Οι Πρωτόγεννοι θεοί των αρχαίων Ελλήνων

Οι Πρωτόγεννοι  θεοί των αρχαίων Ελλήνων...

Φάνης 

Στην ελληνική μυθολογία Φάνης είναι ένα από τα ονόματα της δημιουργικής αρχής τουΣύμπαντος, προσωποποίηση του Δημιουργού `Ερωτα σύμφωνα με την Ορφική θεογονία. Ο Φάνης ήταν μία πρωταρχική θεότητα («Πρωτογόνος») που αναπήδησε από το «κοσμικό αυγό», το οποίο γέννησε η Νύχτα. Στις «Ορφικές Ραψωδίες» που παραδόθηκαν από τον Ιερώνυμο και από τον Ελλάνικο, αναφέρεται ότι ο Χρόνοςυπήρξε η αιτία των πάντων και ο δημιουργός του αργυρού κοσμικού αυγού του Φάνητα

Διώνη

Στην ελληνική μυθολογία η Διώνη ήταν θεότητα που ανήκει στην πρώτη γενεά των θεών. Υπάρχουν πολλές παραδόσεις για αυτή. Σε μία από αυτές είναι κόρη του Ουρανού και τηςΓαίας, αδελφή του Κρόνου, της Τηθύος, της Ρέας, της Θέμιδας κ.ά.. Σύμφωνα με άλλη παράδοση, η Διώνη ήταν μία από τις Ωκεανίδες, κόρες του Ωκεανού και της Τηθύος. Κάποιες φορές συγκαταλέγεται ανάμεσα στις κόρες του Άτλαντα.Η Διώνη παντρεύτηκε τον Τάνταλο και απέκτησαν δύο παιδιά, τη Νιόβη και τον Πέλοπα. Σύμφωνα με μία εκδοχή, κόρη της Διώνης ήταν η θεά Αφροδίτη.

Σύμφωνα με μερικούς ερευνητές, η ύπαρξη της Διώνης προέκυψε ως αναγκαιότητα μετά την αλλαγή της θεότητας που λατρευόταν στο θέατρο της Δωδώνης. Στην αρχή (εποχή του χαλκού) και για πολλούς αιώνες στην Δωδώνη λατρευόταν η Γαία αλλά μετά την είσοδο του Δωδεκάθεου στη θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων η λατρεία του μαντείου μετατέθηκε στον Δία.

Οι πανάρχαιες λατρευτικές συνήθειες των ιερέων και των κατοίκων της περιοχής όμως δεν μπορούσαν να αφήσουν το μαντείο χωρίς θηλυκή θεότητα. Έτσι αναγκάστηκαν να «εφεύρουν» τη Διώνη κατά την προσφιλή τους μέθοδο να παράγουν το γυναικείο όνομα από αυτό του συζύγου: (Δίας > Διώνη). Δείγματα αυτής της συνήθειας συναντούμε ακόμα και σήμερα στα χωριά της Ηπείρου. π.χ. Γιώργος > Γιώργαινα κτλ.,

Πόντος

Πόντος είναι γνωστή μία θεότητα που προσωποποιούσε την ανοικτή θάλασσα. 

Ο Πόντος αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο στις κοσμογονικές και θεογονικές γενεαλογίες (π.χ. Θεογονία Ησιόδου, 116), στις οποίες μνημονεύεται ως γιος της αρχέγονης θεότητας Γαίας και του Αιθέρος είτε μόνο της Γαίας από παρθενογένεση. 

Με τη σειρά του, ο Πόντος ζευγάρωσε με τη Γαία και απέκτησαν 5 παιδιά: τον Νηρέα, τονΘαύμαντα, τον Φόρκυ, την Κητώ και την Ευρυβία. Εξάλλου, από τη Θάλασσα ο Πόντος έγινε πατέρας τωνΤελχίνων. Αργότερα, ο Πόντος επισκιάσθηκε από τον εντονότερα επικαλούμενο θεό Ωκεανό.

