Ποίηση Εθνική, Επαναστατική και σκοτεινή. Ποίηση του εξωτερικού χώρου μα και του εσωτερικού πνεύματος. Θρησκευτικά στοιχεία του Ρομαντισμού της Δύσης από κοινού με παγανιστικές αναφορές των αποκρύφων θεών της Αρχαιότητος κάνουν την εμφάνισή τους σε μία έντεχνη σύνθεση σκοπών και λογοτεχνικής βουλήσεως. Γλώσσα δημιουργημένη από την τροφό και την μελέτη ενός Έλληνος ξενογλώσσου. Στιχουργία δοκιμασμένη, δουλεμένη με την πεντάστιχη στροφή και τον επτασύλλαβο, που σχεδόν πάντα καταλήγει σε πεντασύλλαβο αδώνειο.
Του Ιωάννη Π. Χουντή,
Εν Παρισίοις εκδιδόμενα τα Λυρικά το 1826 υπό του Ανδρέα Κάλβου. Πρώτη Ωδή I (Ode Premiere) η ‘’Βρεττανική Μούσα’’ ή La Muse Britannique. Πλάι στο ελληνικό κείμενο παρατίθεται η γαλλική μετάφρασις. Έχει προηγηθεί ο θάνατος του μεγάλου Φιλέλληνος, Λόρδου Βύρωνος (George Gordon Byron, 6th Baron Byron) στις 19 Απριλίου 1824 στο Μεσολόγγι ύστερα από έντονο πυρετό. Ο Δ.Σολωμός, ο εθνικός ημών ποιητής, εκδίδει την ‘’Ωδή εις τον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον’’. Ο Ανδρέας Κάλβος επιλέγει να ανοίξει την δεύτερη και τελευταία ποιητική του συλλογή με έναν επιτάφιο λόγο για την εκ της γηραιάς Αλβιόνος Μούσα. Ποίηση περίεργη, φασματική σαν ξέσπασμα δύο φορές και μετά απόλυτη σιγή. Πως να ερμηνεύσουμε τις δύο προσπάθειες του ποιητού και την μετέπειτα νεκρική του σιωπή;
Ποίηση, που συνθέτει μοιραία τον Ρομαντισμό και τον Νεοκλασικισμό, άπαξ φαινόμενο εις την νεοελληνικήν λογοτεχνίαν. Οι πρώτες τέσσερις στροφές ξεκινούν με τον αφηγητή να στέκεται πάνω σε μία πρύμνη και να βλέπει το ηλιοβασίλεμα επάνω στα κύματα, τα ‘’ποσειδώνια κύματα’’ της θαλάσσης. Ο ναύτης βλέπει με λύπη την Χώρα του και προσπαθεί να κατανοήσει το τραγικό γεγονός. Μοιάζει αναπόφευκτα πιο φτωχή. Στην ή στροφή βλέπουμε για πρώτη φορά την αναφορά στον Λόρδο Βύρωνα με μία κλητική προσφώνηση: Ώ Βύρων!. Είναι άμοιρος φίλος της Ελλάδος, γνήσιο τέκνο των Βρεττανίδων μουσών και μέγα πνεύμα. Στεφανωμένος με τα φύλλα του μυστικού Ελικώνος ο Βρετανός ευγενής φανερώνεται ως εξέχουσα ποιητική μορφή, βραβευμένη από τις κατοίκους του Ελικώνος, τις εννέα Πιερίδες Μούσες. Ακολουθεί η εξαιρετική αντίθεση στις στροφές ί και ιά: χθες ο ήλιος, σήμερα το σκοτάδι και ο θάνατος πάνω από το πρόσωπο του αποθανόντος νέου. Μία ομηρική απήχηση ‘πτερόεντα φωνήεντα’’ του καστάλιου κύκνου συνδέουν τα ‘’ένθα έπη’’ του καλλιτέχνη με τον προγονικό του προπάτορα.
Η Ευρώπη, που προσωποποιείται είναι ‘’μουσοτρόφος’’ ενώ τα Έθνη της, που υπερέχουν όλων, προσμένουν την νεκρανάσταση του αοιδού τους. Μάταια. Ο Βύρων αξίζει το στεφάνι ενός γενναίου και φιλελευθέρου άνδρος και όχι ενός τυράννου ή ενός βασιλέως. Έτσι ο Ανδρέας Κάλβος φανερώνει την πίστη του και την προσήλωσή του στον δυτικό αστικό φιλελευθερισμό της Εποχής μακρυά από τις φαύλες ηγεμονικές τάσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στην στροφή ιή επιβεβαιώνεται η προνομιακή σχέση του Βύρωνος με τις Μούσες, που του φιλούν τα χέρια. Τελικά, ο θάνατος επιβεβαιώνεται και γίνεται αποδεκτός, συντελεσμένος προ δύο ετών. Ίσως το ποίημα, χειμαρρώδες για το μέτρο ενός Κάλβου, γράφτηκε κοντά στο θλιβερό γεγονός.
