Select Menu


Φαντάζομαι τον μέσο αναγνώστη που θα επιχειρήσει να προσπελάσει αυτό το κείμενο να βλαστημάει τον γράφοντα αντικρίζοντας μονάχα τον τίτλο. Βλέπετε, στην εποχή μας με την ανάγνωση να γίνεται τόσο μηχανικά και συνάμα βιαστικά, πού να βρεθεί καιρός για να κοντοσταθούμε σε μια άγνωστη λέξη ή να παραπεμφθούμε στο λεξικό. Η επιλογή πάντως, της λέξης «ατραπός» δε προσδίδει απλά μια λογοτεχνική φινέτσα στον τίτλο αλλά κυρίως επισημαίνει κάτι ουσιώδες· ότι η αναζήτηση και η κατάκτηση της αρετής δεν επιτυγχάνεται δια μέσου διαπλατυσμένων λεωφόρων και φαρδιών δρόμων, μα από διαβάσεις δύσβατων μονοπατιών και απρόσιτων στενωπών. Στις προτάσεις που ακολουθούν θα παραθέσω ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που εικάζω ότι συγκροτούν το προφίλ ενός ενάρετου ανθρώπου.

Κατ’ αρχάς, ένας άνθρωπος που διακονεί την αρετή έχω την αίσθηση ότι αντιλαμβάνεται πως ο προορισμός του σε αυτήν τη ζωή δεν μπορεί να είναι μόνο η καλοπέραση. Το να καταστεί ένας αγοραίος ηδονοθήρας, πλήρης από χορτασμούς των κατώτερων ζωικών αναγκών, κι ένας Συβαρίτης που οι μοναδικές ρήσεις που κατευθύνουν τον βίο του είναι το «ζήσε τη στιγμή» και το «carpe diem» των παρηκμασμένων ρωμαϊκών χρόνων, αποτελεί μάλλον μια πλεύση στα επιφανειακά νερά της ζωής. Αντίθετα, για να μην απογυμνωθεί από σοβαρά ιδανικά οφείλει εξ απαλών ονύχων, να καλλιεργήσει το πνεύμα του όχι για να αποκτήσει άνοστες γνώσεις και μια άκαρπη πολυμάθεια αλλά για να πλησιάσει προς τη σύνεση, τη φρόνηση που θα του επιτρέψει να ορίσει τις αξίες και τις αρχές με τις οποίες θα ευθυγραμμιστεί.

Έπειτα, ο ενάρετος άνθρωπος, συνιστά έναν τύπο ανόθευτο και ατόφιο. Η συνέπεια στα «πιστεύω» και τις ιδέες του δεν απορρέει από την τυφλή υπακοή του σε μια εξωτερική πολιτική ιδεολογία ή μια αυστηρή θρησκευτική παράκληση και επιταγή, αλλά από την εσώτερη φωνή και μαρτυρία της συνείδησής του. Η συνείδησή του, η οποία κρέμεται ως άλλη δαμόκλειος σπάθη από πάνω του, είναι η λυδία λίθος που ελέγχει τα λόγια και τις πράξεις του, πιστοποιώντας και καταφάσκοντας την ορθότητα της συμπεριφοράς του. Έτσι, είναι απολύτως λογικό να προκύπτει ένα μοντέλο ανθρώπου που δεν εκχωρεί τον εαυτό του στην επικαιρότητα και αδυνατεί να συμβαδίσει με τις ισχύουσες τάσεις της κοινωνίας, αδιαφορώντας για το αν θα κερδίσει την ευμένεια των πολλών.

