Το αίτημα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 και το αίτημα των Αγανακτισμένων Πολιτών 2011...

Του Δημοσθένη Κυριαζή

Πολίτευμα και Σύνταγμα

Οι έννοιες του Πολιτεύματος και του Συντάγματος ορίζονται αναλυτικά στην επιστήμη του Συνταγματικού Δικαίου. Παρά ταύτα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει  για μας τους απλούς πολίτες, και γιατί όχι και για τους Συνταγματολόγους,  ο ακόλουθος συνοπτικός ορισμός που δόθηκε από τον αείμνηστο καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου και Ακαδημαϊκό,  Αριστόβουλο Μάνεση :

Η «Η έννοια του πολιτεύματος συμπίπτει με την ουσιαστική έννοια του Συντάγματος». Αυτό σε απλά Ελληνικά σημαίνει ότι πολίτευμα είναι ότι λέει το Σύνταγμα.

Ακόμη σημαίνει ότι κάθε αλλαγή του Συντάγματος, είτε γίνεται με θεσμικό τρόπο (de jure ), είτε γίνεται στην πράξη (de facto) με αποφάσεις της εξουσίας ασύμβατες με το Σύνταγμα, αποτελεί αλλαγή του πολιτεύματος.

Οι σκέψεις αυτές οδηγούν έναν απλό πολίτη στα ακόλουθα συμπεράσματα :
(1)   Το αίτημα αλλαγής του Συντάγματος που διατυπώνουν σήμερα οι «Αγανακτισμένοι Πολίτες», ταυτίζεται με αίτημα αλλαγής του Πολιτεύματος.
(2)   Η  παραβίαση του Συντάγματος από μία νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση αποτελεί στην ουσία μία de facto τροποποίηση του πολιτεύματος.

Ναι, οι «Αγανακτισμένοι» ζητούν αλλαγή πολιτεύματος, αλλαγή συντάγματος. Το αίτημα αυτό όμως δεν πρέπει να φοβίζει, όπως κάποιοι από άγνοια ή ιδιοτέλεια υποστηρίζουν, αλλά να δημιουργεί ελπίδα και αισιοδοξία για το αύριο.  

Η 3η Σεπτεμβρίου 1843

Την 3η Σεπτεμβρίου 1843 οι πολίτες της Αθήνας, αν και δεν είχαν δυνατότητα ενημέρωσης από : εφημερίδες (οι περισσότεροι δεν ήξεραν να διαβάζουν), Ραδιόφωνο, Τηλεόραση, κινητά και Ιντερνέτ, τόλμησαν και πέτυχαν  κάτι πολύ μεγαλύτερο από το σημερινό αίτημα· πέτυχαν την αλλαγή του πολιτεύματος της απόλυτης μοναρχίας σε συνταγματική μοναρχία. Υποχρέωσαν δηλαδή ένα βασιλιά, που ούτε Έλληνας ήταν,  ούτε τον είχαν επιλέξει οι Έλληνες, να κάνει το πρώτο και μεγαλύτερο βήμα προς τη Δημοκρατία. Να θεσμοθετήσει  Συνταγματικό Νόμο, που περιόριζε την απόλυτη εξουσία του ίδιου του βασιλιά.

Στα χρόνια που πέρασαν από τότε, έγιναν πολλές αλλαγές στο Σύνταγμα (Πολίτευμα),  που  άλλες αναβάθμισαν και άλλες υποβάθμισαν τη δημοκρατία μας.

Με τα ακόλουθα ιστορικά στοιχεία, επιχειρείται μια διαχρονική, από το 1843 έως σήμερα, αναφορά στα πολιτεύματα και στους ανώτατους άρχοντες των Ελλήνων. Αυτή η δωρικής λιτότητας αναφορά, είναι πολύ χρήσιμη, γιατί κατά το αξίωμα της Ιστορίας, «η γνώση των γεγονότων του παρελθόντος,  οδηγεί σε αξιόπιστα συμπεράσματα για τα γεγονότα του μέλλοντος». 

