Select Menu


«Εχθρός είναι κάποιος, του οποίου την άποψη δεν έχεις ακούσει.»*

Γράφει η Ευαγγελία Τυμπλαλέξη.

Η κοινή γνώμη παρακολουθεί με ανάμικτα συναισθήματα κι αντιδράσεις τις αφίξεις προσφύγων να καταφτάνουν κατά ορδές. Η Μεσόγειος βάφτηκε κόκκινη, αφού χιλιάδες πτώματα άφησαν τον φόρο τιμής στα γαλανά νερά της. Ξενοφοβία-καχυποψία-αλτρουισμός, όλα μπερδεύουν τα παραγάδια στην προπέλα…

Όταν η ύπαρξη στη βιολογική-ψυχολογική-πνευματική της πλέξη είναι συνειδητή, επικαλύπτεται και συναινεί με τον εαυτό της. Ο άνθρωπος ωστόσο έρχεται συνεχώς αντιμέτωπος με το συναίσθημα του φόβου, το οποίο αναμορφώνεται κι αναπλάθεται κατά το ιστορικό-πολιτικό πλαίσιο. Η Αναγέννηση εμφανίζεται σαν την κρισιμότερη καμπή στο ιστορικό γίγνεσθαι, αφού η επιστήμη κλυδωνίζει τα θεμέλια του θεοκρατούμενου σύμπαντος. Το άτομο επαμφοτερίζει, διότι δελεάζεται αφ’ ενός απ’ την απελευθερωτική πληροφορία, που αφειδώς προσπορίζει ο Διαφωτισμός, καταπιέζεται αφ’ ετέρου απ’ την εγκατάλειψη σ’ ένα άθεο σύμπαν, που του δημιουργεί ανασφάλεια. Ο φόβος συνιστά ακρογωνιαίο λίθο της μύχιας ζωής και σε ακραίες μορφές επάγει σε κοινωνική παράλυση.

Τρομοκρατία ονομάζεται η «ικανότητα» του χειρισμού του φόβου και στον όρο δεν ενέχεται μόνο η προοπτική του ολέθρου αλλά και της τελμάτωσης της σκέψης. «Η τρομοκρατία δεν υπάρχει: ή ακριβέστερα, δεν αποτελεί έννοια που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις κοινωνικές επιστήμες και τη στρατηγική» υποστηρίζει ο Didier στο έργο του «L’ impossible cartographie du terrorisme». Η προσέγγισή του ερείδεται στην ιδέα πως ο όρος και μόνο εμπεριέχει μια πολεμική, αφού η κοινή λογική τον αποτιμά σαν μορφή βίας, η οποία πλήττει αθώα θύματα, αλλά στην ουσία πρόκειται για κατασκευασμένο φαινόμενο, που αφορμάται από πιθανά αθώα θύματα για να νομιμοποιήσει την καταστολή πολιτικών εναλλαγών-διαφοροποιήσεων. Η Τρομοκρατία δεν στοχεύει μόνο σε κατακερματισμό του κοινωνικού ιστού αλλά και σε ανάφλεξη ψυχολογικής ακαθοριστίας. Η εισροή των προσφύγων αντικατοπτρίζει έναν παρόμοιο συνδυασμό αποδυνάμωσης, ο οποίος προκαλεί ανάμικτα συναισθήματα φόβου-σύγχυσης-θυμού, διότι πυροδοτεί τη στιγμιαία αναστάτωση αποσυντονίζοντας την παγιωμένη νηνεμία της Δύσης.

Τα σπάργανα της παγκοσμιοποίησης ξετυλίγονται πριν περίπου 150 χρόνια, με την πρώτη εμφανή ένδειξη το 1851, όταν στο Crystal Palace στο Λονδίνο εγκαινιάζεται η πρώτη παγκόσμια έκθεση. Εν αρχή τα όρια της επέκτασης είναι αόρατα και δεν αργούν να μετεξελιχτούν σε απαραβίαστα σημεία του εκκολαπτόμενου καπιταλισμού. Ο Κος Σλότερντικ, γερμανός φιλόσοφος, επισημαίνει πως η «καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση δεν σημαίνει μόνο άνοιγμα και κατάκτηση αλλά εγκαθίδρυση μιας ανελέητης ταξικής διαίρεσης, κατά την οποία κάποιοι βρίσκονται προφυλαγμένοι στο θερμοκήπιο, ενώ κάποιοι άλλοι περιφέρονται εκτεθειμένοι γύρω απ’ αυτό». Όπου θερμοκήπιο δες Δύση κι όπου περίβολος η Ανατολή, κι ας επιτραπεί η έκφραση.

