Χειραγώγηση της πληροφορίας με περισσή στοργή και αγάπη

Ένα εξαιρετικά χρήσιμο δημοσίευμα έπεσε στην αντίληψή μου τούτες τις μέρες. Έγκριτος δημοσιογράφος εξέχοντος φύλλου του έντυπου τύπου εδώ ασχολήθηκε με μελέτη που «βασίστηκε στη χειραγώγηση των πληροφοριών που λάμβαναν άνθρωποι που δεν είχαν ενημερωθεί ότι ήταν πειραματόζωα».

Είναι χρησιμότατη για την αυτοπροστασία μας η διατυπούμενη θέση του αρθρογράφου ότι «η χειραγώγηση των πληροφοριών που λάμβαναν άνθρωποι –εν αγνοία τους– είναι απαράδεκτη, ίσως και επικίνδυνη». Και αμέσως, σκεφτόμαστε: νά ένας άνθρωπος σωστός! Κι εκεί που αποφασίσαμε να συνεχίσουμε, είδαμε πως ξεγελαστήκαμε! Γιατί, η πολιτική ορθότης του είναι προσχηματική. Και τούτο γιατί στην επόμενη φράση του λέει «Αλλά η μελέτη αυτή είναι πολύτιμη για πολλούς λόγους». Προσέξετε: χαρακτηρίζει τη μελέτη «πολύτιμη». Χρησιμοποιεί έναν οικονομικό όρο. Φαντάζομαι όχι πολύτιμη καθεαυτήν. Ασφαλώς δεν έννοεί ο αρθρογράφος ότι πρόκειται για έργο τέχνης, για αρχαιολογικό εύρημα ή για πολύτιμο λίθο. Εννοεί εκμεταλλεύσιμη, από κάποιον, υπέρ κάποιου, ή εναντίον κάποιου. Από τα παρακάτω, επαληθεύεται πλήρως η κρίση αυτή.

Μας έχει ήδη πεί ο έγκριτος αρθρογράφος ότι «η μελέτη διεξήχθη το 2012 και είναι ίσως η μεγαλύτερη τέτοια ψυχολογική έρευνα που έγινε ποτέ, από άποψη δείγματος». Εδώ εισάγεται ο όρος ψυχολογική έρευνα και φαίνεται μάλλον ότι διαλανθάνει άλλη σημασία του όρου αυτού. Και τούτο, γιατί στην ουσία πρόκειται για πολιτική έρευνα, δηλαδή για έρευνα προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για πολιτικές ενέργειες και μεθοδεύσεις.

Έχουν μεγάλη χαρά τα μέσα ενημέρωσης που πιστεύουν ότι μπορεί να χειραγωγείται η πληροφορία, και δεν το κρύβουν. Μάλιστα υποδύονται ότι μας ενημερώνουν, για τους κινδύνους από τη χειραγώγηση της πληροφορίας «είναι πολύ χρήσιμη η επιβεβαίωση της μεταδοτικότητας των συναισθημάτων, της επιρροής που έχει πάνω μας η χειραγώγηση των πληροφοριών που λαμβάνουμε. (.).. αποδεικνύει τη δύναμη που έχουν τα κοινωνικά δίκτυα στη διαμόρφωση των αντιλήψεων μιας τεράστιας μάζας ανθρώπων».

Αλλά, μας προειδοποιούν ότι, ούτως ή άλλως, το παιχνίδι μας για ενημέρωση -από τα κοινωνικά δίκτυα- είναι χαμένο, γιατί τα ίδια γίνονται παντού, και στα παραδοσιακά και στα κοινωνικά δίκτυα « το πείραμα αντανακλά την επιρροή που έχει η πληροφόρηση πάνω στον πληθυσμό γενικώς – είτε μέσα από κοινωνικά δίκτυα, είτε μέσω των «παραδοσιακών» μέσων ενημέρωσης».

Στην πραγματικότητα, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και πάλι προσπαθούν να μας παρασύρουν σ' ένα παιχνίδι, νέας παραπληροφόρησης, και επί πλέον, προσβολής της νοημοσύνης μας, καθώς και σε προβοκάρισμα κάθε εξωπαραδοσιακής ενημέρωσης, ως φενάκης και ως απατηλής! «Η ενημέρωσή μας μπορεί να είναι σωστή και ισορροπημένη, ή στρεβλή, ή σκέτη προπαγάνδα, χωρίς να είμαστε πάντα σε θέση να διακρίνουμε το σωστό από το επικίνδυνο. Ολοι έχουμε απόψεις, που βασίζονται στην πληροφόρηση που έχουμε. Καλό είναι να γνωρίζουμε πόσο εύκολα αυτά που πιστεύουμε μπορούν να χειραγούνται».

Και επειδή μας αγαπάει πολύ ο έγκριτος αρθρογράφος, μας δίνει και την οδηγία για να βρούμε το φώς μας: «Βασικό στοιχείο της επικοινωνίας είναι να μπορεί κανείς να ελέγχει την πηγή της πληροφόρησης».

