Τα μέτρα του ΔΝΤ είναι εδώ .. από το Μάιο (3ο μέρος)

Τα μέτρα του ΔΝΤ είναι εδώ .. από το Μάιο (3ο μέρος)

Του Πάνου Παναγιώτου

Στο 1ο μέρος της ανάλυσης είδαμε πως η αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων αναγνωρίζεται ως παγκόσμια τάση από το ΔΝΤ και έτσι η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση σε καμία περίπτωση.

Στο 2ο μέρος της ανάλυσης είδαμε τις προβλέψεις μας για το δημόσιο χρέος, και το ότι η κρίση θα αφήσει βαριά δημοσιονομικά σημάδια.

Στο 3ο και τελευταίο μέρος της ανάλυσης θα δούμε τις πραγματικές αιτίες της ελληνικής κρίσης και πώς μπορούμε να βγούμε από την κρίση αλλά και θα αποκαλύψουμε στοιχεία για τα σχέδια και τις προτάσεις του ΔΝΤ σχετικά με αυτήν.


Οι πραγματικές αιτίες της ελληνικής κρίσης

Αν, όμως, υπεύθυνοι για την κρίση δεν ήταν το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, ούτε το μέγεθος του δημοσιονομικού ελλείμματος ή κάποιο άλλο οικονομικό στοιχείο της Ελλάδας αλλά ούτε και το σοκ που υποτίθεται ότι προκλήθηκε από τις πρόσφατες 'αποκαλύψεις', τότε πού πρέπει να αναζητήσουμε την ρίζα του κακού;

1) Η εξήγηση / πρόβλεψη του ΔΝΤ από τις αρχές του 2008

Το ΔΝΤ σε έκθεση του για την ελληνική οικονομία που ολοκληρώθηκε το Μάρτιο του 2008, αφού πρώτα υποστηρίζει πως "η Ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε έντονα για αρκετά χρόνια" αναφέρει τα εξής: "Η αναμενόμενη χειροτέρευση του εξωτερικού περιβάλλοντος της Ελλάδας, οι υψηλότερες τιμές πετρελαίου, η χρηματοοικονομική αναταραχή, η σχετιζόμενη με όλα τα παραπάνω οικονομική επιβράδυνση των κυριότερων χωρών με τις οποίες συνεργάζεται οικονομικά και ένα δυνατότερο ευρώ, θα βάλουν τροχοπέδη στις προοπτικές ανάπτυξης της Ελλάδας.

Το πιθανότερο είναι οι προβλέψεις μας για την ελληνική οικονομία να έχουν απόκλιση από τις πραγματικές εξελίξεις οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη επιδείνωση από την αναμενόμενη, απορρέουσα από τη διεθνή χρηματοοικονομική αναταραχή. Μία τέτοια επιμονή της διεθνούς κρίσης, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ρευστότητας των τραπεζών, στην εξάρτηση τους από χρηματοδότηση και στον εξαναγκασμό τους να αναβάλλουν τα επιχειρηματικά τους πλάνα. Επίσης, μία τέτοια επιμονή μπορεί να επιφέρει στις εξαγωγές ακόμη δυνατότερο χτύπημα από αυτό που υποθέτουμε στο βασικό μας σενάριο. Υπάρχει μία γενική συμφωνία ότι το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών θα παραμείνει σχετικά μεγάλο στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.. και προβλέπεται να παραμείνει πάνω από το 14% του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2008 - 2010".

Από το 2000 και μετά, οι αναπτυγμένες χώρες μπήκαν σε έναν κύκλο μειωμένης ανάπτυξης, βιώνοντας μέσα σε μία δεκαετία 2 σφοδρές οικονομικές κρίσεις, την πρώτη το 2000-2003, με την κατάρρευση της αγοράς μετοχών και τη διεθνή οικονομική ύφεση και τη δεύτερη από τα μέσα του 2006 και μετά, με την κατάρρευση της αγοράς κατοικίας, πρώτα στις ΗΠΑ και στη συνέχεια σε πολλές χώρες, με την τραπεζική / χρηματοοικονομική κρίση, το χρηματιστηριακό κραχ του 2008 που ήταν το μεγαλύτερο από το 1929 και τη βαθιά διεθνή οικονομική ύφεση που ήταν η μεγαλύτερη των τελευταίων 80 ετών.