Ουρανός

Ο Πρώτος και Μέγας πανίερος και Θεοπάτωρ Θεός στην Ελληνική Μυθολογία η γέννηση του οποίου ταυτίσθηκε (μυθολογικά) με την πανίερη στιγμή της ανάδειξης του πνεύματος του ανθρώπου και της γέννησης των Επιστημών καθώς κι εκείνης των Γραμμάτων και Τεχνών

Ο Ουρανός (αρχ. ελλ. Ουρανός) ήτανε κατά την αρχαία Μυθολογία η προσωποποίηση του Ουράνιου θόλου και κυρίαρχος της πρώτης γενιάς στην γηΕίναι ένας απο τους Πρωτόγεννους, ο γηραιότερος των Θεών των στοιχείων της φύσεως και ο πρωτότοκος γιος της Γαίας, η οποία τον γέννησε την ώρα που κοιμότανε δίπλα στον Έρωτα χωρίς γονιμοποίηση, «για να την περιβάλει αυτήν και για είναι αιώνιος και ασφαλής οίκος των θεών», όπως γράφει ο Ησίοδος στην Θεογονία. Ο Ουρανός είναι το πρώτο άρρεν στοιχείο της γης

Ο Ουρανός και η Γαία έκαναν πολλούς απογόνους: τους Τιτάνες, τρεις Κύκλωπες και τρεις Εκατόγχειρες. Επειδή μισούσε τα παιδιά του τα έχωσε στα Τάρταρα, βαθιά στα έγκατα της γης. Αν και αυτή η κακή πράξη τον γέμιζε με ευχαρίστηση, η Γαία θύμωνε τόσο πολύ, που κάποια στιγμή ανάβλυσε ατσάλινο αδάμαντα, και το έδωσε στα παιδιά της να φτιάξουνε ένα τεράστιο δρεπάνι και να πολεμήσουν τον κακό πατέρα τους. Όμως κανείς δεν είχε το κουράγιο να κάνει αυτό το έγκλημα.

Μόνο ο Κρόνος, ένας από τους Τιτάνες δεν δίστασε. Με την πρώτη ευκαιρία και καθώς ο Ουρανός έπεσε να κοιμηθεί πήρε το δρεπάνι και τον ευνούχισε. Απο τις σταγόνες του αίματος που έπεσαν στην γη γεννήθηκαν οι τρεις Ερινύες, οι Γίγαντες και οι Μηλιάδες Νύμφες, οι δαίμονες της εκδίκησης και της βιαιοπραγίας.

Από το σπέρμα του αποκομμένου γεννητικού οργάνου που έπεσε στην θάλασσα γεννήθηκε η Αφροδίτη. Ο Κρόνος κυριάρχησε μέχρι που ο γιος του ο Δίας τον καθαίρεσε.

Ημέρα

Η Ημέρα ήταν η θεότητα που προσωποποιούσε το φως της ημέρας. Κατά τη γενικότερη παράδοση (π.χ. «Θεογονία» του Ησιόδου, 124-125), ήταν θυγατέρα της Νύκτας και του Ερέβους και αδελφή του Αιθέρα. Ο Υγίνος πάντως γράφει ότι ήταν κόρη του Χάους και της Καλιγούς, και αδελφή του Ερέβους και της Νύκτας. Τέλος, κατά τους Ορφικούς, η Ημέρα ήταν κόρη του θεού Ήλιου, μαζί με τον οποίο λατρευόταν στην Κω.