Το δράμα εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων, που εγκλωβίζονται σε τακτικές δραπέτευσης απ’ τη λαίλαπα της ανέχειας και του πολέμου δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά μία απόληξη του καπιταλισμού, και τα μέτρα προστασίας, που λαμβάνονται στη Δύση δεν συνιστούν παρά ακρότητες, που αποσκοπούν σε συρρίκνωση των ατομικών δικαιωμάτων. Η «αγκυλωτική άκανθα παρεμβάσεως» της Αμερικής δηλώνει μονολιθική αυθαιρεσία κι αναδεικνύεται θεμελιώδης συντελεστής της βάναυσης και αποδιαρθρωτικής δυναμικής. Και σ’ αυτό το σημείο αδόκιμο θα ήταν να μην αναφέρουμε τη ρήση του Καρτέσιου: «Δεν βλέπουμε απ’ το παράθυρο παρά μόνο καπέλα κι επανωφόρια, κάτω απ’ τα οποία μπορεί αν κρύβονται φαντάσματα και ανδρείκελα, που κινούνται μόνο χάρη σε ελατήρια». Ο φιλόσοφος αποπειράται να διακωμωδήσει την αξίωση μιας αντικειμενικής γλώσσας. Κατ’ εφαπτομένη όταν καταδικάζουμε τον όρο τρομοκρατία με αλόγιστους εξορκισμούς, η περιγραφή εξαντλείται σε ατροφικές στρατηγικές εθελοτυφλώντας μπρος στις προθέσεις. Η αναγωγή σε ιδέες προτρέπει σε προσφυγή στον τρόμο αλλά δεν εμβαθύνει στους λόγους αποστασιοποίησης απ’ την εννοιολογική ανάλυση της πολιτικής βίας.

Πως μπορούμε να θρηνούμε για την προϊούσα καχεξία της Ευρωπαϊκής Ενώσεως χωρίς να εξιδανικεύουμε το παρελθόν της; Ένα παρελθόν αγιοποιημένο, στο οποίο δεν ενέπιπτε κανένας δημοκρατικός μετασχηματισμός, ικανός να εγκολπωθεί τις ορδές των αστέγων-προσφύγων, που υποκινούσε η πολιτική-οικονομική τακτική. Η επίδειξη αλτρουιστικών αρετών ουδόλως εφάπτεται στο θεσμικό της «Είναι», αλλά παρεμφαίνει ένα επαναπροσδιοριστικό «Φαίνεσθαι».

Η δουλοκρατία και το δουλεμπόριο από αρχαιοτάτων χρόνων συνιστά πηγή εσόδων για τις ισχυρές Δυνάμεις ανά τον Κόσμο. Αμέσως γεννάται το ερώτημα «τι και ποιος προξενεί τέτοιες μαζικές μετακινήσεις», προκειμένου να αποκτήσουμε σαφέστερη εικόνα της περιρρέουσας ατμόσφαιρας. Οι ευρωπαϊκές και αμερικανικές επεμβάσεις δεν στοχεύουν σε ειρήνευση των περιοχών αλλά σε εμβολισμό της αυτονομίας τους. Οι επιθέσεις στο Ιράκ εν παραδείγματι, πυροδοτώντας εμφύλιες έριδες σε πλαίσιο δογματικό-θρησκευτικό, κυοφόρησαν τις πρόσφορες συνθήκες για την εμφάνιση του ISIS. Άλλως ειπείν, δεν πρόκειται για συνδαύλισμα εθνοτικού μίσους αλλά για σύγκρουση γιγάντων, αφού Γαλλία και Κίνα αψιμαχούσαν δια των αντιπροσώπων τους για έλεγχο των κοιτασμάτων πετρελαίου. Παρόμοια και στη Συρία με μόνη διαφορά στους αντιπροσώπους.

Η 11η Σεπτεμβρίου επιφέρει αναθεωρήσεις, που υποθάλπουν αισχρή κατασίγαση με το πρόσχημα της τρομοκρατίας. Οι ΗΠΑ ενδύονται αυθαίρετα μανδύα λυτρωτή, ώστε να υλοποιούν «προληπτικούς πολέμους». Σαφέστατα δεν πρόκειται για αποκατάσταση της Δημοκρατίας, ούτε για εξουδετέρωση των όπλων μαζικής καταστροφής αλλά για ανατροπή «ασύμφορων» καθεστώτων και επέκταση της ηγεμονίας της. Θύτες και θύματα συμπλέκονται σ’ ένα ομιχλώδες συνονθύλευμα, το οποίο αποσπά την παγκόσμια προσοχή και του οποίου βασικό διακύβευμα αναφύεται η διαιώνιση ελέγχου εδαφών μεγίστης γεωπολιτικής σημασίας. Ωσαύτως η Τρομοκρατία γίνεται εύχρηστο όπλο στα χέρια πολυσχιδών συγκαλύψεων-αλληλοσυμπληρώσεων. Μια σπειροειδής υποκίνηση με άκρα της απλουστευτικές αντιλήψεις του Καλού και του Κακού, που εκπορεύεται στις εμπόλεμες ζώνες και που ελλοχεύει σταδιακή απονομιμοποίηση των μέσων καταστολής και συμπερίληψή τους σε επαίσχυντες συμφωνίες άμυνας.

