Για το Πολυτεχνείο: Nα γνωρίσουμε τα κτίσματα, να αγαπήσουμε τους ανθρώπους

Δήλωση του Μάνου Στεφανίδη,
επισκέπτη καθηγητή στην Σχολή Καλών Τεχνών Φλώρινας:

"Τα γκράφιτι στην Αθήνα, τα οποία έχουν έγκαιρα προβάλει διεθνείς εφημερίδες, είναι ό, τι πιο παρήγορο συμβαίνει σε αυτόν τον τόπο της συχνής απελπισίας. Συχνά στα όρια του νόμιμου και του παράνομου, συχνά διωκόμενα, τα γκράφιτι με την έμμονη τους παρουσία, είναι σαν να λένε πως εξακολουθεί να υπάρχει και να δρά μια νέα γενιά και ένας άλλος κόσμος έστω και αν το επίσημο κράτος το αγνοεί.

Η μεγάλη σύνθεση στην πρόσοψη του κτιρίου του Πολυτεχνείου έχει μελετήσει την ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής και έχει ενσωματωθεί εξαιρετικά με αυτή, χωρίς να προσβάλει ή να απειλεί τις ενθέσεις μαρμάρου, τις μετόπες, τα τρίγλυφα, κλπ. Οι ζωγράφοι λειτούργησαν με ταχύτητα, ακρίβεια και ευαισθησία, κυριολεκτικά κάτω από τον συμβολικό ύπνο των θεσμών. Και αυτό κάτι σημαίνει. Ήταν για μένα μια έκπληξη αυτό το γκριζάιγ καθώς αγκαλιάζει το κέλυφος του κτιρίου σαν να το προστατεύει. Ασφαλώς λοιπόν και δεν πρόκειται για βανδαλισμό εφ' όσον υπάρχει πολλή γνώση και πολλή μαστοριά στην παρέμβαση. Ασφαλώς και πρόκειται για τέχνη έστω και αν μετράει τα όρια του μικροαστισμού μας. Για μια τοιχογραφία που αναπνέει σε συνθήκες που πια δεν υφίστανται (εννοώ την επική ζωγραφική των μεταβυζαντινών μοναστηριών ή της λαϊκής γραφής του Θεόφιλου που έχουν σήμερα εκλείψει).

Δημιουργείται βεβαίως ένα θέμα νομιμότητας. Μπορούμε να «γράφουμε» σε διατηρητέα μνημεία, σε ιστορικά κτήρια, στα ελάχιστα δείγματα του νεοκλασικισμού του 19ου αιώνα; Αντέχει αυτή η πόλη περισσότερη αυθαιρεσία ή "ετσιθελισμό"; Η απάντηση μου είναι «όχι» αλλά υπό προϋποθέσεις. Στην συγκεκριμένη παρέμβαση οι ζωγράφοι σεβάστηκαν το μνημείο και το αντιμετώπισαν σαν αυτό που είναι, δηλαδή έναν ζωντανό οργανισμό. Είναι υποκρισία να μην θυμάται κανείς πως επρόκειτο για έναν βρώμικο τοίχο γεμάτο επιγραφές και σκισμένες αφίσες. Είμαι σίγουρος πως ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης, με την ομάδα του, είναι γνώστης της ιστορίας του Πολυτεχνείου το οποίο δεν είναι απλά ένα ιστορικό κτήριο, αλλά κάτι περισσότερο. Ένα σύμβολο ζωντανό που οι θεσμοί βολεύονται να το αντιμετωπίζουν μουμιοποιημένα, μουσειακά, και κάποιοι άλλοι ως ενεργή μνήμη και αφορμή έμπνευσης.

Το συνειδητοποιείτε; Το Πολυτεχνείο ακόμα εμπνέει και μάλιστα εκτός του ετοιματζήδικου σεβασμού που ακολουθούν χρόνια τώρα οι κομματικές νομενκλατούρες. Το γεγονός αυτό δίνει στον ζωγράφο το δικαίωμα να ζωγραφίζει, και σε μένα το δικαίωμα να μιλάω. Έστω και σε αυτό το ιδιότυπο καθεστώς των ορίων ανάμεσα στο νόμο και την παραβίασή του ή τον θεσμό και την αμφισβήτησή του. Εξάλλου έτσι λειτουργούσαν ανέκαθεν τα γκράφιτι. Στο όριο. Στο όριο της ελευθερίας, της πρόκλησης, της αμφισβήτησης, της επιθετικότητας. Μια επιθετικότητα όμως που αρχίζει και τελειώνει στο χρώμα. Και που συνεχίζει την αναγέννηση των γκράφιτι και στην Αθήνα και σε άλλες ελληνικές πόλεις. Άποψη μου είναι πως πρέπει να γνωρίσουμε τα κτίσματα για να αγαπήσουμε τους ανθρώπους. Και να μην φοβόμαστε τις ζωγραφικές. Ας είναι αυτές η τελευταία βία που θα πλήξει αυτόν το τόπο, που θα απειλήσει το συλλογικό ήθος και τη δημόσια αισθητική.

