Ο νέος ρόλος της πολιτικής στο περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης...

Καθώς διανύουμε την Τρίτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης- με όρους Rifkin- στο περιβάλλον της ύστερης νεωτερικότητας, στην κοινωνία της διαδικτύωσης και του ψηφιακού πολιτισμού, σε μια παγκοσμιοπιημένη πραγματικότητα, η οποία εξελίσσεται και μετασχηματίζεται με ταχύτατους ρυθμούς είναι αναγκαίο να διερευνήσουμε το νέο ρόλο της πολιτικής και να προσδιορίσουμε τη θέση της στο «θαυμαστό καινούριο κόσμο» .

Του Αντώνη Λιανού

Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις ex ante δυσκολίες του εγχειρήματος, που προέρχονται όχι μόνο εξαιτίας των περιδινήσεων της πολύπλευρης κρίσης που βιώνουμε αλλά λόγω και της πολυπλοκότητας, της ρευστότητας και της αβεβαιότητας, που χαρακτηρίζουν την κοινωνία της παγκοσμιοποίησης.

Σε ένα πρώτο στάδιο θεωρούμε σκόπιμο να περιγράψουμε το παγκόσμιο περιβάλλον, την παγκοσμιοποίηση (globalization), η οποία εισάγει νέες μορφές αλληλεξάρτησης και αποτελεί κάτι πολύ πιο ουσιαστικό, από τη διάδοση δυτικών θεσμών ανά την υφήλιο, πράγμα που συνθλίβει τις διαφορετικές κουλτούρες.

Η παγκοσμιοποίηση , μια νέα υπερεθνική πραγματικότητα που επεκτείνεται και κυριαρχεί είναι μια διαδικασία άνισης ανάπτυξης που κερματίζει και ταυτόχρονα συντονίζει, δημιουργώντας καινοφανείς μορφές διακινδύνευσης και κινδύνου αλλά ταυτόχρονα και σημαντικές δυνατότητες για την ασφάλεια. Ο διττός ρόλος της παγκοσμιοποίησης απειλή αλλά και πρόκληση αναδύεται σε όλες τις εκφάνσεις της.

Η παγκοσμιοποίηση λειτουργεί ως ένα σύνθετο κοινωνικό φαινόμενο, κινείται όλο και πιο έντονα στο πεδίο της επικοινωνίας χάρη στις νέες τεχνολογίες, αν και ο ρόλος και η λειτουργία της πληροφορίας, ο τρόπος επεξεργασίας, συγκέντρωσης και διάχυσής της έχει τροποποιηθεί ουσιαστικά και παρουσιάζει στην εποχή του ψηφιακού πολιτισμού, των κομπιούτερ, του ίντερνετ και του κυβερνοχώρου νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Σε αυτά τα χαρακτηριστικά στηρίζονται νέες δυνατότητες και προοπτικές για το μέλλον, όπως η συνεργασία και η διαδικτύωση με υπέρβαση των ορίων του χώρου.

Σε οικονομικό επίπεδο, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ότι κυριαρχεί η «συμβολική οικονομία», η οποία προσδιορίζεται από τη διακίνηση με σύμβολα οικονομικών μεγεθών, κυρίως χρηματιστηριακών αγαθών, όπως η κίνηση κεφαλαίων, οι διαφορές στα επιτόκια, στο συνάλλαγμα, αλλά και τη διακίνηση άλλων αγαθών μη άμεσης απτής υλικής μορφής, όπως είναι τα δεδομένα, τα προγράμματα και οι πληροφορίες που συναποτελούν σήμερα, σημαντικό παράγοντα της παγκόσμιας οικονομίας.

Οι μορφές του χρηματιστικού κεφαλαίου και της κερδοσκοπίας αποτελούν λειτουργικά χαρακτηριστικά και προσδιοριστικά στοιχεία του καπιταλισμού της παγκοσμιοποίησης. Οι υπερεθνικοί οικονομικοί οργανισμοί βρίσκουν απεριόριστες δυνατότητες δραστηριοποίησης αποκτώντας δύναμη, η οποία είναι ικανή να ισοπεδώσει πολιτικές και να επιβάλλει συνθήκες αδυσώπητης εκμετάλλευσης.