2) Οι συνέπειες της επιδείνωσης του διεθνούς περιβάλλοντος στην Ελλάδα

Στα τελευταία 3 χρόνια η Ελλάδα δεν άλλαξε ιδιαίτερα, όπως δεν έχει αλλάξει σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα ποτέ, στα τελευταία 30 χρόνια. Αυτό που άλλαξε ταχύτατα είναι το διεθνές περιβάλλον μέσα στο οποίο εντάσσεται και η Ελλάδα. Οι κύριες συνέπειες αυτής της πρωτοφανούς χειροτέρευσης του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος ήταν (και στο μεγαλύτερο βαθμό είναι ακόμη) τέσσερις:  α) μία κρίση ρευστότητας, καθώς το κεφάλαιο έγινε είδος υπό εξαφάνιση, β) μία κρίση ανάπτυξης, καθώς όλες οι οικονομίες του κόσμου (με ελάχιστες εξαιρέσεις) είδαν τις οικονομίες τους να συρρικνώνονται και το ΑΕΠ τους να περνά ταχύτητα από θετική σε αρνητική ανάπτυξη, γ) μία κρίση εκτίναξης του δημόσιου χρέους και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, καθώς όλα τα κράτη στράφηκαν στο δανεισμό και στην αύξηση των δημοσίων δαπανών προκειμένου να εμποδίσουν τις οικονομίες τους από το πέσουν σε 'χειμέρια νάρκη' και δ) μία κρίση ψυχολογίας, καθώς πολίτες και πολιτικοί βρέθηκαν με την πλάτη στον τοίχο, με τους πρώτους να βιώνουν στο έπακρο τις συνέπειες της οικονομικής ύφεσης και τους δεύτερους να προσπαθούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων αναζητώντας λύσεις σε ένα πρόβλημα που στο μυαλό τους έμοιαζε άλυτο.

Στην Ελλάδα το χρηματιστήριο καταρρακώθηκε από τις 5346 μονάδες στις 1457 χάνοντας το 73% της αξίας του σε 1,5 χρόνο. Ακόμη και αν το διεθνές περιβάλλον έσφυζε από υγεία, ένα κραχ τέτοιου μεγέθους θα ήταν από μόνο του αρκετό να ρίξει την ελληνική οικονομία σε ύφεση, καθώς οι μεγαλύτερες εταιρίες της χώρας είδαν τις κεφαλαιοποιήσεις τους να εξανεμίζονται και τα επιχειρηματικά τους πλάνα να τινάζονται στον αέρα, με αποτέλεσμα να παγώσουν τις επενδύσεις και τις προσλήψεις τους και σε πολλές περιπτώσεις να περάσουν σε απολύσεις.

Το χτύπημα στον, κατά τα άλλα υγιή ελληνικό τραπεζικό κλάδο, ήταν βαρύ και όπως ακριβώς είχε προβλέψει το ΔΝΤ στη σχετική του έκθεση το Μάρτιο του 2008, η Ελλάδα βίωσε τη δική της τραπεζική κρίση και συνάμα μία μεγάλη κρίση ρευστότητας, που στέγνωσε την αγορά από κεφάλαια, προκαλώντας οικονομικό στραγγαλισμό σε χιλιάδες επιχειρήσεις και περαιτέρω πάγωμα των προσλήψεων, αύξηση των απολύσεων και τροφοδότηση ενός βάναυσου κύκλου οικονομικής ταλαιπωρίας. Οι μεγάλες Κεντρικές Τράπεζες επέβαλλαν την αύξηση των αποθεματικών των τραπεζών και την υιοθέτηση σκληρότερων κριτηρίων δανειοδότησης με αποτέλεσμα η χρηματοδότηση ιδιωτών και επιχειρήσεων να σταματήσει ξαφνικά, προκαλώντας έμφραγμα στην οικονομία. Μέχρι το 2008 οι τράπεζες 'κυνηγούσαν' τους πολίτες για να τους πείσουν να πάρουν δάνεια και από το 2008 και μετά τους ψάχνουν μόνο για να τα αποπληρώσουν.

3) Καθυστέρηση στην κατανόηση του μεγέθους της κρίσης

Η τρέχουσα κρίση, είχε φανεί, τουλάχιστον, από το καλοκαίρι του 2006, ενώ ήταν δεδομένη σε όλο το 2007. Παρόλα αυτά η Ελλάδα φάνηκε να αντιμετωπίζει το θέμα υπεροπτικά, ποντάροντας στη μειωμένη έκθεση του τραπεζικού της κλάδου σε τοξικά προϊόντα και αδυνατώντας να δει τη συνολική εικόνα του προβλήματος. Έτσι, υπήρξε μία κρίσιμη καθυστέρηση ως προς την κατανόηση της φύσης της κρίσης, η οποία έφερε τη χώρα προ δυσάρεστων εκπλήξεων.

4) Αργοπορία στη λήψη μέτρων εναντίον της κρίσης

Συνέπεια της παραπάνω καθυστέρησης ήταν η αργοπορία και στη λήψη μέτρων εναντίον της κρίσης τα οποία, όταν πλέον, πάρθηκαν, ήταν αποσπασματικά και όχι αρκετά για να οδηγήσουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος.