•  1833 - 1843.  Απόλυτη Μοναρχία. Μονάρχης – Βασιλιάς Όθων.
•  1843 – 1862 . Συνταγματική Μοναρχία. Μονάρχης - Βασιλιάς Όθων.
•  1862 – 1924 .Α  Βασιλευόμενη Δημοκρατία .Βασιλείς:   Γεώργιος ο Α,      Κωνσταντίνος ο Α,  Αλέξανδρος ο Α και Αντιβασιλέας  Κουντουριώτης.     
•  1924 – 1935. Β Ελληνική (Προεδρευομένη) Δημοκρατία.  Πρόεδροι: Κουντουριώτης, Πάγκαλος(δικτατορικά), Κουντουριώτης,  Ζαΐμης.
•  1935 – 1967.  Β  Βασιλευόμενη Δημοκρατία: Βασιλείς: Γεώργιος ο Α, Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός ( αντιβασιλέας) , Γεώργιος ο Α, Παύλος  ο Α, Κωνσταντίνος ο Β
•  1967 – 1974 . Δικτατορία  Συνταγματαρχών
•  1974 – Σήμερα.  Γ  Ελληνική ( Προεδρευόμενη) Δημοκρατία.  Πρόεδροι: Γκιζίκης, Στασινόπουλος, Τσάτσος, Καραμανλής , Αλευράς (αναπληρωτής), Σαρτζετάκης, Καραμανλής,  Στεφανόπουλος, Παπούλιας

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι από το 1833 μέχρι σήμερα, το πολίτευμα των Ελλήνων αλλάζει αλλά τελικά πορεύεται προς την κατεύθυνση της αυθεντικής δημοκρατίας, προς το πολίτευμα της εξουσίας των πολιτών. Αυτή η πορεία είχε και κρίσεις και πισωγυρίσματα,  που όμως δεν μπόρεσαν, ούτε θα μπορέσουν να αλλάξουν την κατεύθυνση της πορείας της. Μία τέτοια κρίση υπάρχει και τώρα.

Είναι νομοτελειακά βέβαιο, ότι και από την τωρινή κρίση,  το πολίτευμα θα βγει με περισσότερη και γνησιότερη δημοκρατία· με μια δημοκρατία στην οποία οι  πολίτες θα συμμετέχουν οι ίδιοι στη λήψη των μεγάλων αποφάσεων. Των αποφάσεων που επάγουν και περιορίζουν τις αποφάσεις των θεσμικών οργάνων της Πολιτείας.  Αυτό το αίτημα εκφράστηκε από τους Αγανακτισμένους Πολίτες με διάφορα ονόματα/ συνθήματα όπως:  Άμεση Δημοκρατία, Εκκλησία του Δήμου, Εξουσία στους Πολίτες, Ποιος μας ρώτησε και άλλα.

Χαρακτηριστικά των κινημάτων της 3ης Σεπτεμβρίου και των αγανακτισμένων  πολιτών 2011.

•  Τότε υπήρχε πολιτικός και στρατιωτικός αρχηγός του κινήματος, (Μακρυγιάννης , Καλλέργης). Σήμερα οι πολίτες δεν έχουν αρχηγό και δεν θέλουν τη συμμετοχή των πολιτικών και των πολιτικών  κομμάτων.
•  Τότε υπήρχε συμμετοχή και του στρατού. Σήμερα υπάρχει συμμετοχή μόνο πολιτών. Σήμερα γεννιέται ένα καινούργιο, ειρηνικό  και 100% δημοκρατικό κίνημα και πραγματοποιείται  μια υπέρβαση κατεστημένων αντιλήψεων και πρακτικών.
•  Τότε τα μέσα επικοινωνίας των πολιτών ήταν ανύπαρκτα. Σήμερα υπάρχουν πολλά μέσα επικοινωνίας με φανταστικές δυνατότητες (κινητά, face book, blogs, web sites …). Αυτά τα μέσα μάλιστα δεν είναι προσιτά μόνο στους λίγους, αλλά είναι προσιτά σε όλους τους πολίτες· πλούσιους και φτωχούς, σε αυτούς της στοιχειώδους και της ανώτατης εκπαίδευσης, σε αυτούς που μένουν στις πόλεις  και στα χωριά.
•  Τότε το αίτημα ήταν διατυπωμένο με σαφήνεια και λιτότητα· Σύνταγμα. Σήμερα το αίτημα εστιάζεται στη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη των μεγάλων αποφάσεων· στη λειτουργία της δημοκρατία μας με αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς,  προσαρμοσμένους στα κοινωνικά, οικονομικά και τεχνολογικά δεδομένα του 21ου αιώνα.
•  Τότε αποδέκτης του αιτήματος ήταν ο βασιλιάς Όθων που ασκούσε την εξουσία από το παλάτι του.  Σήμερα αποδέκτες του αιτήματος είναι οι εκπρόσωποι των πολιτών, που αποφασίζουν στον ίδιο χώρο. Στο κτήριο της Βουλής, στα παλαιά Ανάκτορα του Όθωνα.
•  Τότε το αίτημα απευθύνετο προς ένα ξένο βασιλιά διορισμένο από τις «Προστάτιδες Δυνάμεις». Σήμερα απευθύνεται προς τους εκλεγμένους από μας τους ίδιους,  Έλληνες Βουλευτές- Αντιπροσώπους μας.  