Η γλώσσα του τεχνητή σαν εκείνη του Ομήρου φανερώνι ένα περίεργο αμάλγαμα. Υπάρχει ένας επιφανειακός Νεοκλασικισμός και ένας βαθύτερος Ρομαντισμός. Υπάρχει μία ρομαντική ψυχή δέσμια των νεοκλασικών συμβάσεων. Αρχαιότροπη φόρμα, νεοκλασικό ήθος και κλασική γραφή.
Οι παλαιότεροι κριτικοί, όπως ο Κ. Παλαμάς, θεωρούσαν πινδαρικό τον Α. Κάλβο. Η νεώτερη κριτική του Γ. Σεφέρη τον θεωρεί ρομαντικό. Ο Κ.Θ. Δημαράς μιλά για αρχαίζουσα γλώσσα, στοιχεία δανεισμένα από το Φώσκολο, αρχαιοπρεπείς εικόνες αλλά βαθύτερο ρομαντισμό.
Η εξουδετέρωση του Καλβικού νεοκλασικισμού και η αποκάλυψη του ρομαντικού και ψυχικού υπεδάφους αποτελεί δημοτικιστικό σφετερισμό των ωδών του. Η σύγχρονη γλωσσολογία έχει απορρίψει τον διαχωρισμό έκφρασης και ψυχής, δηλαδή γλώσσας και σκέψεων. Άρα το παραπάνω εγχείρημα είναι λανθασμένο.
Ο νεοκλασικός ποιητής επικαλείται τις μούσες για την έμπνευσή του. Αυτό το κάνει και ο Κάλβος ανοίγοντας την πρώτη του ποιητική συλλογή. Επίσης, επιλέγει το διδακτικό επιμύθιο και δεν εμπιστεύεται το ‘’εγώ’’ του. Δεν υπάρχουν πολλές συγκρουόμενες απόψεις και οι λογικές θέσεις είναι δύο ή τρεις.
Περιφράσεις, αρχαισμοί, κοσμητικό επίθετο, οι παρομοιώσεις, επιγραμματικές κατακλείδες, όλα είναι το ποιητικό ιδίωμα των νεοκλασικών, που άρχεται από τη ευπρέπεια (decorum). Ενεργητική μετοχή ως επίθετο. Υπερβολή επιθέτου, προσωποποιήσεις και τυπικές φράσεις βρίσκουμε και στον Α.Κάλβο. Αλλά αυτός χρησιμοποιεί παθητική μετοχή παρακειμένου σε πλήρη αντίθεση. Στον Κάλβο εμμέσως υπάρχει συνάφεια στη περιγραφή της φύσης με το επιστημονικό λεξιλόγιο. Η προσωποποιία θέλει να δώσει φυσική υπόσταση σε κάτι το αφηρημένο. Είναι μία ουσιαστικά αισθητηριακή εξειδίκευση.
Ο Κάλβος παρουσιάζει τη φύση μέσω ενός αρκαδισμού, περιγραφής γαλήνιο και εύφορου τοπίου και όχι ως τη ρομαντική άγρια φύση. Επίσης η νεοκλασική ποίηση ασχολείται με τις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και όχι μεταξύ φύσης.
Μερικές φορές στις Ωδές ο ποιητής συνοδεύεται από τη Λύρα. Μουσική και ποίηση; Για τους νεοκλασικούς η ποίηση δεν ήταν ίδια με τη μουσική. Ο λόγος υπερέχει. Ο Λυρισμός του Α. Κάλβου δεν σχετίζεται με το Ρομαντισμό αλλά με τη λυρική φόρμα και διάθεση του 18ου αι. Έχουμε την εξωτερικό λυρισμό της όρασης και της σκέψεις. Λυρισμός με βάση τις αισθήσεις και όχι τα συναισθήματα. Υπάρχει και Μίμηση.