5) Ο πανικός των πολιτικών και η πολιτική αναταραχή

Ο πανικός που έχουν επιδείξει οι πολιτικοί όλων των πλευρών κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης και η πολιτική αναταραχή που ξέσπασε εξαιτίας της αποτέλεσε τον καταλύτη για την μετατροπή της ύφεσης σε 'κρίση'. Μελετώντας τις τάσεις των επιτοκίων δανεισμού των ελληνικών ομολόγων διαπιστώνουμε πως τόσο οι δηλώσεις του κυρίου Σημίτη, σε χρόνο ανύποπτο, για στροφή της Ελλάδας στο ΔΝΤ ενώ η χώρα είναι μέλος της ΕΕ, όσο οι πρόωρες εκλογές και ο τρόπος με τον οποίο αυτές κηρύχθηκαν από την κυβέρνηση Καραμανλή αλλά και η αντίδραση της νέας κυβέρνησης που αποφάσισε να προβάλλει σε όλον τον κόσμο με τον πλέον δραματικό τρόπο ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας ήταν πολύ μεγαλύτερο από αυτό που μέχρι τότε, επίσημα, παραδεχόμασταν, έγιναν αντικείμενο εκμετάλλευσης και προκάλεσαν αύξηση του ελληνικού κόστους δανεισμού.

 
6) Η χρήση του πανικού για την λήψη δημοσιονομικών μέτρων

Στη συνέχεια, ο διαρκώς αυξανόμενος πανικός σχετικά με τη δραματική οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, ο οποίος διαφημίστηκε με τον πλέον άκομψο και φοβικό τρόπο εντός της Ελλάδας προκειμένου να 'περάσουν' τα δημοσιονομικά μέτρα, επιδείνωσε την κατάσταση και έκανε τη χώρα μας νο1 υποψήφια για την εξυπηρέτηση μίας σειράς διεθνών συμφερόντων που, θα δούμε παρακάτω.

7) Τα διεθνή συμφέροντα και η επιλογή της Ελλάδας ως παράδειγμα προς αποφυγήν

Ο κόσμος, σήμερα, μοιάζει με ένα κέντρο αποτοξίνωσης όπου τα κράτη είναι ασθενείς εθισμένοι στο χρέος και στα υπερβολικά ελλείμματα. Όταν κάποιος δανείζεται, αυτό σημαίνει πως υπάρχει κάποιος που του δανείζει και στα 2 τελευταία χρόνια ο δανεισμός ανέρχεται σε δεκάδες τρις δολάρια. Οι δανειστές θέλουν να εξασφαλίσουν ότι αυτά τα χρήματα (και οι τόκοι) θα επιστραφούν και για να συμβεί αυτό τα κράτη θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά από εδώ και στο εξής. Έτσι, οι δανειστές, έπαιξαν το ρόλο των καθηγητών που θέλουν να δώσουν στους μαθητές ένα μάθημα του τί μπορεί να πάθουν αν δεν είναι συνεπείς ως προς τις υποχρεώσεις τους. Προκειμένου να συμβεί αυτό έπρεπε να επιλεγεί ένας 'κακός μαθητής' ως παράδειγμα και δυστυχώς η Ελλάδα, κάνοντας όλα όσα αναφέραμε παραπάνω, ήταν σα να σηκώνει το χέρι της και να αυτοπροτείνεται για το συγκεκριμένο ρόλο.

8) Οι κερδοσκόποι εκμεταλλεύονται την κατάσταση κερδοσκοπώντας στα ελληνικά ομόλογα

Με την Ελλάδα να προβάλλεται ως το παράδειγμα προς αποφυγήν και τα επιτόκια δανεισμού της να αποκτούν ανοδική τάση, βρέθηκαν μία σειρά κερδοσκόπων που εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο την κατάσταση, προκαλώντας μία ανοδική φούσκα στα επιτόκια δανεισμού. Η φούσκα έχει την τάση να φουσκώνει και κάποτε θα σπάσει αλλά μέχρι τότε, δοκιμάζει επικίνδυνα τα όρια αντοχής της χώρας. Υπάρχουν πολλοί τρόποι κερδοσκοπίας εναντίον της Ελλάδας και εδώ θα αναφέρω τον πιο συνηθισμένο: καθώς οι κερδοσκόποι διαπιστώνουν μία δυνατή πτωτική τάση των ελληνικών ομολόγων (με παράλληλη αύξηση των επιτοκίων τους αφού ομόλογα και επιτόκια κινούνται αντίθετα), δανείζονται από τράπεζες ελληνικά ομόλογα έναντι ενός μικρού τιμήματος και τα πουλούν στην αγορά στην τρέχουσα τιμή, ελπίζοντας σε περαιτέρω πτώση. Αν, πράγματι, τα ομόλογα πέσουν, τότε μπορούν να τα αγοράσουν σε χαμηλότερη τιμή από αυτήν που τα πούλησαν και να τα επιστρέψουν στην τράπεζα απ' όπου τα δανείστηκαν. Με αυτόν τον τρόπο πολλά hedge funds έχουν αυξήσει το κεφάλαιο τους κατά 200% - 400% τους τελευταίους μήνες, στην πλάτη της Ελλάδας, ενώ παράλληλα κερδίζουν και οι τράπεζες που τους δάνεισαν τα ελληνικά ομόλογα, που σε ένα πολύ σημαντικό ποσοστό είναι γερμανικές.