Θα ήταν αφέλεια να αποκρυπτογραφούμε την επισιτιστική κρίση και την έξοδο των μεταναστών σαν απλή έλλειψη οργάνωσης και διαφθορά κρατικού παρεμβατισμού, όταν ελλοχεύει η πολυπλόκαμη παγκοσμιοποίηση της Γεωργίας, όταν δρομολογείται η καταστροφή της διατροφικής αυτάρκειας προς καλπάζουσες πρακτικές εξαγωγών, όταν επιβάλλεται η μονοπώληση της διακίνησης των αγαθών. Θα ήταν απλοϊκή ακρισία να θεωρούμε ολόκληρο το Αφγανιστάν ερειπώθηκε για να παρθεί εκδίκηση για τους 3000-5000 αμερικανούς, που ενταφιάστηκαν στα συντρίμμια των Διδύμων. Η παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας αυξάνεται. Συνεπώς κάποιοι γεωπολιτικοί χώροι συνιστούν το κέρας της Αμάλθειας και όποιος καταφέρει να αδράξει τα ηνία θα καταστεί κυρίαρχος της παγκόσμιας οικονομίας. 

 Οι λαοί στο πλανητικό πλαίσιο εμφανίζονται δέσμιοι μιας μεταποικιοκρατικής εξάρτησης και είναι όλο και πιο ευάλωτοι στις διακυμάνσεις των αγορών. Οι τακτικές συμμαχίας περιορίζονται σε εντελώς βραχυπρόθεσμο τοπίο επιτείνοντας την διαλεκτική ένταση του φονταμενταλιστικού λαϊκισμού. Η ατροφία των εθνών παρουσιάζεται επίσης στο πεδίο της πολύ-πολιτισμικότητας, αφού ανόμοιοι ιστοί δύσκολα καταλήγουν σε συναίνεση όσον αφορά σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής κι επομένως είναι ευεπίφοροι σε πρόσδεσή τους στο αμερικανικό άρμα της Νέας Τάξης Πραγμάτων.

Ως εκ τούτου το επιχείρημα της τρομοκρατίας επικαλείται καθολικότητα ως δύναμη των αδυνάτων, αφού η αδυναμία είναι που οπλίζει αμφοτέρους, διότι διαρθρώνεται σε καμβά δικαιολογιών. Βία και Αλήθεια βαδίζουν πλάι-πλάι και πιασμένες χέρι-χέρι με πρόταγμά τους τον ηθικό διπολισμό της κοινής γνώμης. Συνακόλουθα ευρωσταίνει ο φασισμός υπό την πλήρη έννοια της ναζιστικής τρομοκρατίας, κατευθυντήρια γραμμή διασαφήνισης της ταυτότητας του ατόμου-έθνους. Το αίσθημα του φόβου δεν αναφύεται από πλέγμα δεσποτικό, όπου ο εκφοβισμένος το οικειοποιείται υποκειμενικά και το χρησιμοποιεί σαν πυξίδα αυτοάμυνας, αλλά από σύμπλεγμα ολοκληρωτισμού, όπου ο τρομοκρατημένος το ιδιοποιείται σαν μοχλό συστράτευσης ομοίων λόγω της προσήλωσης-αφοσίωσης στο μετερίζι της εξουσιαστικής παλινόρθωσης. Ο αναβρασμός εκφράζει τη διάλυση ενός κατεστημένου. Η σταθερή ενότητα μεταλλάσσεται σε ευμετάβλητη κι απροσδιόριστη διαιρετότητα. Η ανθρωπομάζες ταλανίζονται θωρώντας την αντανάκλαση του κέντρου βάρους τους να παραπαίει χωρίς «πατρική φιγούρα», που θα λειτουργούσε σαν διασώστης. Το υποτυπώδες Κράτος δέχεται αλλεπάλληλα αιτήματα προστασίας κι αποκατάστασης, αλλά οι τριγμοί δεν καταλήγουν παρά σε πληθυσμιακούς διχασμούς σαν ανεπαρκές αντιστάθμισμα της αδυναμίας…

*Επιγραμματική φράση απ’ το «Living Room Dialogues on the Middle Est», παρατίθεται από το Wendy Brown στο Princeston University Press το 2006.

**Βιβλιογραφία

-Zizek Slavoj, «Η νέα πάλη των τάξεων», μτφ Γεωργίου Πέτρος, Εκδόσεις Πατάκης, Αθήνα 2016.

-Hélène L’ Heuillet, «Στις πηγές της τρομοκρατίας», μτφ Παπαδάκη Ρένη, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2013.

-Vidal Gore, «Όνειρα πολέμου», μτφ Ζαχαριάδου Μαργαρίτα Εκδόσεις Scripta, Αθήνα 2002.

-Enderlin Charles, «Μεσανατολικό 1995-2002», μτφ Ιακώβου Βίκυ, Εκδόσεις Scripta, Αθήνα 2002.






Σχόλια

Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.

 
Top