Ο «φονταμενταλισμός της αγοράς», με κινητήριο άξονα το υπερεθνικό κεφάλαιο, αποτελεί τον πυρήνα της παγκοσμιοποίησης και πολλές φορές οδηγεί στην ανεξέλεγκτη επικράτηση των σκληρών συνθηκών του ελεύθερου ανταγωνισμού. Είναι η εποχή της πληροφορικής και της άμεσης απόκτησης- ιδιοποίησης κέρδους από την τεχνολογία της γνώσης, την παραγωγή γνώσης και την έγκαιρη πληροφόρηση.

Με βάση τη θεσμική κατάταξη, δύο διακριτά οργανωτικά συμπλέγματα έχουν ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη της ύστερης νεωτερικότητας, η οποία οικουμενοποιείται, όχι μόνο από την άποψη των παγκόσμιων επιπτώσεων της, αλά και από την άποψη της αναστοχαστικής γνώσης, που είναι θεμελιώδης ως προς το δυναμικό χαρακτήρα της;

Το έθνος – κράτος και η συστηματική καπιταλιστική παραγωγή. Και τα δύο έχουν τις ρίζες τους σε ειδικά χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής ιστορίας και βρίσκουν ελάχιστες αντιστοιχίες σε προγενέστερες περιόδους ή σε διαφορετικά πολιτιστικά σύνολα. Εάν, σε στενή αμοιβαία συνάφεια σάρωσαν όλο τον κόσμο αυτό οφείλεται προπάντων στη αυθύπαρκτη ισχύ τους.

Αυτό αποδεικνύει ότι η ανάγκη παρουσίας του εθνικού κράτους δεν αντιστρατεύεται την αποδοχή ύπαρξης της παγκοσμιοποίησης, ότι η υπαρκτή παγκοσμιοποίηση δεν οδηγεί στην κατάργηση του εθνικού κράτους, ότι κράτος και παγκοσμιοποίηση δεν αλληλοαποκλείονται.

Στο σημείο αυτό ανακύπτουν ερωτηματικά για το νέο ρόλο του εθνικού κράτους, το οποίο θα λειτουργήσει ως εντολοδόχος των δυνάμεων της αγοράς ή ως δημοκρατικό ανάχωμα στον φονταμενταλισμό της αγοράς, δίνοντας δημοκρατικές απαντήσεις, διαμορφώνοντας στρατηγικές κοινωνικής δικαιοσύνης- με όρους Rawls- οι οποίες θα προκύπτουν από συνεργατικά σχήματα, θα αποβλέπουν στη διασφάλιση των δικαιωμάτων, στην ακριβοδίκαιη ισότητα ευκαιριών, καθώς σε μια κοινωνία δικαίου έχουμε την υποχρέωση να μεγιστοποιούμε τις προσδοκίες και να στηρίζουμε όσους βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.

Πρωταρχικός μας σκοπός είναι να αναδείξουμε την ασυμμετρία ανάμεσα στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία της αγοράς και την υστέρηση του διεθνούς θεσμικού συστήματος της εκδημοκρατισμένης σφαίρας της πολιτικής, την κυριαρχία του οικονομικού φιλελευθερισμού του δόγματος της αγοράς και την κρίση στην οποία περιδινείται το δημοκρατικό πολίτευμα, τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι δημοκρατικοί θεσμοί.

Όμως, το ερώτημα το οποίο πλανάται διαρκώς είναι γιατί η πολιτική συνεχώς περιθωριοποιείται και δε δίνει απαντήσεις στην επαπειλούμενη ισοπέδωση δικαιωμάτων και αξιών, στη διαιώνιση ανισοτήτων, στη διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών, στην απληστία του υπερεθνικού κεφαλαίου, στον ισοπεδωτικό τρόπο λειτουργίας των αγορών.

