Στο μακρύ κατάλογο των ολοκληρωτικών καθεστώτων στην ιστορία της ανθρωπότητας εξέχουσα θέση κατέχει η οργάνωση, η οποία αποτέλεσε την κυβέρνηση της Καμπότζης από τις 17 Απριλίου 1975 έως τις 7 Ιανουαρίου 1979 και της οποίας τα στελέχη είναι ευρύτερα γνωστά ως « Ερυθροί Χμερ ». Ο όρος αυτός αποδίδεται στο βασιλιά Σιχανούκ, ηγέτη της Καμποτζιανής Δημοκρατίας από το 1953 έως το 1970, ο οποίος ονομάτισε έτσι τους αντάρτες του « CPK »
 |
| Ο ηγέτης των Ερυθρών Χμερ Σαλόθ Σαρ ( Πολ Ποτ ) . |
( Κουμουνιστικού Κόμματος Καμπότζης ) το οποίο αποτελούσε τη μοναδική αντιπολίτευση εκείνη την περίοδο.
Οι εν λόγω αντάρτες ήταν πρωτοστάτες μία μεγάλης εξέγερσης κατά το έτος 1968 κατά την οποία σημαντική αρωγή τους παρείχε το γειτονικό Βόρειο Βιετνάμ. Η εξέγερση αυτή επικράτησε και τελικά οδήγησε στην κατάληψη της Πνομ Πνεχ ( πρωτεύουσα της Καμπότζης ) το 1975 εξαιτίας των κάτωθι παραγόντων :
Την 17η Απριλίου 1975 ο στρατός των Ερυθρών Χμερ εισερχόταν ως νικητής στην πρωτεύουσα Πνομ Πενχ δεχόμενος τις επευφημίες του εφησυχασμένου πλήθους ότι ο εφιάλτης είχε τελειώσει. Τα στρατεύματα άρχισαν σύντομα να διατάζουν τους κατοίκους να εγκαταλείψουν την πόλη χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία επικείμενους αμερικανικούς βομβαρδισμούς και λέγοντας ότι η απομάκρυνση θα ήταν σύντομη και για ελάχιστες μέρες. Η οικοδόμηση της ουτοπικής αταξικής κοινωνίας είχε αρχίσει με τον εκτοπισμό χιλιάδων κατοίκων της πρωτεύουσας προς την ύπαιθρο όπου θα χρησιμοποιούνταν ως εργατικό δυναμικό στους ορυζώνες ή σε μεγάλα έργα.
Ο ίσως πιο ριζοσπαστικός κοινωνικός μετασχηματισμός στην ιστορία ήδη λάμβανε χώρα από τους Ερυθρούς Χμερ υπό την καθοδήγηση των ηγετών τους και ιδιαίτερα του πιο αναγνωρισμένου εξ αυτών « αδερφού υπ’ αριθμόν Ένα » Σαλόθ Σαρ γνωστού με το ψευδώνυμο Πολ Ποτ. Καταργήθηκαν οι παραδοσιακές κοινωνικές δομές με τον εξαναγκασμό του πληθυσμού σε κοινοβιακό τρόπο ζωής και παροχή συλλογικής εργασίας και πατάχθηκε η ατομική ιδιοκτησία. Οι θρησκείες τέθηκαν εκτός νόμου και καταργήθηκαν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, η χρήση ξένων γλωσσών, ο τύπος, και όλος σχεδόν ο υπάρχον κρατικός μηχανισμός. Οι αλλοδαποί κάτοικοι εκδιώχθηκαν και οι υπάλληλοι του παλαιού κρατικού συστήματος, οι διανοούμενοι, οι ανήκοντες σε θρησκευτικές μειονότητες, οι ομοφυλόφιλοι θεωρούνταν εχθροί του καθεστώτος και εκτελούνταν με συνοπτικές διαδικασίες.