9) Κερδοσκοπία και χρηματιστηριακή επίθεση στο ΧΑ

Την κατάσταση εκμεταλλεύτηκαν διεθνή κεφάλαια ποντάροντας στην πτώση του ΧΑ, εκμεταλλευόμενα την αρνητική παρέμβαση που ασκήθηκε από το έξυπνο χρήμα ιδιαίτερα στον τραπεζικό κλάδο. Ο ΓΔ και οι τραπεζικές μετοχές κατέρρευσαν, επιτείνοντας το χρηματοπιστωτικό σοκ της Ελλάδας και προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερες ευκαιρίες για κερδοσκοπικά παιχνίδια στην αγορά ομολόγων.

10) Η κατάρρευση του κυβερνητικού προγραμματισμού εξαιτίας της απογείωσης των επιτοκίων δανεισμού και της αυξανόμενης αδυναμίας αναχρηματοδότησης του χρέους και των ελλειμμάτων

Όπως είδαμε στο 1ο τμήμα της ανάλυσης, η Ελλάδα δανείζονταν κατά τη διάρκεια του '90 με επιτόκια αισθητά μεγαλύτερα του 10% χωρίς να αντιμετωπίζει πρόβλημα αναχρηματοδότησης του χρέους της. Τότε, όμως, ο οικονομικός προγραμματισμός των εκάστοτε κυβερνήσεων γίνονταν λαμβάνοντας υπόψη του επιτόκια τέτοιου ύψους. Αντίθετα, μετά την είσοδο στην ΕΕ τα επιτόκια δανεισμού αποκλιμακώθηκαν και έτσι οι επόμενες κυβερνήσεις έκαναν τον οικονομικό προγραμματισμό τους στηριζόμενες σε προβλέψεις για χαμηλά επιτόκια. Η απότομη αύξηση τους, λοιπόν, έβγαλε εκτός τροχιάς τον ελληνικό προϋπολογισμό και προκάλεσε ένα δυνατό χρηματοπιστωτικό σοκ στη χώρα, η οποία βρέθηκε να δυσκολεύεται ολοένα και περισσότερο να αναχρηματοδοτήσει το χρέος της με επιτόκια που κάποτε φαίνονταν μικρά.

11) Η ελληνική κρίση ως 'φάρμακο' για την παγκόσμια οικονομία.

Όπως έχω γράψει αναλυτικά σε άλλα άρθρα μου η ελληνική κρίση, άπαξ και ξεκίνησε, συντέλεσε στην ανάπτυξη της Ευρώπης και κυρίως της Γερμανίας αλλά και στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ΗΠΑ και της Ασίας. Η Ευρώπη 'αναστήθηκε' από την πτώση του ευρώ, ενώ οι ΗΠΑ και η Ασία πέτυχαν την ανατίμηση των νομισμάτων τους την οποία χρειάζονταν άμεσα. Καθώς όλοι κερδίζουν από την κρίση της Ελλάδας και κυρίως οι Γερμανοί, που είναι και οι κατεξοχήν αρμόδιοι για να λάβουν τις σημαντικότερες αποφάσεις για την αποκλιμάκωση της, κανείς δε φαίνεται να βιάζεται να βρεθεί μία λύση.