Η ποίηση του Κάλβου αφορούν την επιδεικτική ρητορική, που θέλει τον έπαινο και τον πατριωτικό λόγο, τον επικήδειο. Αύξηση στη μεγαλοπρέπεια. Οι αναφωνήσεις, παραινέσεις και τα δεικτικά μόρια προυποθέτουν κοινό. Θέλει να αναφέρεται σε ένα κοινό σε αντίθεση με τον εσωστρεφή ρομαντισμό.
Ιωάννης Π. Χουντής, φοιτητής Κλασικής Φιλολογίας (Α.Π.Θ.)
Εν Παρισίοις εκδιδόμενα τα Λυρικά το 1826 υπό του Ανδρέα Κάλβου. Πρώτη Ωδή I (Ode Premiere) η ‘’Βρεττανική Μούσα’’ ή La Muse Britannique. Πλάι στο ελληνικό κείμενο παρατίθεται η γαλλική μετάφρασις. Έχει προηγηθεί ο θάνατος του μεγάλου Φιλέλληνος, Λόρδου Βύρωνος (George Gordon Byron, 6th Baron Byron) στις 19 Απριλίου 1824 στο Μεσολόγγι ύστερα από έντονο πυρετό. Ο Δ.Σολωμός, ο εθνικός ημών ποιητής, εκδίδει την ‘’Ωδή εις τον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον’’. Ο Ανδρέας Κάλβος επιλέγει να ανοίξει την δεύτερη και τελευταία ποιητική του συλλογή με έναν επιτάφιο λόγο για την εκ της γηραιάς Αλβιόνος Μούσα. Ποίηση περίεργη, φασματική σαν ξέσπασμα δύο φορές και μετά απόλυτη σιγή. Πως να ερμηνεύσουμε τις δύο προσπάθειες του ποιητού και την μετέπειτα νεκρική του σιωπή;
Ποίηση, που συνθέτει μοιραία τον Ρομαντισμό και τον Νεοκλασικισμό, άπαξ φαινόμενο εις την νεοελληνικήν λογοτεχνίαν. Οι πρώτες τέσσερις στροφές ξεκινούν με τον αφηγητή να στέκεται πάνω σε μία πρύμνη και να βλέπει το ηλιοβασίλεμα επάνω στα κύματα, τα ‘’ποσειδώνια κύματα’’ της θαλάσσης. Ο ναύτης βλέπει με λύπη την Χώρα του και προσπαθεί να κατανοήσει το τραγικό γεγονός. Μοιάζει αναπόφευκτα πιο φτωχή. Στην ή στροφή βλέπουμε για πρώτη φορά την αναφορά στον Λόρδο Βύρωνα με μία κλητική προσφώνηση: Ώ Βύρων!. Είναι άμοιρος φίλος της Ελλάδος, γνήσιο τέκνο των Βρεττανίδων μουσών και μέγα πνεύμα. Στεφανωμένος με τα φύλλα του μυστικού Ελικώνος ο Βρετανός ευγενής φανερώνεται ως εξέχουσα ποιητική μορφή, βραβευμένη από τις κατοίκους του Ελικώνος, τις εννέα Πιερίδες Μούσες. Ακολουθεί η εξαιρετική αντίθεση στις στροφές ί και ιά: χθες ο ήλιος, σήμερα το σκοτάδι και ο θάνατος πάνω από το πρόσωπο του αποθανόντος νέου. Μία ομηρική απήχηση ‘πτερόεντα φωνήεντα’’ του καστάλιου κύκνου συνδέουν τα ‘’ένθα έπη’’ του καλλιτέχνη με τον προγονικό του προπάτορα.
Η Ευρώπη, που προσωποποιείται είναι ‘’μουσοτρόφος’’ ενώ τα Έθνη της, που υπερέχουν όλων, προσμένουν την νεκρανάσταση του αοιδού τους. Μάταια. Ο Βύρων αξίζει το στεφάνι ενός γενναίου και φιλελευθέρου άνδρος και όχι ενός τυράννου ή ενός βασιλέως. Έτσι ο Ανδρέας Κάλβος φανερώνει την πίστη του και την προσήλωσή του στον δυτικό αστικό φιλελευθερισμό της Εποχής μακρυά από τις φαύλες ηγεμονικές τάσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στην στροφή ιή επιβεβαιώνεται η προνομιακή σχέση του Βύρωνος με τις Μούσες, που του φιλούν τα χέρια. Τελικά, ο θάνατος επιβεβαιώνεται και γίνεται αποδεκτός, συντελεσμένος προ δύο ετών. Ίσως το ποίημα, χειμαρρώδες για το μέτρο ενός Κάλβου, γράφτηκε κοντά στο θλιβερό γεγονός.