Στην ιδεολογία των Ερυθρών Χμερ ο ιδανικός άνθρωπος ήταν ο απλός αγρότης ο οποίος ήταν απλός, λιτός, σκληρά εργαζόμενος και ο οποίος είχε καταφέρει να επιβιώσει στο πέρασμα εκατοντάδων ετών ζώντας στο ίδιο μοτίβο. Αντίθετα οι άνθρωποι των πόλεων, ασχέτως πολιτικών πεποιθήσεων, θεωρούνταν οι εκπρόσωποι του καπιταλισμού και συνεπώς εχθροί της νέας τάξης πραγμάτων του καθεστώτος των Χμερ.
Οι νέοι οικονομικοί αναπτυξιακοί στόχοι τέθηκαν με βάση την εστίαση στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής. Το νέο καθεστώς έθεσε υψηλές απαιτήσεις στην παραγωγή ρυζιού στηριζόμενο στην καταναγκαστική και εξουθενωτική εργασία του πληθυσμού υπό άθλιες συνθήκες και χωρίς την υποστήριξη της τεχνολογίας και των σύγχρονων μεθόδων καλλιέργειας. Πολλοί άνθρωποι οι οποίοι δεν ήταν συνηθισμένοι σε τέτοιου είδους απασχόληση είτε πέθαιναν είτε θανατώνονταν αφού κρίνονταν ανίκανοι για εργασία. Στην εξαθλίωση και εξόντωση του πληθυσμού συντελούσε ακόμη το γεγονός της διανομής μερίδων « πείνας » στα κοινά συσσίτια καθώς και η πλήρης απουσία σύγχρονης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης καθώς τα στελέχη του κυβερνητικού μηχανισμού έδιναν έμφαση στις παραδοσιακές μεθόδους ίασης ασθενειών.
Ένα άλλο σκέλος της πολιτικής των Ερυθρών Χμερ ήταν η κατήχηση των Καμποτζιανών στις θέσεις του Κόμματος μέσω συζητήσεων. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων αυτών αν κάποιος έκανε το λάθος να μιλήσει για το παρελθόν του προκειμένου να εξιλεωθεί στα μάτια των Ερυθρών Χμερ αρχικά επιδοκιμαζόταν αλλά εν συνεχεία εκτελείτο. Επίσης τα παιδιά αποτελούσαν εύκολο στόχο εξάπλωσης και παγιοποίησης του καθεστώτος υπό την έννοια ότι υφίσταντο τέτοια « πλύση εγκεφάλου » που μετατρέπονταν σε πειθήνια όργανα του κράτους καταδίδοντας πολλές φορές τους γονείς τους. Χρησιμοποιούνταν ακόμη για την επίβλεψη των εργατών στις κολεκτίβες και ως φύλακες σε κέντρα κράτησης αντιφρονούντων.
Τα διαβόητα ανακριτικά κέντρα των Ερυθρών Χμερ ήταν ένα μέτρο για την ασφάλεια του καθεστώτος του Πολ Ποτ και των συνεργατών του αφού σε αυτά φυλακίζονταν οι πολιτικοί κρατούμενοι προκειμένου να τους αποσπάσουν ομολογίες και εν συνεχεία να τους εκτελέσουν. Στο περίφημο «S-21» , πρώην σχολικό συγκρότημα, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν χιλιάδες «εχθροί» του ιδεώδους των Χμερ. Οι συνθήκες κράτησης ήταν άθλιες και οι ασθένειες λόγω της κακής υγιεινής θέριζαν τους κρατούμενους οι οποίοι υφίσταντο τόσο μεγάλη ψυχοσωματική βία που αναγκάζονταν να ομολογήσουν ψευδώς τη διάπραξη σεξουαλικών εγκλημάτων ή ότι ήταν πράκτορες ξένων κρατών προκειμένου να απαλλαγούν από τα τερατώδη βασανιστήρια στα οποία περιλαμβανόταν πνιγμός, ηλεκτροπληξία και χρησιμοποίηση κάθε λογής εργαλείου σύμφωνα με τη νοσηρή και σαδιστική φαντασία των δήμιων του « S-21 ».
