Ταξίδι στην Αρχαία Ελλάδα

(Φώτο: Ο έφηβος των Αντικυθήρων.) 

Τον Σπύρο Μελετζή τον γνώρισα πρώτα από τα έργα του, το 1950, όταν στην έκθεση φωτογραφίας που οργάνωσε η Ομοσπονδία Εκδρομικών Σωματείων στο Ζάππειο, είδα το «Γεφύρι της Κόνιτσας»και τη «Φλογέρα στο βουνό». Ήταν εξαίσια.

Ενα χρόνο αργότερα, η ίδια ομοσπονδία οργάνωσε νέα έκθεση, στην Κύπρο. Είπα να λάβω μέρος, κι ένα βράδυ -ήταν Παρασκευή 13 Απριλίου 1951- πήγα στα γραφεία της με μερικές φωτογραφίες. Εκεί ήταν πολλοί φωτογράφοι, μαζεμένοι γύρω από ένα συνάδελφο τους που μιλούσε με ενθουσιασμό για τον Μπουασονά, τον Ελβετό φωτογράφο που πρώτος είχε ανεβεί και φωτογραφίσει την κορυφή του Ολύμπου, το 1913. Ήταν ο Σπύρος Μελετζής.

Οταν παρέδωσα τις φωτογραφίες μου, με πλησίασε και ρώτησε τι φωτογραφίες έδωσα και πού μένω. Στου Ζωγράφου, απάντησα, και, καθώς κι εκείνος έμενε εκεί κοντά, είπαμε να επιστρέψουμε με τα πόδια, κουβεντιάζοντας στο δρόμο για τη φωτογραφία. Έτσι γνώρισα τον Σπύρο Μελετζή.
Στους Δελφούς

Τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου αποφασίσαμε να πάμε στους Δελφούς, τους οποίους ο Σπύρος δεν είχε επισκεφθεί ακόμα. Ταξιδέψαμε με λεωφορείο, φορτωμένοι με τα σακίδια και τις μηχανές μας. Ο Σπύρος τη Rolleiflex και εγώ μια Rolleicoerd. Από τη Μαρμαριά ανεβήκαμε στην Κασταλία, πήραμε την Ιερά Οδό και ανεβήκαμε έως το Θέατρο και το Στάδιο.

Επισκεφθήκαμε το ναό του Απόλλωνα και το μουσείο, όπου μαγευτήκαμε από τον Ηνίοχο που είναι πάντα η μεγάλη μας αγάπη. Φωτογραφίζαμε ό,τι μπορούσαμε, μελετώντας ταυτόχρονα τα μνημεία με τη βοήθεια του «Guide Bleu» και των «Φωκικών», όπου ο Παυσανίας περιγράφει τόσο ζωντανά τους Δελφούς του 2ου μ.Χ. αι., όταν ήταν ακόμη στην ακμή τους.

Ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνος στις Βάσσες της Αρκαδίας, 1952.

Στους Δελφούς επανήλθαμε πολλές φορές. Ο Σπύρος δεν υπολόγιζε καμιά δυσκολία προκειμένου να βγάλει μια φωτογραφία όπως την ήθελε και τη φανταζόταν.

Στεκόταν, ώρες ολόκληρες, στο ίδιο μέρος, περιμένοντας τον ήλιο να φωτίσει ένα συγκεκριμένο σημείο του μνημείου που φωτογράφιζε. Και όταν ανέβαινε στις Φαιδριάδες, αγνοώντας τον κίνδυνο, έστηνε το μεγάλο τρίποδα και τη βαριά Linhof στην άκρη του γκρεμού, προκειμένου να φωτογραφίσει τον αρχαιολογικό χώρο από κατακόρυφη θέση.

Το 1952 ξεκινήσαμε την πρώτη περιοδεία στην Πελοπόννησο, όπου η παράτολμη φύση του Σπύρου μας οδήγησε σε περιπέτειες, όπως άλλωστε συνέβαινε στα περισσότερα ταξίδια. Ακόμα θυμάμαι πόσο παιδεύτηκε για να αναρριχηθεί στον γυαλιστερό, κάθετο βράχο του γκρεμού, όπου κατέβηκε για να φωτογραφίσει καλύτερα έναν καταρράκτη κοντά στη Ζαχλωρού.

Στα ύδατα της Στυγός

Δυο ημέρες αργότερα, έπειτα από πολύωρη ανάβαση στο Χελμό, ο Σπύρος επιχείρησε κάτι που ελάχιστοι Έλληνες τόλμησαν. Λούστηκε στα ύδατα της Στυγός σαν τον Αχιλλέα, που έγινε άτρωτος όταν τον βούτηξε εκεί η Θέτις κρατώντας τον από τη φτέρνα. «Έγινα αθάνατος», φώναξε θριαμβευτικά όταν επέστρεψε στο σημείο όπου αποκαμωμένη είχα εγκαταλείψει το εγχείρημα. Τότε τράβηξε την ανεπανάληπτη φωτογραφία του καταρράκτη της Στυγός, που τα καθάρια νερά του εξατμίζονται καθώς πέφτουν από τη χιονισμένη κορυφή του Χελμού, πάνω στον κατακόρυφο μαύρο βράχο.

