Η γλώσσα των ΜΜΕ: Προπαγάνδα και χειραγώγηση ή εντατική πληροφόρηση;

Ζούμε σε μία κοινωνία η οποία έχει επιτακτική ανάγκη ή έστω έτσι πιστεύουμε για συνεχή ενημέρωση. Μία ανάγκη που οδηγεί σε αλλεπάλληλα λανθασμένα συμπεράσματα, τα οποία συνδέονται με την πλήρη έλλειψη ουσιαστικής πληροφόρησης και την όλο περισσότερο μειωμένη προσωπική, αντικειμενική κρίση των γεγονότων της επικαιρότητας. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται μάζες νέων ανθρώπων χωρίς την παραμικρή παρουσία προσωπικότητας και δυνατότητας φιλτραρίσματος των όσων ακούν.

Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα πολλαπλής συλλογής πληροφοριών. Υπάρχουν τόσοι τρόπο που προσφέρουν ενημέρωση που κανείς δεν μπορεί να γλυτώσει από την λαίλαπα της επικαιρότητας. 

Από τη μία ο παλιός, παραδοσιακός και ακόμη ζωντανός έντυπος τύπος και από την άλλη το διαδίκτυο και τα ενημερωτικά (πολιτικά, αθλητικά, κοινωνικά) sites που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των περισσότερων ανθρώπων του Δυτικού Κόσμου. Από τη μία το ραδιόφωνο του ρομαντισμού και του ενδιαφέροντος του παλιομοδίτικου και από την άλλη η τηλεόραση της λάμψης, της πολυτέλειας και των ''παραθύρων''. Μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς πως ίσως ουδείς δε μπορεί να ξεφύγει από αυτόν τον συνεχώς αναπτυσσόμενο οργανισμό των Media. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν είναι σε καμία περίπτωση αρνητικό, αρκεί όμως να γίνεται με τον σωστό τρόπο και τον κατάλληλο χειρισμό.

Όπως είχε πει και ο ''προφήτης'' των Μ.Μ.Ε, Μάρσαλ Μακ Λούαν, ο νεότερος πολιτισμός και ειδικότερα τα μέσα που χρησιμοποιεί δεν είναι προέκταση της φύσης αλλά του ανθρώπου. Η τεχνολογική επανάσταση λοιπόν δεν έρχεται εκ των έξω, όπως συμβαίνει στα βιβλία επιστημονικής φαντασίας, δεν είναι προέκταση της φύσης αλλά του ανθρώπου. Το αυτοκίνητο είναι η «μηχανική νύφη», το ραδιόφωνο «ένα φυλετικό τύμπανο» , η τηλεόραση «ο δειλός γίγαντας» και το έντυπο «ο αρχιτέκτονας του εθνικισμού». Η τεχνολογία δηλαδή αποτελεί επέκταση του κεντρικού νευρικού συστήματος. Αφού τα μέσα δημιουργούν τα περιβάλλοντα, μπορούμε να μιλάμε για οικοσυστήματα πληροφοριών και τότε «το μέσον είναι το μήνυμα». 

Φτάνουμε λοιπόν στο σημείο να βρισκόμαστε προσκωλυμμένοι στον τεράστιο οργανισμό των Media. Έναν οργανισμό, ο οποίος προκύπτει από μικρότερα κύτταρα, διαφορετικά ιδεολογικά, που εξυπηρετούν κάποιο συγκεκριμένο σκοπό (τα περισσότερα τουλάχιστον) και έχουν χάσει το νόημα της πραγματικής, ουσιαστικής ενημέρωσης. Σε ότι και αν ακούμε, είμαστε προετοιμασμένοι να προσθέσουμε από πίσω τον αντίλαλο ενός σχολιαστή από το δεξί πάνω παράθυρο της οθόνης. Αυτός ο σχολιαστής είναι και αυτός που χαλάει την έννοια της ενημέρωσης / πληροφόρησης, καθώς προσθέτει τη δική του (;) υποκειμενική άποψη και διαμορφώνει την άποψη του κοινού στο οποίο απευθύνεται. Προσπαθεί να περάσει υπό το βλέμμα των τηλεθεατών, ακροατών ή αναγνωστών (κυρίως εφημερίδες), απόψεις οι οποίες διοχετεύονται από κάποιους ''μεγάλους'' μέσω αυτού. Εδώ όμως μπαίνει η έννοια της κριτικής σκέψης που αναφέραμε προηγουμένως.

Το ιδανικό θα ήταν ο κάθε άνθρωπος να μπορεί και να έχει την ικανότητα να αναπτύσσει μία, οποιαδήποτε κριτική σκέψη. Να έχει τις δικές του ιδεολογίες και να φιλτράρει τις βόμβες άχρηστης ανούσιας τροφοδότησης πληροφοριών που οδηγεί στην παραπληροφόρηση. Να μην γίνεται υποχείριο του κάθε μεγάλου οργανισμού είτε αυτός είναι μιντιακός, είτε κομματικός, είτε κοινωνικός, είτε αθλητικός (στην περίπτωση μας, μιντιακός) και να αντιλαμβάνεται τον προπαγανδιστικό δρόμο που ανοίγεται μπροστά του εξ αρχής και να τον αποφεύγει με προσεκτικά βήματα. Αυτό κατά τη γνώμη μου είναι και το πρόβλημα της σημερινής μας κοινωνίας. Κακά τα ψέματα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κατέχουν πρωταρχική θέση στη ζωή μας και έχουν τη δυνατότητα να μας χειραγωγούν και να μας οδηγούν σε ορθές ή λανθασμένες αποφάσεις.

Πλέον η κατάσταση έχει φτάσει ίσως στο απροχώρητο. Είναι αδιανόητο να επιζούν εφημερίδες με μηδαμινές πωλήσεις λόγω κρυφής χρηματοδότησης και να κυκλοφορούν πρωτοσέλιδα, ξεκάθαρα ιντριγκαδόρικα. Είναι αδιανόητο να σβήνονται δάνεια και οι οφειλές εκατομμυρίων μεγάλων τηλεοπτικών καναλιών που υπάρχουν για συγκεκριμένους λόγους και σκοπούς και να μπαίνουν στην φυλακή απλοί πολίτες που δεν έχουν να ζήσουν και χάνουν τα σπίτια και τις οικογένειές τους. Ίσως το πιο καθαρό μέσο τη σημερινή εποχή είναι το διαδίκτυο που διατηρεί την ελευθερία και την ανεξαρτησία του. Στο διαδίκτυο όμως ελλοχεύει ο σοβαρότατος κίνδυνος της απρόσεκτης ενημέρωσης.

Κλείνοντας θα ήθελα να πω ότι απάντηση στο αρχικό μου ερώτημα ίσως να μην υπάρχει. Δε μπορούμε να αμφισβητήσουμε όμως πως πολλά Μ.Μ.Ε λειτουργούν προπαγανδιστικά ενώ άλλα έχουν στόχο την καθαρή αντικειμενική ενημέρωση. Το κύριο συστατικό όμως μίας ανεξάρτητης κοινωνίας, μακριά από την παραπληροφόρηση είναι ένα: Η ανάπτυξη κριτικής σκέψης.

Χριστόδουλος Φερεντίνος