Η Ημέρα αναφέρεται ότι παντρεύτηκε τον Αστραίο ή και τον ίδιο τον αδελφό της, τον Αιθέρα. Παιδιά της Ημέρας ήταν η Αστραία (στην πρώτη εκδοχή), ο Βροτός, ο θεός Ουρανός, η Γη και η Θάλασσα. Στον Ησίοδο η Ημέρα συγχέεται με την Ηώ, και στους τραγικούς και άλλους ποιητές τα δύο αυτά πρόσωπα ταυτίζονται, π.χ. αναφέρεται ότι η Ημέρα ήταν σύζυγος του Τιθωνού και μητέρα του Μέμνονα, ή ότι αγάπησε τον Κέφαλο.

Στην Αγορά των Αθηνών υπήρχαν πήλινα αγάλματα της Ημέρας ως «ακρωτήρια» στη στέγη της «Βασιλείου Στοάς». Απεικονιζόταν επίσης η Ημέρα στον θρόνο του Αμυκλαίου Απόλλωνα, ενώ στην Ολυμπία, κοντά στο Ιπποδάμειον, υπήρχαν αγάλματα της Ημέρας και της Θέτιδας να ικετεύουν τον Δία για χάρη των παιδιών τους. Στον ναό του Δία στην Πέργαμο, η Ημέρα παριστανόταν στη ζωφόρο της νότιας πλευράς, πίσω από τη Σελήνη.

Αιθέρας

Ο Αιθέρας ήταν θεότητα που γεννήθηκε από την ένωση της Νύχτας και του Ερέβους. Ο Αιθέρας ήταν θεότητα που συνδεόταν με την ευτυχία όπως και η αδερφή του Ημέρα σε αντίθεση με τους γονείς του Έρεβος και Νύχτα που συνδέονταν με την δυστυχία. Από τον Αιθέρα και την Ημέρα σύμφωνα με κάποιους αρχαίους μύθους γεννήθηκε η Θάλασσα

Νυξ

Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Νυξ είναι γνωστή η θεότητα που προσωποποιούσε τη νύχτα.

Η Νυξ αναφέρεται ιδιαίτερα από τους αρχαίους Έλληνες ποιητές, αλλά η μεγάλη σημασία της στην ελληνική μυθολογία υπερβαίνει τα απλά λογοτεχνικά πλαίσια. 

Η Νυξ ήταν κυρίαρχη αρχέγονη και κοσμογονική μορφή, την οποία φοβόταν και σεβόταν ακόμα και ο ίδιος ο θεός Δίας. Σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησιόδου, η Νυξ είχε γεννηθεί από το Χάος και ήταν μητέρα στα παρακάτω πρόσωπα:

Έρεβος

Το Έρεβος προήλθε από το Χάος και της Γαίας (της γήινης ύλης) με τη μεσολάβηση του Έρωτα – Φάνη. Συμβολίζει την σιωπή και το βάθος της νύχτας. Μαζί με την αδελφή του τη Νύχτα, πάλι με τη μεσολάβηση του Έρωτα, δημιούργησε τον Αιθέρα, το Φως του Ουρανού και την Ημέρα. Ανήκει στην δεύτερη γενιά της Δημιουργίας του Κόσμου.

Κατά άλλους το Έρεβος προήλθε από τον Χρόνο και την Αδράστεια – Ανάγκη. Εικονίζεται σαν φτερωτό, σκοτεινό και τεράστιο ον, δίδυμο της Νύχτας.

Έρως

Ο Έρως ήταν ο φτερωτός θεός της αγάπης. Συχνά σχετίζεται με τη θεά Αφροδίτη. Σύμφωνα με τον μύθο, όταν χτυπούσε με τα βέλη του δύο ανθρώπους, αυτοί ερωτεύονταν παράφορα. 

Ο Έρως, χαρακτηρίζεται ανίκητος στην τραγωδία Αντιγόνη. Σύμφωνα με την ορφική διδασκαλία, ο Έρωτας προήλθε από το «κοσμικό αυγό» που άφησε η Νύχτα στους κόλπους του Ερέβους. Υπέρ μιας κοσμογονικής καταγωγής του τίθεται και ο Ησίοδος στη Θεογονία, καθώς αναφέρει πως ο Έρωτας προήλθε από το Χάος μαζί με τη Γαία, στοιχεία επίσης χωρίς γεννήτορες.

