Το ’χουμε γράψει πολλές φορές στις «Ιστορίες… ελληνικές». Δεν αλλάζουν πολλά πράγματα σ’ αυτή τη χώρα με το πέρασμα των χρόνων. Όσο πίσω πηγαίνουμε, ειδικά σε έκτακτες καταστάσεις, όπως είναι η χρεοκοπία και ο δανεισμός από ξένες χώρες, τόσο οι εποχές έχουν ομοιότητες μεταξύ τους. Λες και τα πράγματα είναι προδιαγεγραμμένα.
Λες και κάθε φορά που αυτή η χώρα προσπαθεί να σηκώσει κεφάλι κάτι συμβαίνει και την ξαναρίχνουν πάλι κάτω. Έρχονται οι περιβόητοι «σύμμαχοί» μας και με τα δάνεια ρίχνουν και πάλι τη χώρα στην εξάρτηση και την υπανάπτυξη. Οι ομοιότητες της σημερινής κρίσης με την οικονομική κρίση του 1930 είναι πολλές και οι διαφορές ελάχιστες. Τι 1930, τι 2010, ο Γολγοθάς του ελληνικού λαού είναι ο ίδιος.
Όλα ξεκίνησαν μαζί με την κρίση, τέλη 1929 - αρχές 1930. Η κυβέρνηση Βενιζέλου φέρνει και ψηφίζει στη Βουλή σταδιακά αυστηρή νομοθεσία για τον περιορισμό των εξόδων του κράτους και νέο νόμο για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων. Παρά τις κυβερνητικές προσπάθειες να καθησυχάσει τους πολίτες ότι τα μέτρα που λαμβάνονταν ήταν για το συμφέρον τους, σύντομα αποδείχθηκε το αντίθετο. Καθιερώνονταν τριμηνιαίες δόσεις για τους οφειλέτες του Δημοσίου, αλλά ταυτόχρονα θεσπίζονταν διατάξεις για κατασχέσεις σπιτιών και προσωποκρατήσεις, καθώς και κατασχέσεις κινητής περιουσίας των οφειλετών, όπως π.χ. τα έπιπλα των σπιτιών τους.
Φυλακίσεις
Το δράμα του ελληνικού λαού έχει αρχίσει και, όπως γράφουν οι εφημερίδες της εποχής, «αι φυλακαί του κράτους εγέμισαν από τους οφειλέτας του Δημοσίου…». Μάλιστα σε μικρό χρονικό διάστημα έψαχναν να βρουν τρόπους για να τις αποσυμφορήσουν.
Όσο κι αν η κυβέρνηση Βενιζέλου ισχυριζόταν ότι κυνηγούσε και συλλάμβανε τους μεγαλοοφειλέτες, το καλοκαίρι του 1930, φυλακίζονταν ακόμη και όσοι χρωστούσαν πενήντα δραχμές. Κάθε ελληνικό νοικοκυριό είχε πλέον και ένα μέλος του υποψήφιο για σύλληψη! Οι διευθυντές των δημόσιων ταμείων, που τότε είχαν την ευθύνη για την είσπραξη των φόρων και γενικώς των δημοσίων εσόδων, εξελίχθηκαν σε νέους «δυνάστες». Με ειδική νομοθεσία – μήπως σας θυμίζει τίποτε αυτό; – είχαν στη διάθεσή τους όργανα της τάξεως και μπορούσαν να εισέρχονται ανεξέλεγκτα σε οποιονδήποτε χώρο, να καλούν ανά πάσα στιγμή και όλο το 24ωρο να εμφανιστεί μπροστά τους ο οφειλέτης.
Τον Σεπτέμβριο του 1931, και ενώ με εγκυκλίους κατάσχονταν ακόμη και ενοίκια, στις φυλακές του κράτους είχε δημιουργηθεί το αδιαχώρητο από οφειλέτες του Δημοσίου, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση Βενιζέλου να ανακρούσει πρύμναν για να αδειάσουν οι φυλακές.