Αυτές είναι οι βασικότερες αιτίες της ελληνικής κρίσης, η οποία φαίνεται, τελικά, να είναι πολύ λιγότερο 'ελληνική' απ' όσο προβάλλεται και πολύ περισσότερο  ευρωπαϊκή και διεθνής απ' όσο οι εταίροι μας και το ΔΝΤ θέλουν, πλέον, να παραδεχτούν. Η κατάσταση επιδεινώθηκε εξαιτίας του θεάτρου παραλόγου που παίχτηκε σχετικά με την 'συμφωνία' στήριξης της Ελλάδας, με τη Γερμανία να μπλοκάρει μία αμιγώς ευρωπαϊκή βοήθεια και να μας στρέφει προς το ΔΝΤ, την Ελλάδα να δηλώνει πως δε ζητά χρήματα από κανέναν την ώρα που διαπραγματεύονταν έναν μηχανισμό χρηματοδότησης και ενώ γυρνούσε από Ασία σε Αμερική προκειμένου να βρει νέους δανειστές, το ΔΝΤ να δηλώνει έτοιμο να βοηθήσει αλλά και να τονίζει πως η Ελλάδα δε ζήτησε τη βοήθεια του και όλους τους παραπάνω να ανακοινώνουν, τελικά, πως επετεύχθη μία συμφωνία στήριξης, χωρίς να δημοσιεύουν καμία λεπτομέρεια γι' αυτήν. Και όταν, πια, ανακοινώθηκαν οι όροι της συμφωνίας, η κατάσταση έγινε ακόμη χειρότερη καθώς το επιτόκιο δανεισμού που συμφωνήθηκε ήταν μεγαλύτερο από αυτό με το οποίο το ΔΝΤ δανείζει σε όλες τις υπόλοιπες, πλην της Ελλάδας, χώρες του κόσμου, καθώς η Γερμανία ζήτησε την επιπλέον επιβολή τόκου από την οποία και θα ωφεληθεί, κυρίως, η ίδια.

Το τελευταίο διάστημα γίνεται πολύς λόγος σχετικά με τα μέτρα που θα ζητήσει το ΔΝΤ να λάβει η Ελλάδα, μόλις ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός στήριξης που έχει συμφωνηθεί. Η πραγματικότητα είναι πως το ΔΝΤ έχει, ήδη, εισηγηθεί τα σχετικά μέτρα από τον περασμένο Μάιο και τα έχει κοινοποιήσει στην Ελλάδα. Επιπλέον, πολλά από αυτά τα μέτρα έχουν, ήδη, ληφθεί και ακολουθηθεί κατά γράμμα.

Συγκεκριμένα, σε έκθεση του για την Ελλάδα το Μάιο του 2009 το ΔΝΤ αναφέρει:

1) Η Ελλάδα χρειάζεται ένα ισχυρό πολυετή δημοσιονομικό προγραμματισμό προκειμένου να βάλει το χρέος σε καθοδική τροχιά. Αυτό δε μπορεί και δεν πρέπει να γίνει σε ένα έτος προκειμένου να αποφευχθεί η επιδείνωση της ύφεσης. Αλλά χρειάζονται επιπλέον μέτρα τα οποία θα πρέπει να εφαρμοστούν με συνέπεια, για μακροπρόθεσμο χρονικό διάστημα, να είναι υψηλής ποιότητας ώστε να βοηθήσουν στη μείωση των ελλειμμάτων και του χρέους. Το πλάνο θα πρέπει να συνδυαστεί με σωστό οικονομικό προγραμματισμό και να περιέχει φιλόδοξα αλλά ρεαλιστικά μέτρα και θα πρέπει να γίνει σωστή επικοινωνία του στο λαό παρέχοντας συγκεκριμένους στόχους ορόσημα για την επιτυχία του, με σταθερή παρακολούθηση και έλεγχο της προόδου ως προς την επίτευξη τους, ώστε να δημιουργηθεί μία σχέση εμπιστοσύνης με τους πολίτες.

2) Αλλαγές στη δημόσια διοίκηση. Αν και έχει γίνει πρόοδος μέσω της πώλησης κρατικών αεροπορικών εταιριών πρέπει να παρθούν πιο γενναία μέτρα όπως α) κλείσιμο δημοσίων μονάδων, μείωση προσωπικού, μείωση των πολιτικών στελεχών ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των δημόσιων επιχειρήσεων, β) επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων, γ) δημοσίευση περισσότερων οικονομικών στοιχείων (για τη χώρα) και σχετικά με την οικονομική κατάσταση δημοσίων επιχειρήσεων ώστε να αυξηθεί η λαϊκή αποδοχή των μέτρων.

3) Προτείνεται η ετήσια αναπροσαρμογή περίπου 1,5% του ΑΕΠ σε πραγματικές τιμές, ξεκινώντας από το 2010, ώστε να μπει το χρέος σε καθοδική τροχιά ως το 2012. Οι αρχές πρέπει να αντισταθούν σε πιέσεις για ευνοϊκή μεταχείριση συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων ή κλάδων, οι οποίες (πιέσεις) αναμένεται να αυξηθούν όσο η οικονομική κατάσταση θα εξασθενίζει.