Έχει γίνει η πολιτική υποχείριο των υπερεθνικών οικονομικών κέντρων, πειθήνιο όργανο των μηχανισμών της αγοράς, έρμαιο της επεκτατικής κυριαρχίας του οικονομικού φονταμενταλισμού; Και οι πολίτες γιατί δεν αντιδρούν στα δημοκρατικά πολιτεύματα και δεν επιδιώκουν την ανατροπή αυτής της πολιτικής, που υποτάσσεται στα γρανάζια μιας αγοραίας αντίληψης, η οποία δε διστάζει να οδηγείται σε ακρότητες και ισοπεδωτικές πρακτικές;

Μήπως τελικά οι πολίτες έχουν συμβιβαστεί με το γεγονός ότι η πολιτική ακολουθεί και υποτάσσεται στην οικονομία και προτιμούν την ελευθερία της αγοράς από τη νομική ελευθερία Αν προσπαθήσουμε με τα εργαλεία και τις μεθόδους του παρελθόντος να αναζητήσουμε απαντήσεις και ερμηνείες, οι πιθανότητες αδιεξόδων δραματικά θα επαυξάνονται.

Χρειαζόμαστε νέα μέσα, καινοτόμες μεθόδους, επιστημονικές προσεγγίσεις στην επιδίωξη μιας αναστοχαστικής ισορροπίας, η οποία θα μας επιτρέψει να διατυπώσουμε τους προβληματισμούς μας για το νέο ρόλο της πολιτικής στο περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης, μιας υπερεθνικής πραγματικότητας με νέα χαρακτηριστικά και ποιοτικές διαφοροποιήσεις σε σύγκριση με παρελθοντικές καταστάσεις.

Καταρχήν χρειάζεται να διευκρινίσουμε ότι αναφερόμαστε στη δημοκρατική πολιτική, τη δημοκρατία ως ιδιαίτερο είδος εφαρμοσμένης πολιτικής, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες επεκτείνεται, καθώς περίπου τα δύο τρίτα των χωρών του πλανήτη διαθέτουν στοιχειώδεις δημοκρατικούς θεσμούς.

Βέβαια, στο σημείο αυτό οφείλουμε να επισημάνουμε μια πλασματική ή πραγματική αντίφαση , η οποία αφορά το γεγονός ότι ενώ από τη μια πλευρά η δημοκρατία φαίνεται να βρίσκεται στο απόγειό της από την άλλη εντείνονται τα φαινόμενα δυσαρέσκειας και απογοήτευσης, που οδηγούν τη δημοκρατική πολιτική σε κρίση.

Δεν μπορούμε να μιλάμε για τέλεια, καχεκτική, μελαγχολική ή ανάπηρη δημοκρατία, παρά μόνο για ουσιαστικές απαιτήσεις εφαρμογής του πολιτεύματος, που προϋποθέτουν υψηλό πνευματικό επίπεδο, ανεκτικότητα, συμβιβασμούς, συναινέσεις, συνεργατικά σχήματα, εκτεταμένη διαβούλευση, για να πετύχουμε την εμβάθυνση της δημοκρατίας, η οποία κατά τη γνώμη μας είναι η προοπτική της λυτρωτικής δυνατότητας, ο λυτρωτικός ρεαλισμός- με όρους Στόκερ- και πιο βαρύνουσα απάντηση της κρίσης της δημοκρατικής πολιτικής.

Η δημοκρατική πολιτική στην πράξη, στην εφαρμογή της είναι μια επίπονη διαδικασία, που χρειάζεται να πραγματοποιήσει τομές, να διαπεράσει επιφάνειες, αφού σύμφωνα με τον Max Weber η πολιτική είναι το επίμονο και επίπονο τρύπημα σκληρών επιφανειών. Απαιτεί και πάθος και λογική… ακόμα και εκείνοι που δεν είναι ούτε ηγέτες ούτε ήρωες οφείλουν να οπλιστούν με την ίδια αποφασιστικότητα, που κάνει ακόμα και τη διάψευση όλων των ελπίδων να φαίνεται ασήμαντη.

ideopigi.blogspot.gr