Επεισόδια
Αγροκτήματα έβγαιναν πλέον σε πλειστηριασμούς από το Δημόσιο, ενώ στη Θεσσαλία τα περιστατικά ήταν συνεχή και βίαια, όπου σε ένα από τα χωριά του κάμπου έγινε συμπλοκή μεταξύ οφειλετών του Δημοσίου και αποσπάσματος της Χωροφυλακής που είχε πάει εκεί για να συλλάβει οφειλέτες. Στην Πάτρα σημειώθηκαν ξυλοδαρμοί στο δημόσιο ταμείο, όπου οδηγούσαν τα όργανα της Χωροφυλακής τους χρεώστες για να πληρώσουν τις δόσεις των φόρων της τρέχουσας οικονομικής χρήσης.
Τον Απρίλιο του 1931 στο χωριό Μεταλλικό του νομού Κιλκίς αγρότες επιτέθηκαν σε χωροφύλακες που επιχείρησαν να συλλάβουν συγχωριανούς τους για μη καταβολή φόρων. Οι χωροφύλακες αφοπλίστηκαν και ακολούθησαν συμπλοκές με ενισχύσεις που στάλθηκαν για να αντιμετωπίσουν τη μικρή αυτή εξέγερση. Οι ένοπλες συγκρούσεις είχαν αρκετούς τραυματίες, ένας εκ των οποίων υπέκυψε αργότερα. Η κηδεία του μετατράπηκε σε συλλαλητήριο και ακολούθησαν νέες συγκρούσεις που επεκτάθηκαν και σε άλλα χωριά της περιοχής.
Διαμαρτυρίες
Το Επαγγελματικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης έστελνε συνεχώς διαμαρτυρίες προς τα αρμόδια υπουργεία, απευθύνοντας έκκληση να ανασταλούν οι εκτελέσεις των ενταλμάτων για όσους καθυστερούσαν φόρους, αφού η κρίση δεν τους επέτρεπε «παρά την καλήν των θέλησιν να φανούν συνεπείς εις τας προς το Δημόσιον υποχρεώσεις των».
Όταν πλέον είχε κορυφωθεί η μεγάλη οικονομική κρίση, τον Δεκέμβριο του 1931, στις εφημερίδες δημοσιεύονταν ειδήσεις που φάνταζαν απίστευτες. Έκθεση του βουλευτή Γρεβενών Π. Ζωγράφου πιστοποιούσε πως πεινούσε ολόκληρη η επαρχία, της οποίας την προηγούμενη χρονιά είχε καταστραφεί η παραγωγή. Περισσότεροι από 10.000 οικογενειάρχες ήταν άνεργοι και δεν μπορούσαν να θρέψουν τις οικογένειές τους που λιμοκτονούσαν. Τα κρούσματα ληστειών στις μεγάλες πόλεις αλλά και τις επαρχίες ήταν καθημερινά.
Στην Αθήνα, ο Δήμος Αθηναίων ακολουθούσε το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης και παραμονές των γιορτών καθιέρωνε το «Λαχείον της Πόλεως των Αθηνών» προκειμένου να ενισχύσει τις πάσχουσες τάξεις, ενώ ίσως ένα από τα πλέον ευρηματικά μέτρα που πήρε ο δήμος ήταν η επιβολή του «τέλους διαμονής». Οι χιλιάδες επισκέπτες που κατέκλυζαν τα ξενοδοχεία της πόλης καλούνταν να καταβάλουν πενήντα λεπτά ο καθένας για την ενίσχυση των φτωχών και άπορων οικογενειών. Σκοπός ήταν η εξασφάλιση 500.000 δραχμών για την ίδρυση επτά συσσιτίων σε όλη την Αθήνα.
Τέλος, για να μην νομίζει κανείς ότι τα πράγματα διέφεραν και πολύ από τη σημερινή πολιτική κατάσταση, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ενώ τη Δημοσιονομική Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών – πρόδρομη μορφή του ΟΗΕ – απασχολούσε η ελληνική οικονομική κατάσταση, στην Ελλάδα μεσουρανούσαν οι συζητήσεις περί εκλογών! Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος διασκέδαζε τις εντυπώσεις γράφοντας λεπτομέρειες και αριθμούς για το τι συνέβαινε στην Αμερική και πως η κρίση ήταν παγκόσμια, ενώ ο αντιπολιτευόμενος αφόριζε την κυβέρνηση και ζητούσε άμεσα την απομάκρυνσή της.
Οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες προέρχονται από το πλούσιο υλικό (μονογραφιών και κειμένων) του ιστορικού ερευνητή και δημοσιογράφου Λευτέρη Σκιαδά, τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά.
Όλα ξεκίνησαν μαζί με την κρίση, τέλη 1929 - αρχές 1930. Η κυβέρνηση Βενιζέλου φέρνει και ψηφίζει στη Βουλή σταδιακά αυστηρή νομοθεσία για τον περιορισμό των εξόδων του κράτους και νέο νόμο για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων. Παρά τις κυβερνητικές προσπάθειες να καθησυχάσει τους πολίτες ότι τα μέτρα που λαμβάνονταν ήταν για το συμφέρον τους, σύντομα αποδείχθηκε το αντίθετο. Καθιερώνονταν τριμηνιαίες δόσεις για τους οφειλέτες του Δημοσίου, αλλά ταυτόχρονα θεσπίζονταν διατάξεις για κατασχέσεις σπιτιών και προσωποκρατήσεις, καθώς και κατασχέσεις κινητής περιουσίας των οφειλετών, όπως π.χ. τα έπιπλα των σπιτιών τους.
Φυλακίσεις
Το δράμα του ελληνικού λαού έχει αρχίσει και, όπως γράφουν οι εφημερίδες της εποχής, «αι φυλακαί του κράτους εγέμισαν από τους οφειλέτας του Δημοσίου…». Μάλιστα σε μικρό χρονικό διάστημα έψαχναν να βρουν τρόπους για να τις αποσυμφορήσουν.
Όσο κι αν η κυβέρνηση Βενιζέλου ισχυριζόταν ότι κυνηγούσε και συλλάμβανε τους μεγαλοοφειλέτες, το καλοκαίρι του 1930, φυλακίζονταν ακόμη και όσοι χρωστούσαν πενήντα δραχμές. Κάθε ελληνικό νοικοκυριό είχε πλέον και ένα μέλος του υποψήφιο για σύλληψη! Οι διευθυντές των δημόσιων ταμείων, που τότε είχαν την ευθύνη για την είσπραξη των φόρων και γενικώς των δημοσίων εσόδων, εξελίχθηκαν σε νέους «δυνάστες». Με ειδική νομοθεσία – μήπως σας θυμίζει τίποτε αυτό; – είχαν στη διάθεσή τους όργανα της τάξεως και μπορούσαν να εισέρχονται ανεξέλεγκτα σε οποιονδήποτε χώρο, να καλούν ανά πάσα στιγμή και όλο το 24ωρο να εμφανιστεί μπροστά τους ο οφειλέτης.
Τον Σεπτέμβριο του 1931, και ενώ με εγκυκλίους κατάσχονταν ακόμη και ενοίκια, στις φυλακές του κράτους είχε δημιουργηθεί το αδιαχώρητο από οφειλέτες του Δημοσίου, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση Βενιζέλου να ανακρούσει πρύμναν για να αδειάσουν οι φυλακές.
Επεισόδια
Αγροκτήματα έβγαιναν πλέον σε πλειστηριασμούς από το Δημόσιο, ενώ στη Θεσσαλία τα περιστατικά ήταν συνεχή και βίαια, όπου σε ένα από τα χωριά του κάμπου έγινε συμπλοκή μεταξύ οφειλετών του Δημοσίου και αποσπάσματος της Χωροφυλακής που είχε πάει εκεί για να συλλάβει οφειλέτες. Στην Πάτρα σημειώθηκαν ξυλοδαρμοί στο δημόσιο ταμείο, όπου οδηγούσαν τα όργανα της Χωροφυλακής τους χρεώστες για να πληρώσουν τις δόσεις των φόρων της τρέχουσας οικονομικής χρήσης.