Στη μεταομηρική μυθολογία παρουσιάζονται γεννήτορες του Έρωτα, ενώ συχνά σχετίζεται με τη θεά Αφροδίτη. Σύμφωνα με τη Σαπφώ είναι γιος της Αφροδίτης και του Ουρανού, ενώ σύμφωνα με τον Σιμωνίδη τον Κείο είναι γιος της Αφροδίτης και του Άρη. Αναφέρεται και ως υπηρέτης και συνοδός της Αφροδίτης. Ο Αλκαίος αναφέρει ότι ο Έρωτας ήταν γιος της Ίριδας και του Ζέφυρου. Σε άλλες πηγές, πατέρας του Έρωτα θεωρείται ο Ήφαιστος.

Από τους τραγικούς, ιδιαίτερη σημασία στον θεό Έρωτα αποδίδει ο Ευριπίδης. Ο Ευριπίδης διαχωρίζει τη δύναμη του Έρωτα σε δύο μορφές: Σε αυτή που μπορεί να οδηγήσει στην Αρετή και σε εκείνη που οδηγεί στην Αθλιότητα. Με παρόμοιο τρόπο,στο Συμπόσιο του Πλάτωνα εντοπίζουμε τον «καλό» Έρωτα (γιο της Αφροδίτης Ουρανίας) και τον «κακό» Έρωτα (γιο της Αφροδίτης Πανδήμου)

Τάρταρος

Ο Τάρταρος φέρεται ως θεότητα του κάτω κόσμου. Γιος του Άδη ή του Αιθέρα ή του Χάους και της Γαίας.

Γενικότερα όμως φέρεται ως μυθικός τόπος λεγόμενος και Τάρταρα όπου κατά τις αρχαίες δοξασίες βασανίζονται οι κακοί μετά το θάνατο τους. Ο Όμηρος αναφέρει πολλά πρόσωπα να βασανίζονται σ’ αυτόν το τόπο για τα “εν ζωή” εγκλήματά τους όπως τους Τιτυόν, Τάνταλο και Σίσυφο.

Κατά τον Ησίοδο ο Τάρταρος είναι η “ειρκτή” του Κρόνου και άλλων Τιτάνων που ως τόπος προσδιορίζεται στα έγκατα της Γης. Σημειώνει δε πως “χαλκούς άκμων” που ρίφθηκε από τη Γη έφθασε στον Τάρταρο μετά από 9 ημέρες και 9 νύκτες, αριθμός που λήφθηκε υπ’ όψη από την αρχαιότητα σε ταφικά έθιμα και που πέρασαν στη συνέχεια στα χριστιανικά. Μεταγενέστερα η λαϊκή φαντασία έπλασε τον Τάρταρο ως φυλακή και τόπο μαρτυρίου όλων των κακών ανθρώπων.

Ο Αριστοφάνης στο έργο του “Βάτραχοι” περιγράφει τον Τάρταρο ως τόπο βασανιστηρίων επί συγκεκριμένων εγκληματιών, πατροκτόνων, επιόρκων, προδοτών της πατρίδας καθώς κι εκείνων που παραβίασαν το άσυλο της Ξενίας. 

Ο Πλούταρχος και ο Λουκιανός αναφέρουν πλείστα είδη τιμωρίας που συνέβαιναν στο Τάρταρο. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει και η περιγραφή του Ταρτάρου από τον Βιργίλιο στην “Αινιάδα” του, όπου και αναφέρει πως περιβάλλεται από τριπλά χάλκινα τείχη με σιδερένιο σφυρήλατο πύργο που τον είχαν κατασκευάσει οι Κύκλωπες ως ειρκτές στα “τρίσβαθα” της Γης, την είσοδο του οποίου φύλαγαν ο Κέρβερος και η Αλυκτώ (μία από τις Ερινύες). 