Επιπροσθέτως, ένας άνθρωπος που υπηρετεί την αρετή αναγνωρίζει ότι η ευτυχία δεν οικοδομείται πάνω στα πλούτη και τα υλικά αγαθά, διότι μετουσιώνεται σε ένα εύθραυστο συναίσθημα, το οποίο αυτοεξαντλείται τάχιστα. Για αυτόν, η ευτυχία δεν μετριέται με το υποδεκάμετρο της ευμάρειας και, απέναντι στην αναίδεια της ύλης, που έχει περισσέψει στον σύγχρονο κόσμο, αντιπαραθέτει την ολιγάρκεια, τη μετριοπάθεια και την αυτοσυγκράτηση. Φυσικά, η ευδαιμονία που διατρανώνεται από τα σημερινά πρότυπα της κοινωνίας δε συμβαδίζει με τα παραπάνω γνωρίσματα, καθώς είναι συνυφασμένη με την αφθονία της ύλης, το εκλεκτό επάγγελμα που εξασφαλίζει πλησμονή χρημάτων και κοινωνική αναγνώριση, την άρτια, επιμελημένη εμφάνιση. Ωστόσο, ο χρηστός άνθρωπος καταλαβαίνει ότι όλα αυτά δεν είναι τίποτα άλλο, παρά αντανακλάσεις από άτομα-ανύπαρκτες οάσεις που έχουν απολέσει τη δροσιά και τη γονιμότητά τους.

Ακόμη, ο άνθρωπος που κομίζει ένα ήθος που εναρμονίζεται με την αρετή, εκτιμά και διαχειρίζεται με ορθοφροσύνη τις σχέσεις που συνάπτει με άλλα άτομα. Ως προς την φιλία, δε λογαριάζει για φίλο του μονάχα τον απλό γνώριμο, τον συνάδελφο με τον οποίο μοιράζεται μια επαγγελματική στέγη, τον σύντροφο των περιπάτων και των διασκεδάσεων, αλλά τον συνοδοιπόρο της ζωής με τον οποίο προσπαθούν να δώσουν λύσεις σε πυρίκαυστα ερωτήματα και αγωνιώδεις προβληματισμούς, έχοντας στο επίκεντρο της επικοινωνίας τους την ειλικρίνεια και τον αμοιβαίο σεβασμό. Ως προς τον έρωτα, το συναίσθημα αυτό δεν ταυτίζεται με τη βαθμιαία υποταγή του ατόμου στο γενετήσιο ένστικτο, την αποκλειστική δηλαδή επιδίωξη ξώπετσων απολαύσεων. Πρόκειται πρωτίστως, για τη σύζευξη δυο ψυχών που σείονται, αναστατώνονται η μια για την άλλη και επιλέγουν να συνταιριάξουν τα χνότα τους. Η σεξουαλική πράξη έρχεται, δευτερευόντως, να επισφραγίσει την σχεδόν, απόλυτη συμμετρία αυτών των ψυχών.

Κλείνοντας, ο Γάλλος λογοτέχνης Αλμπέρ Καμύ, επονομαζόμενος και ως ο στοχαστής του «παράλογου», έχει εκφράσει την άποψη ότι «είναι πιθανό να είναι κανείς ενάρετος, αλλά μόνο από ιδιοτροπία». Η πρόταση αυτή, δε μου μοιάζει καθόλου παράλογη αν αναλογιστούμε ότι για να διαβεί κανείς τον ακανθώδη δρόμο προς την αρετή ίσως έρθει αντιμέτωπος με τον χλευασμό και την περιφρόνηση των πολλών, ίσως στολιστεί με υποτιμητικά επίθετα και αναίσχυντους χαρακτηρισμούς, ίσως γνωρίσει την αποστροφή των υπολοίπων. Το να παραμείνει κανείς αδιάβρωτος από τις κοινωνικές συμβάσεις, ανένδοτος στους ποικιλώνυμους πειρασμούς και ανέγγιχτος από την περιβόητη μόδα της εποχής μάλλον συνάδει με αλλόκοτες και ιδιόρρυθμες προσωπικότητες. Προσωπικότητες που μπορεί να λοιδορούνται αλλά διαθέτουν κάτι που απουσιάζει από τα περισσότερα ανθρώπινα όντα: Ψυχική αλκή και πνευματικό σφρίγος…

Γιώργος Νάκας, Πτυχιούχος της παιδαγωγικής σχολής ΑΠΘ και μεταπτυχιακός φοιτητής στην κατεύθυνση της διδακτικής της γλώσσας και της λογοτεχνίας. 

Σχόλια

Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.

 
Top