Η γλώσσα του τεχνητή σαν εκείνη του Ομήρου φανερώνι ένα περίεργο αμάλγαμα. Υπάρχει ένας επιφανειακός Νεοκλασικισμός και ένας βαθύτερος Ρομαντισμός. Υπάρχει μία ρομαντική ψυχή δέσμια των νεοκλασικών συμβάσεων. Αρχαιότροπη φόρμα, νεοκλασικό ήθος και κλασική γραφή.
Οι παλαιότεροι κριτικοί, όπως ο Κ. Παλαμάς, θεωρούσαν πινδαρικό τον Α. Κάλβο. Η νεώτερη κριτική του Γ. Σεφέρη τον θεωρεί ρομαντικό. Ο Κ.Θ. Δημαράς μιλά για αρχαίζουσα γλώσσα, στοιχεία δανεισμένα από το Φώσκολο, αρχαιοπρεπείς εικόνες αλλά βαθύτερο ρομαντισμό.
Η εξουδετέρωση του Καλβικού νεοκλασικισμού και η αποκάλυψη του ρομαντικού και ψυχικού υπεδάφους αποτελεί δημοτικιστικό σφετερισμό των ωδών του. Η σύγχρονη γλωσσολογία έχει απορρίψει τον διαχωρισμό έκφρασης και ψυχής, δηλαδή γλώσσας και σκέψεων. Άρα το παραπάνω εγχείρημα είναι λανθασμένο.
Ο νεοκλασικός ποιητής επικαλείται τις μούσες για την έμπνευσή του. Αυτό το κάνει και ο Κάλβος ανοίγοντας την πρώτη του ποιητική συλλογή. Επίσης, επιλέγει το διδακτικό επιμύθιο και δεν εμπιστεύεται το ‘’εγώ’’ του. Δεν υπάρχουν πολλές συγκρουόμενες απόψεις και οι λογικές θέσεις είναι δύο ή τρεις.
Περιφράσεις, αρχαισμοί, κοσμητικό επίθετο, οι παρομοιώσεις, επιγραμματικές κατακλείδες, όλα είναι το ποιητικό ιδίωμα των νεοκλασικών, που άρχεται από τη ευπρέπεια (decorum). Ενεργητική μετοχή ως επίθετο. Υπερβολή επιθέτου, προσωποποιήσεις και τυπικές φράσεις βρίσκουμε και στον Α.Κάλβο. Αλλά αυτός χρησιμοποιεί παθητική μετοχή παρακειμένου σε πλήρη αντίθεση. Στον Κάλβο εμμέσως υπάρχει συνάφεια στη περιγραφή της φύσης με το επιστημονικό λεξιλόγιο. Η προσωποποιία θέλει να δώσει φυσική υπόσταση σε κάτι το αφηρημένο. Είναι μία ουσιαστικά αισθητηριακή εξειδίκευση.
Ο Κάλβος παρουσιάζει τη φύση μέσω ενός αρκαδισμού, περιγραφής γαλήνιο και εύφορου τοπίου και όχι ως τη ρομαντική άγρια φύση. Επίσης η νεοκλασική ποίηση ασχολείται με τις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και όχι μεταξύ φύσης.
Μερικές φορές στις Ωδές ο ποιητής συνοδεύεται από τη Λύρα. Μουσική και ποίηση; Για τους νεοκλασικούς η ποίηση δεν ήταν ίδια με τη μουσική. Ο λόγος υπερέχει. Ο Λυρισμός του Α. Κάλβου δεν σχετίζεται με το Ρομαντισμό αλλά με τη λυρική φόρμα και διάθεση του 18ου αι. Έχουμε την εξωτερικό λυρισμό της όρασης και της σκέψεις. Λυρισμός με βάση τις αισθήσεις και όχι τα συναισθήματα. Υπάρχει και Μίμηση.
Η ποίηση του Κάλβου αφορούν την επιδεικτική ρητορική, που θέλει τον έπαινο και τον πατριωτικό λόγο, τον επικήδειο. Αύξηση στη μεγαλοπρέπεια. Οι αναφωνήσεις, παραινέσεις και τα δεικτικά μόρια προυποθέτουν κοινό. Θέλει να αναφέρεται σε ένα κοινό σε αντίθεση με τον εσωστρεφή ρομαντισμό.
Ιωάννης Π. Χουντής, φοιτητής Κλασικής Φιλολογίας (Α.Π.Θ.)
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.