 Συμπεράσματα

Από τα παραπάνω συγκριτικά στοιχεία προκύπτει ότι :
(1). Ο στόχος  του κινήματος της 3ης Σεπτεμβρίου ήταν πιο δύσκολος από το σημερινό.  Τότε ο στόχος συνιστούσε μείωση της ισχύος ενός απόλυτου μονάρχη ενώ σήμερα διεύρυνση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας με την ορθολογική συμμετοχή των πολιτών στη λήψη των μεγάλων αποφάσεων.
(2).Οι συνθήκες υλοποίησης των στόχων το 1843 ήταν πολύ δυσκολότερες από τις σημερινές.
(3).Η επίτευξη του στόχου των αγανακτισμένων επιχειρείται με δημοκρατικές και ειρηνικές διαδικασίες, με μία «ειρηνική επανάσταση», ενώ τότε  υπήρχαν μπροστά από το Παλάτι, όπλα και κανόνια.  

Ο  στόχος  των αγανακτισμένων είναι βέβαιο πως, αργά ή γρήγορα, θα πραγματοποιηθεί γιατί είναι συμβατός με την ηθική, τη λογική και τη νομοτέλεια της ιστορίας. Όμως η  πραγματοποίησης τους, μπορεί να εξελιχθεί είτε γρήγορα και με μικρό κόστος , είτε με καθυστέρηση και με μεγάλο κόστος.

Θα εξελιχθεί γρήγορα και με μικρό κόστος, αν ισχύσουν δύο  πράγματα :
(α). Οι σημερινοί βουλευτές κάνουν μία υπέρβαση παρόμοια με αυτή που ήδη έκαναν οι απλοί πολίτες·  τοποθετήσουν τη βούληση των εντολέων τους πολιτών,  υπεράνω κάθε άλλης βούλησης και σκοπιμότητας.

(β). Οι αγανακτισμένοι διαφυλάξουν το χαρακτήρα  της ειρηνικής επανάστασης ώστε να μη γίνει εκμετάλλευση των αγώνων τους από άλλα κέντρα τα οποία έχουν, ή διεκδικούν την άσκηση της εξουσίας.

Θα εξελιχθεί με χρονική καθυστέρηση και υψηλό κόστος αν δεν ισχύσουν τα προαναφερθέντα.
Είναι αυτονόητο ότι στη δεύτερη περίπτωση, το κόστος θα πληρωθεί τόσο από τους έχοντες την θεσμική εξουσία πολιτικούς, όσο και από τους χωρίς θεσμική εξουσία πολίτες.
Μακάρι τα γεγονότα να εξελιχθούν κατά το αισιόδοξο σενάριο.

Η επιλογή του σεναρίου εξαρτάται, κυρίως, από τους έχοντες την θεσμική ισχύ αντιπροσώπους των πολιτών και όχι μόνο από τις κομματικές ηγεσίες τους.

Πηγή