Έπειτα από 16 ώρες πεζοπορία, φθάσαμε στη Ζαχλωρού, όπου, εξαντλημένη και φορτωμένη με το σακίδιο, αποκοιμήθηκα σε μια καρέκλα, όσο ο Σπύρος έψαχνε για δωμάτιο. Την επομένη πήγαμε στην Ολυμπία, όπου φωτογραφίσαμε με πολλή αγάπη μνημεία και αγάλματα, όπως το ναό του Διός, το Στάδιο, τον Ερμή του Πραξιτέλη στο παλιό μουσείο, κ.ά. Μετά την κατάφυτη Αλτη, επισκεφτήκαμε το ναό του Επικούρειου Απόλλωνος, όπου φθάσαμε πεζοί από την Ανδρίτσαινα. Ο ναός, μονάχος πάνω στο βουνό, μας ενθουσίασε.

Τα ύδατα της Στυγός. Ροή και ακινησία, φως και σκιά, στα όρια του κόσμου Αρκαδία, 1952.

Στην ίδια περιοδεία επισκεφθήκαμε τις Μυκήνες, την Τύρινθα και την Επίδαυρο. Στους αρχαιολογικούς χώρους της Πελοποννήσου επανήλθαμε πολλές φορές, κυρίως μετά το 1956, όταν ο Σπύρος αγόρασε ένα αυτοκίνητο Μερσεντές. Έτσι μπορούσαμε, επί τέλους, να ταξιδεύουμε σε όλη την Ελλάδα, χωρίς να κουβαλάμε τη μεγάλη Linhof, που ήταν το καμάρι του Σπύρου, αλλά συνοδευόταν από τον ασήκωτο τρίποδα κι ένα σωρό σασί.

Το σύντομο αυτό σημείωμα δεν επιτρέπει επέκταση στις άλλες θεματικές ενότητες (αγροτική ζωή, κ.ά.) που απασχόλησαν το φακό του Σπύρου.

Στη Σαντορίνη

Όσον αφορά τα αρχαιολογικά θέματα, άξιο μνείας είναι το ταξίδι στη Σαντορίνη, όπου πήγαμε έπειτα από πρόσκληση του Μαρινάτου, ο οποίος ζήτησε από το Σπύρο να φωτογραφίσει τις ανασκαφές στο Ακρωτήρι. Φθάσαμε τη σωστή στιγμή. Είχαν μόλις ανακαλύψει το μικρό δωμάτιο Δ2 με την περίφημη τοιχογραφία της Άνοιξης, όπου, παρά τη στενότητα του χώρου, ο Σπύρος έκανε θαυμάσια δουλειά.

Ακρόπολη

Μοναδικές φωτογραφίες πραγματοποίησε και στην Ακρόπολη, όπου ανεβαίναμε καθημερινά επί πέντε χρόνια. Ανάμεσα τους, η δυτική πλευρά της ζωφόρου του Παρθενώνα, την οποία φωτογράφισε κομμάτι - κομμάτι όταν τοποθετήθηκαν εκεί σκαλωσιές, και οι Καρυάτιδες την εποχή που στήριζαν ακόμα το Ερεχθείο.

Παρθενώνας. Το φθινοπωρινό φως αναπτύσσει σε πολυεπίπεδο βάθος το οριζόντιο του αττικού τοπίου, πλαισιωμένο από τους κάθετους άξονες του ναού της Παρθένου Αθηνάς. Αχρονολόγητη.

Πολλές φωτογραφίσεις κάναμε και στο Μουσείο της Ακροπόλεως, όπου το 1962 γνωρίσαμε το Γερμανό φωτογράφο και εκδότη Γιοχάνες Στάινερ. Τότε ξεκίνησε η ιδέα να εκδώσουμε οδηγούς για τα μεγάλα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, οι οποίοι δεν διέθεταν ακόμα τα τόσο απαραίτητα για τους επισκέπτες τους αυτά εργαλεία. Η συνεργασία με τον Στάινερ κράτησε 20 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων εκδώσαμε πολλούς οδηγούς σε τέσσερις γλώσσες (αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά, ιταλικά), χωρίς καμιά βοήθεια από αρμόδιους φορείς της χώρας μας.

Το 1983, προβληματισμένοι από την υψηλή τιμή του μάρκου, διακόψαμε τη συνεργασία με το γερμανικό εκδοτικό οίκο «Verlag Schnell und Stener». Έκτοτε εκδίδουμε τα βιβλία μας στην Ελλάδα, πάντα χωρίς βοήθεια, αλλά με τον ίδιο νεανικό ενθουσιασμό, που μας οδηγεί σε νέα σχέδια.

Ελένη Παπαδάκη (από το ένθετο της εφημερίδας Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, επτά ΗΜΕΡΕΣ, Τόμος ΙΑ΄)

anemourion.blogspot.gr