Φλώρινα 9/3/2015"

Εξαιρετική και πολύ ενδιαφέρουσα ήταν και η άποψη της Denia Safari, η οποία παρομοίασε (και όχι άστοχα) το γκράφιτι του Πολυτεχνείου με την Γκερνίκα του Πικάσο. Για όσους βιαστούν να πουν ότι αυτοί οι "γκραφιτάδες" δεν είναι ο Πικάσο, όχι δεν είναι... και δεν θέλουν να είναι. Όλη η ουσία βρίσκεται στις συγκεχυμένες φόρμες της εντοιχισμένης αυτής ζωγραφιάς και στο τι ανιτκατοπτρίζουν. Όχι στο "όνομα". Η Τέχνη άλλωστε δεν είναι για αυτο-επιβεβαίωση και για να λαβαίνεις τα "φώτα της δημοσιότητας", αντιθέτως ο προορισμός της είναι η έκφραση, η οποία όντας ανώνυμη λαβαίνει ακόμα μεγαλύτερη αξία, καθώς εμπεριέχει αλτρουισμό. Συγκεκριμένα, η Denia Safari έγραψε:

Η Γκερνίκα των Αθηνών

"Ομολογώ ότι με ταλαιπώρησε κάποιες μέρες το graffiti του Πολυτεχνείου. Το κτήριο έχει χαθεί μέσα σε ένα «μακροσκελές πόνημα» που σε πρώτη ανάγνωση προκαλεί οργή στους λάτρεις του καθαρού αστικού τοπίου. Ιδιαίτερα, αν αναλογιστεί κανείς την μνημειακή του ιδιότητα, πέραν του χρηστικού του χαρακτήρα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αναφερθεί στην βεβήλωση της μνήμης των δημιουργών του, των πεσόντων, στην έλλειψη αισθητικής της καινούριας του εξωτερικής όψης κ.ο.κ.

Εγώ, ένιωσα δέος όταν το είδα. Δεν μπορούσα να συλλάβω τι έβλεπα. Το κτήριο είχε εξαφανιστεί και στη θέση του μια τεράστια τοιχογραφία. Η Γκερνίκα της Αθήνας. Η αυτόματη επαγωγή στο έργο του Πικάσο, το οποίο αποτυπώνει τον ισοπεδωτικό βομβαρδισμό της πόλης από τις φασιστικές δυνάμεις του Φράνκο κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου, δεν απέχει και πολύ από την τωρινή κατάσταση της Αθήνας και δη, των Εξαρχείων.

Σκεπτόμενη τα παραπάνω και σε συνδυασμό με τον θάνατο ενός εξαιρετικού ανθρώπου σήμερα τα ξημερώματα, δεν μπορώ παρά να ταχθώ υπέρ της αμφισβήτησης των συμβολισμών, των συμβόλων και των μνημείων. Δυστυχώς η εμμονή στο παρελθόν, και στις εικόνες που αυτό στερεοτυπικά φέρει στο παρόν, είναι μία από τις αιτίες, αν όχι η κυριότερη, που καθιστούν οποιαδήποτε πιθανότητα δημιουργίας αδύνατη. Συμπερασματικά, εάν η νέα όψη του Πολυτεχνείου λυπεί, τότε ας αναλογιστούμε με ποιόν τρόπο αντιλαμβανόμασταν το κτήριο μέχρι πρότινος. Προφανώς όχι ως υπενθύμιση ελευθερίας, αγώνα και ανυπότακτης σκέψης, αλλά μάλλον ως σύμβολο καθησυχασμού και μετάθεσης ευθυνών, πως κάποιος άλλος θα βγάλει το φίδι από την τρύπα.

Λυπάμαι, αλλά η εποχή της αθωότητας έχει περάσει ανεπιστρεπτί."