Τον Απρίλιο του 1931 στο χωριό Μεταλλικό του νομού Κιλκίς αγρότες επιτέθηκαν σε χωροφύλακες που επιχείρησαν να συλλάβουν συγχωριανούς τους για μη καταβολή φόρων. Οι χωροφύλακες αφοπλίστηκαν και ακολούθησαν συμπλοκές με ενισχύσεις που στάλθηκαν για να αντιμετωπίσουν τη μικρή αυτή εξέγερση. Οι ένοπλες συγκρούσεις είχαν αρκετούς τραυματίες, ένας εκ των οποίων υπέκυψε αργότερα. Η κηδεία του μετατράπηκε σε συλλαλητήριο και ακολούθησαν νέες συγκρούσεις που επεκτάθηκαν και σε άλλα χωριά της περιοχής.
Διαμαρτυρίες
Το Επαγγελματικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης έστελνε συνεχώς διαμαρτυρίες προς τα αρμόδια υπουργεία, απευθύνοντας έκκληση να ανασταλούν οι εκτελέσεις των ενταλμάτων για όσους καθυστερούσαν φόρους, αφού η κρίση δεν τους επέτρεπε «παρά την καλήν των θέλησιν να φανούν συνεπείς εις τας προς το Δημόσιον υποχρεώσεις των».
Όταν πλέον είχε κορυφωθεί η μεγάλη οικονομική κρίση, τον Δεκέμβριο του 1931, στις εφημερίδες δημοσιεύονταν ειδήσεις που φάνταζαν απίστευτες. Έκθεση του βουλευτή Γρεβενών Π. Ζωγράφου πιστοποιούσε πως πεινούσε ολόκληρη η επαρχία, της οποίας την προηγούμενη χρονιά είχε καταστραφεί η παραγωγή. Περισσότεροι από 10.000 οικογενειάρχες ήταν άνεργοι και δεν μπορούσαν να θρέψουν τις οικογένειές τους που λιμοκτονούσαν. Τα κρούσματα ληστειών στις μεγάλες πόλεις αλλά και τις επαρχίες ήταν καθημερινά.
Στην Αθήνα, ο Δήμος Αθηναίων ακολουθούσε το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης και παραμονές των γιορτών καθιέρωνε το «Λαχείον της Πόλεως των Αθηνών» προκειμένου να ενισχύσει τις πάσχουσες τάξεις, ενώ ίσως ένα από τα πλέον ευρηματικά μέτρα που πήρε ο δήμος ήταν η επιβολή του «τέλους διαμονής». Οι χιλιάδες επισκέπτες που κατέκλυζαν τα ξενοδοχεία της πόλης καλούνταν να καταβάλουν πενήντα λεπτά ο καθένας για την ενίσχυση των φτωχών και άπορων οικογενειών. Σκοπός ήταν η εξασφάλιση 500.000 δραχμών για την ίδρυση επτά συσσιτίων σε όλη την Αθήνα.
Τέλος, για να μην νομίζει κανείς ότι τα πράγματα διέφεραν και πολύ από τη σημερινή πολιτική κατάσταση, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ενώ τη Δημοσιονομική Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών – πρόδρομη μορφή του ΟΗΕ – απασχολούσε η ελληνική οικονομική κατάσταση, στην Ελλάδα μεσουρανούσαν οι συζητήσεις περί εκλογών! Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος διασκέδαζε τις εντυπώσεις γράφοντας λεπτομέρειες και αριθμούς για το τι συνέβαινε στην Αμερική και πως η κρίση ήταν παγκόσμια, ενώ ο αντιπολιτευόμενος αφόριζε την κυβέρνηση και ζητούσε άμεσα την απομάκρυνσή της.
Οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες προέρχονται από το πλούσιο υλικό (μονογραφιών και κειμένων) του ιστορικού ερευνητή και δημοσιογράφου Λευτέρη Σκιαδά, τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά.
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.