Γιατί αλλιώς διαλέγουμε όποιο μέσο ταιριάζει με τη βλακεία,την προκατάληψη ή τη... σοφία μας. «Διαβάζουμε την εφημερίδα ή παρακολουθούμε το ηλεκτρονικό μέσο που εμπιστευόμαστε ότι μας ενημερώνει αντικειμενικά - ή που ταιριάζει με τις προκαταλήψεις μας, εάν δεν θέλουμε να μαθαίνουμε όσα πιστεύουν άλλοι. Ψηφίζουμε, αναπτύσσουμε νέες φιλίες και χαλάμε παλιές, αποκτάμε σοφία και εμπειρίες βάσει όσων βρίσκουμε στην παράδοση αλλά και μέσα από τις αντιλήψεις που διαμορφώνουμε στην πορεία της ζωής».

Στα πλαίσα της πολιτικής ορθότητας βέβαια, δεν μπορεί να αποφύγει να τοποθετηθεί επί των αξιών πέριξ των οποίων κινούνται τα σοβαρά και επιχειρηματικά μέσα μαζικής ενημέρωσης «Οσον αφορά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορούμε πάντα να έχουμε τις υποψίες μας ότι υπάρχει κάποια χειραγώγηση από τους ιδιοκτήτες τους και από διάφορα συμφέροντα».

Αλλά ο πλουραλισμός των απόψεων των μέσων μαζικής ενημέρωσης μας προστατεύει από ένα τέτοιο κακό «Εκεί μας προστατεύει μόνο η ύπαρξη κι άλλων μέσων, τα οποία μπορούν να παρουσιάζουν αλλιώς τα πράγματα, επιτρέποντάς μας να διυλίσουμε την αξιοπιστία του κάθε μέσου».

Η μεγάλη μας συμφορά, είναι όσα λέμε εμείς μεταξύ μας, υποστηρίζει ο αρθρογράφος. Όσα πιστεύουν και σκέφτονται και όσα προβληματίζουν τους φίλους μας, τους γείτονές μας, τ' αδέρφια, τους συναδέλφους μας, στην δουλειά, στην ανεργία, στην εγκατάλειψη. Αυτοί παραποιούν τις ειδήσεις! «Αυτό που δεν περιμένουμε είναι να αλλοιώνονται τα μηνύματα που λαμβάνουμε από φίλους μας».

Και μας προειδοποιεί, για το καλό μας, να μη μιλάμε και πολύ μεταξύ μας, γιατί μας παρακολουθούν και ποιός ξέρει τί θα πάθουμε από τους μυστικούς κατασκόπους. «Μετά τις αποκαλύψεις του Εντουαρντ Σνόουντεν, όλοι γνωρίζουμε ότι όσα λέμε, όσα γράφουμε, και όσα κάνουμε (σε βίντεο) γίνονται «κτήμα» μυστικών υπηρεσιών και άλλων σκοτεινών δυνάμεων».

Ύστερα από αυτή τη μελέτη και την σε βάθος κατανόηση της μεγάλης φροντίδας που έχουν τα έντυπα μέσα μαζικής ενημέρωσης για την πληροφόρησή μας, αντικειμενικά και με πληρότητα, είπα κι εγώ να σκεφτώ και να εξετάσω, μέχρις ότου βρώ ένα μέσο που να ασκεί την (αποστολή του είναι εξ άλλου!) βάσανο (έλεγχο) της εξουσίας. Ποιό είναι εκείνο το μέσο που προβληματίζει την εξουσία για τα ανορθολογικά της μέτρα και τις πολιτικές που μας κρατούν διαρκώς κατηφορίζοντες.

Η άποψη ότι «όχι μόνο οι απόψεις μας αλλά και τα συναισθήματά μας μπορεί να επηρεάζονται από άλλους σε βαθμό που δεν γνωρίζαμε. Αυτός ο κίνδυνος υπήρχε πριν από το facebook και θα υπάρχει πάντα», έχει τεράστια σημασία. Γιατί; Μα ευτυχώς που το πληροφορηθήκαμε! Αλλιώς ούτε που θα το φανταζόμασταν ότι μπορεί να σε θλίψει βαθύτατα και να σε καταρρακώσει μια ερωτική απογοήτευση, ένας αιφνίδιος θάνατος, μια επιχειρηματική κατάρρευση, μια προσωπική ήττα σε ηθικό, οικονομικό, ακόμη και σε πολιτικό επίπεδο, ή μια αψυχολόγητη συμπεριφορά ενός οικείου! Είναι εύκολο να το φανταστείς ότι ακόμη και η συκοφαντία μπορεί να αλλοιώσει την εικόνα που έχεις για κάποιον, αν δεν σου το πεί ένας δημοσιογράφος;

Τί κρίμα! Σήμερα, με τόσους Έλληνες με πτυχίο (με κάμποσα πτυχία μάλιστα) και μεταπτυχιακά και διδακτορικά, να πρέπει να διαβάζουμε άρθρα στον έντυπο τύπο για να πανικοβληθούμε, καθώς σκεφτόμαστε και συζητάμε πολιτικά σε τούτη χώρα. Για να υποβληθούμε στο ηλεκτροσόκ του πανικού της σκέψης και του προβληματισμού. Της πνευματικής ακινησίας και της ανοχής της λοβοτομής.

Στη χώρα που γέννησε την αγορά, τη ρητορική, την ελευθερία της έκφρασης και τη δημοκρατία, να διακηρύσσεται ότι δεν μπορεί πια κανείς να αγορεύει.

Τί κρίμα!

Ε.Αθανασούλη