4) Μέτρα όπως η επιδότηση των πωλήσεων αυτοκινήτων ή η παροχή επιδομάτων σε νέους επαγγελματίες βοηθούν λίγο στην ανάπτυξη και αντίθετα αυξάνουν το χρέος.

5) Φορολογία: πρέπει να γίνουν προσπάθειες με στόχο την πάταξη της φοροδιαφυγής και την εφαρμογή πιο δίκαιων φορολογικών μέτρων. Τα μέτρα μπορούν να συμπεριλαμβάνουν: α) τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης μέσω της μείωσης εξαιρέσεων και φορολογικών απαλλαγών, β) την αποφασιστική φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών και της άτυπης οικονομίας με τη χρήση διασταυρωμένων στοιχείων και με φορολογία με βάση τα υποθετικά κέρδη κατά περίπτωση, γ) με την περαιτέρω αύξηση ειδικών φόρων κατανάλωσης πιο κοντά στο ευρωπαϊκό μέσο όρο, δ) με την αναστολή της μείωσης κατά 1% το χρόνο του φόρου εταιριών και εισοδήματος μέχρι το 2014 και ώσπου το έλλειμμα να είναι επιβεβαιωμένα κάτω από το 3% του ΑΕΠ

6) Μισθοί: α) συνέχιση της πολιτικής συγκράτησης των μισθών και των συντάξεων β) πάγωμα προσλήψεων.

7) Δημόσιες επιχειρήσεις: Οι αρχές πρέπει να θέσουν ένα 5αετές πρόγραμμα οριστικής μείωσης των ελλειμμάτων των δημόσιων επιχειρήσεων.

8) Μέτρα ανασυγκρότησης για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και τη μείωση του πληθωρισμού, τα οποία θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη συγκράτηση των μισθών.

9) Μεγαλύτερη απελευθέρωση της αγοράς προϊόντων και υπηρεσιών

10) Μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας ώστε να μειωθεί το κόστος της μονάδας εργασίας. Η αύξηση των κυβερνητικών δαπανών δε μπορεί να αναπληρώσει το υψηλό εργατικό κόστος και να λύσει το πρόβλημα της ανεργίας. Οι αρχές συμβουλεύονται να: α) προάγουν ένα τριμερές κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ των εργαζομένων, των σωματείων και του δημοσίου, με στόχο τη διαπραγμάτευση όρων που θα ευνοήσουν την ανάπτυξη της χώρας έναντι της αύξησης των μισθών σε αυτή τη φάση, επιδιώκοντας συμφωνίες για συγκράτηση των μισθών με αντάλλαγμα την αύξηση των επενδύσεων και τη μείωση της ανεργίας. β) την αύξηση της ημιαπασχόλησης ώστε να δοθεί ώθηση στη συμμετοχή των νέων και των γυναικών στο εργατικό δυναμικό

Όπως ανέφερα παραπάνω, τα μέτρα αυτά προτείνονται σε έκθεση του ΔΝΤ για την Ελλάδα το Μάιο του 2009, πριν η χώρα στραφεί σε αυτό για δανεισμό και αρκετά από αυτά έχουν, ήδη, πάρει σάρκα και οστά. Είναι λογικό πως μετά τη συμφωνία για την παροχή οικονομικής βοήθειας, τα μέτρα θα γίνουν περισσότερα και πιο αυστηρά και οι προτροπές προς την Ελλάδα για την υιοθέτηση τους θα έχουν μετατραπεί σε προειλημμένες συμφωνίες.  Παρόλα αυτά, το βασικό πλάνο αποτυπώνεται στις παραπάνω 10 παραγράφους.

 
Ο εναλλακτικός τρόπος για έξοδο από την κρίση

Η ελληνική κρίση είναι διφυής: χρηματοπιστωτική και οικονομική. Έτσι η προσπάθεια εύρεσης λύσης θα πρέπει να αφορά και στις δύο αυτές όψεις του νομίσματος.

Χρηματοπιστωτικά μέτρα

Ξεκινώντας από τη χρηματοπιστωτική κρίση, αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αγορά ασφαλίστρων ελληνικού χρέους, μέσω των προϊόντων γνωστών ως CDS. Ήδη από το 2007 είχα ξεκινήσει να παρουσιάζω στην Ελλάδα τους κινδύνους που εγκυμονούσαν από τη συγκεκριμένη αγορά, ενώ το 2008 δημοσίευσα μία εκτενή σειρά άρθρων για το θέμα. Η αγορά CDS συνδέεται απόλυτα με την αγορά ομολόγων. Επίσης, η ελληνική κρίση είναι συνδεδεμένη με την κερδοσκοπία στο ευρώ.