Ως είσοδο του Ταρτάρου οι αρχαίοι πίστευαν τα διάφορα ορύγματα και κυρίως σπήλαια μεγάλα και επικίνδυνα, σημαντικότερα των οποίων ήταν κάποιο σπήλαιο στη Κιλικία ενώ οι περισσότεροι την τοποθετούσαν σε Σπηλιά κοντά στο Ακρωτήριο Ταίναρο στη Πελοπόννησο

Γαία

Η Γαία προϋπήρχε με το Χάος και τον Έρωτα-Φάνη στη δημιουργία του Κόσμου. Κατά άλλους αυτές οι τρεις κοσμικές υπάρξεις γεννήθηκαν, κατά αντίστροφη σειρά, από το Κοσμικό Αυγό, το οποίο προήλθε από το μηδέν, το τίποτα ή από τη Νύχτα. Η Γαία, στο επίπεδο της Κοσμογονίας, συμβολίζει την υλική πλευρά του Κόσμου και όχι τη Γη. 

Το Χάος συμβολίζει τον Χώρο του Σύμπαντος. Ο Έρωτας συμβολίζει την κινητήρια δύναμη που ενώνει, μεταλλάσσει και μεταμορφώνει (μορφή, αυτό που φαίνεται, ο Φάνης) το Παν. Σύμφωνα με τον Ησίοδο η Γαία με το Χάος, με μεσολάβηση του Έρωτα, γεννούν τον Ουρανό. Μια άλλη εκδοχή ταυτίζει το Χάος με τον Ουρανό και οριοθετεί έτσι τη Γαία και τον Ουρανό ως το πρώτο Κοσμικό Ζευγάρι της Δημιουργίας.

Η Γαία ενώθηκε με τον Ουρανό και δημιούργησε τους Γίγαντες, τους Τιτάνες, τον Ωκεανό ή Πόντο και όλη την πλάση που περιβάλλει τον κόσμο. Ο Ουρανός, θέλοντας να ανακόψει τη συνεχή δημιουργία της Γαίας, αποφασίζει να στείλει τα παιδιά του στα σπλάχνα της. Εξαιτίας αυτής της σκληρότητας, η Γαία συμμαχεί με έναν από τους Τιτάνες γιους της, τον Κρόνο, και καθαιρεί από την εξουσία του κόσμου τον Ουρανό.

Όμως η αδικία και η σκληρότητα του Κρόνου, θα την οδηγήσει να βοηθήσει τον Δία, δίνοντάς του το φάρμακο που θα αναγκάσει τον Κρόνο να βγάλει από μέσα του τα παιδιά – θεούς, τα οποία έφαγε από φόβο μη χάσει την εξουσία κατά τα πρότυπα του Ουρανού.

Τέλος υπάρχει μια εκδοχή, κατά την οποία ή Γαία, μετά την πτώση του Ουρανού, ενώθηκε με τον Ωκεανό και γέννησε θεούς και θεές του υγρού στοιχείου.

Χάος

Στη Θεογονία του Ησίοδου, το Χάος, η Γαία και ο Έρως αποτέλεσαν την πρωταρχική τριάδα απ’ την οποία γεννήθηκαν οι θεοί της μυθολογίας. 

Η Νύχτα άφησε στους κόλπους του Ερέβους το Κοσμικό Αυγό οπότε και δημιουργήθηκαν το Χάος, η Γαία, ο Τάρταρος (τα σπλάχνα της Γαίας) και ο Έρωτας. 

Κατά άλλες εκδοχές, το Χάος προϋπήρχε όλων, και από αυτό δημιουργήθηκαν τα παιδιά του, η Γαία, ο Τάρταρος, ο Έρως ή Φάνης, η Νύχτα και ο Έρεβος

Πληροφορίες απο xemandrios1 και theancientweb
Επιμέλεια: logiosermis.net