λόγιος Ερμής ϶ϵ
Πηγή
Πηγή
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.