1) Η Ελλάδα θα πρέπει να εκμεταλλευτεί το γεγονός πρόσφατων συζητήσεων και προτάσεων με τη στήριξη και των 27 κρατών μελών της ΕΕ περί πάταξης της χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας, με την υιοθέτηση ενός φόρου 'Tobin' της τάξης του 0,5% στην αγορά και 0,5% στην πώληση συναλλάγματος και προϊόντων CDS. Ο φόρος αυτός θα επιβάλλεται μόνο σε περιπτώσεις κρίσεων όπου η κερδοσκοπία αποσταθεροποιεί το χρηματιστηριακό σύστημα και προκαλεί σοβαρές βλάβες σε κράτη. Λαμβάνοντας υπόψη, για παράδειγμα, ότι περισσότερο από το 70% των αγορών που πραγματοποιούνται στην αγορά συναλλάγματος, έχουν διάρκεια ζωής μικρότερη των 7 ημερών είναι προφανές πως η κερδοσκοπία οργιάζει, Η επιβολή ενός τέτοιου φόρου θα είχε άμεσες συνέπειες στη μείωση των διακυμάνσεων και θα λειτουργούσε ως τροχοπέδη για ένα μεγάλο τμήμα των κερδοσκόπων. Ο πρώην αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Joseph Stiglitz υποστήριξε σε ομιλία του στις 5 Οκτωβρίου του 2009 πως η επιβολή ενός τέτοιου φόρου είναι πολύ πιο ρεαλιστική σήμερα απ' ότι πριν μερικές δεκαετίες.

2) Η Ελλάδα θα πρέπει να εκμεταλλευτεί, επίσης, πρόσφατες προτάσεις πολλών ευρωπαϊκών χωρών για την απαγόρευση της αγοράς προϊόντων CDS σε όσους δεν είναι κάτοχοι της συγκεκριμένης επένδυσης την οποία τα CDS υποτίθεται ότι ασφαλίζουν. Εναλλακτικά, μπορεί να επιβληθεί ένας βαρύς φόρος 'Tobin' σε όσους θέλουν, απλώς, να στοιχηματίσουν εναντίον μίας χώρας με μόνο στόχο την κερδοσκοπία και χωρίς να έχουν στην κατοχή τους ομόλογα τα οποία και να χρειάζεται να ασφαλίσουν.

3) Επιπλέον, θα πρέπει να γίνουν προσπάθειες να απαγορευθεί η μόχλευση στην αγορά CDS, η οποία έχει πολλαπλασιάσει εκθετικά τις πωλήσεις ομολόγων και αντίστοιχα έχει αυξήσει εκθετικά την άνοδο των επιτοκίων της Ελλάδας και συνεπώς το κόστος δανεισμού.  Εναλλακτικά, μπορεί και πάλι να επιβληθεί ένας σημαντικός φόρος 'Tobin' σε όσους αγοράζουν CDS με μόχλευση και να τεθεί ένα όριο ως προς το ανώτατο ποσοστό αυτής.

Τα παραπάνω μέτρα θα είναι, κατά 99%, αρκετά για να προκαλέσουν δριμεία πτώση των επιτοκίων δανεισμού της Ελλάδας και σε επόμενα άρθρα θα αναφερθώ αναλυτικότερα σε αυτά.

4) Η Ελλάδα πρέπει να υπαναχωρήσει από τη συμφωνία για δανεισμό με επιτόκιο της τάξης του 5%, όταν όλες οι χώρες του κόσμου δανείζονται από το ΔΝΤ με 3,26%. Το επιπλέον κόστος το οποίο επιβάλλεται από τη Γερμανία και το οποίο θα αποφέρει κέρδη, κυρίως, σε αυτήν, είναι εξαιρετικά επιβαρυντικό για τη χώρα, στην παρούσα περίοδο και δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα της. Αν η Ελλάδα αναγκαστεί να οδηγηθεί σε δανεισμό εκτός της αγοράς ομολόγων, είναι, πλέον, προτιμότερο να στρέψει την πλάτη στην Ευρώπη και δυστυχώς, να συνομιλήσει με το ΔΝΤ για μία στήριξη μόνο από αυτό. Είναι παράλογο η Ελλάδα να τιμωρείται επειδή είναι μέλος της ΕΕ αντί να προστατεύεται χάρη σε αυτήν της την ιδιότητα. Σε μία τέτοια περίπτωση η Ευρώπη θα βρεθεί ενώπιον μίας ιστορικής κρίσεως και το πιθανότερο είναι να επαναδιαπραγματευθεί το επιτόκιο δανεισμού. Σε αντίθετη περίπτωση το ΔΝΤ θα είναι μονόδρομος.

5) Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης η Ελλάδα μπορεί να διαπραγματευθεί το χρέος της μεταφέροντας τις πληρωμές της 2 ή 3  χρόνια στο μέλλον. Κάτι τέτοιο δε συνεπάγεται στάση πληρωμών αλλά επαναδιαπραγμάτευση με τους δανειστές μας, προκειμένου να κερδίσουμε χρόνο, ποντάροντας σε μία συνολική βελτίωση του ευρύτερου οικονομικού περιβάλλοντος μέσα στα επόμενα 2-3 χρόνια (κάτι το οποίο δεν είναι άνευ ρίσκου).

Οικονομικά μέτρα

Όπως είδαμε σε άλλα σημεία αυτής της ανάλυσης (και στα προηγούμενα μέρη, 1 και 2), την ώρα που όλα τα αναπτυγμένα κράτη αυξάνουν της δημοσιονομικές τους δαπάνες και το χρέος τους προκειμένου να ενισχύσουν την οικονομία τους, ζητείται από την Ελλάδα να κάνει ακριβώς το αντίθετο και να μειώσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα στο 3%, στην χειρότερη οικονομική περίοδο των τελευταίων 80 ετών και ενώ η Γερμανία προγραμματίζει την αύξηση του στο 5,7% στο ίδιο διάστημα!

Είναι σα να ζητάμε από ένα χρόνιο καπνιστή, ο οποίος δεν έχει γυμναστεί ποτέ στη ζωή του, να κόψει το τσιγάρο άμεσα και να προετοιμαστεί ταχύτατα για να τρέξει σε μαραθώνιο ανώμαλου δρόμου, με στόχο την κατάρριψη ρεκόρ που ούτε οι μεγαλύτεροι πρωταθλητές δε μπορούν να καταρρίψουν. Το πιθανότερο είναι, αντί να τον βοηθήσουμε, να του προκαλούμε έμφραγμα. Και όλα αυτά, ενώ του προκαλούμε τεράστιο ψυχολογικό τραύμα, τονίζοντας του σε κάθε ευκαιρία πως ο θάνατος είναι κοντά και οι μέρες του μετρημένες.

Αυτό που πρέπει να συμβεί είναι να λάβουμε πρωταρχικώς μέτρα ενίσχυσης της ανάπτυξης, έχοντας υπόψη μας πως η αύξηση του ΑΕΠ κατά 1% για 10 χρόνια, οδηγεί, από μόνη της, σε μείωση του χρέους κατά 30%. Αντίθετα, η μείωση του ΑΕΠ, η οποία και θα είναι αναπόφευκτη αν ληφθούν δρακόντεια δημοσιονομικά μέτρα, θα οδηγήσει, μοιραία σε αύξηση του χρέους. Παράλληλα, θα πρέπει να ακολουθηθεί ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής πειθαρχίας, στα πρότυπα των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κρατών, χωρίς να πέσουμε στην παγίδα των σπασμωδικών και πανικοβλημένων κινήσεων. Το γεγονός πως έχουμε μεγαλύτερο χρέος και δημοσιονομικό έλλειμμα ως ποσοστό του ΑΕΠ από άλλες χώρες, συνεπάγεται, εύλογα, πως χρειαζόμαστε μεγαλύτερο διάστημα για να πετύχουμε τη μείωση τους από ότι χρειάζονται αυτές. Το να επιχειρήσουμε το αντίθετο είναι παράλογο και κατά πάσα πιθανότητα, καταδικασμένο σε αποτυχία.

Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθούν, επιτέλους, τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αρχίσει η παροχή δανείων από τις τράπεζες προς τις επιχειρήσεις και στη συνέχεια προς τους ιδιώτες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Ελλάδα έχει από τα μικρότερα ποσοστά ιδιωτικού χρέους ως προς το ΑΕΠ της στον κόσμο και αυτό το πλεονέκτημα δεν πρέπει να μείνει ανεκμετάλλευτο. Ένα τέτοιο μέτρο θα βοηθήσει άμεσα την αγορά κατοικίας αλλά και θα τονώσει την οικονομία και την κατανάλωση, βοηθώντας στη μείωση της ανεργίας, στην αύξηση του ΑΕΠ και τελικά στη μείωση του χρέους. Μάλιστα, σε συνδυασμό με μία σωστή (αλλά όχι τρομοκρατική) φορολογική πολιτική, θα αποφέρει και περισσότερους φόρους στο κράτος. Αντίθετα, αν η αγορά παραμείνει 'παγωμένη', τότε το ΑΕΠ θα μειωθεί περαιτέρω και το κράτος θα στερηθεί φορολογικών εσόδων.

Λόγιος Ερμής ϶ϵ
 
Πηγή: Πάνος Παναγιώτου διευθυντής του ΕΚΤ