Μία ακόμη μαύρη πτυχή της διακυβέρνησης των Ερυθρών Χμερ ήταν οι «κόκκινοι γάμοι» μεταξύ νεαρών κοριτσιών ηλικίας 15 έως 23 ετών και στελεχών της επαναστατικής τους κυβέρνησης. Στόχος αυτής της πολιτικής ήταν η αύξηση του καμποτζιανού πληθυσμού μέσα στην επόμενη δεκαετία. Εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες εξαναγκάστηκαν να υποστούν τις εν λόγω συνευρέσεις πολλές φορές υπό την απειλή της θανάτωσης.
Το βίαιο καθεστώς των Ερυθρών Χμερ σύντομα κατέρρευσε μετά από σύγκρουση με το Βιετνάμ στα τέλη του 1978. Στις 7 Ιανουαρίου 1979 οι βιετναμέζικες δυνάμεις καταλαμβάνουν την Πνομ Πενχ εκτοπίζοντας τους Ερυθρούς Χμερ κοντά στα σύνορα με την Ταϊλάνδη. Οι συνέπειες της διακυβέρνησής τους είναι ανυπολόγιστες και τα νούμερα εφιαλτικά. Εξοντώθηκαν ένα εκατομμύριο τετρακόσιες χιλιάδες ( 1.400.000 ) με δύο εκατομμύρια ( 2.000.000 ) άνθρωποι ήτοι ο πληθυσμός του εν λόγω κράτους υπέστη μείωση κατά τριάντα τοις εκατό ( 30 % ). Οι χιλιάδες οικογένειες που άρχισαν να επιστρέφουν στα πάτρια εδάφη τους αναζητώντας επιζώντες απογοητεύτηκαν ανακαλύπτοντας ότι οι Ερυθροί Χμερ είχαν εξαφανίσει ότι θύμιζε την παλία Καμπότζη. Η χώρα προσπαθεί έντονα να συνέλθει από την αιματηρή αυτή διακυβέρνηση η οποία έχει αφήσει βαθιές πληγές. Επίσης το θέμα των κόκκινων γάμων αποτελεί « ταμπού » ακόμη και σήμερα καθώς πολύ λίγες γυναίκες θύματα έχουν μιλήσει γι αυτή τους την εμπειρία.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την άσκηση πολιτειακής εξουσίας από τους Ερυθρούς Χμερ ως ένα « αρρωστημένο » αναπτυξιακό μοντέλο μίας σοσιαλιστικής αταξικής κοινωνίας που απείχε όμως κατά πολύ από την ανεπτυγμένη Ε.Σ.Σ.Δ. του Στάλιν και την Κίνα του Μάο λόγω της έλλειψης σύγχρονων μεθόδων παραγωγής, βιομηχανικών δομών, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, παροχής βασικής παιδείας ενώ χαρακτηριζόταν από πλήρη αποδιοργάνωση του κρατικού μηχανισμού και οικοδόμηση ενός καθεστώτος πάνω σε σαθρές και ουτοπικές βάσεις.
ΛΕΒΑΚΟΣ Βασίλειος, Αστυφύλακα ε.ε. , Ερευνητής – Προπτυχιακού Φοιτητή Τμήματος Οργάνωσης & Διαχείρισης Αθλητισμού Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.
Πηγές :
-Γιαννόπουλος Ν. , Πολ Ποτ. Ο ηγέτης που εξολόθρευσε τον λαό του, απαγόρευσε το γέλιο, κατήργησε τις πόλεις, τη βιομηχανία, το χρήμα, ακόμη και τους γονείς,
-Κουρτουά Σ., Βερτ Ν., Πανέ Ζ. – Λ., Πατκόφσκι Α., Μπάρτοσκε Κ., Μαργκολέν Ζ. – Λ., Η μαύρη βίβλος του κομμουνισμού, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου και Σιας Α.Ε., Αθήνα 2013
-Ντασκαγιάννης Μ. . Ερυθροί Χμερ ,
-Τσαβάλου Κ. (2011) , Οι «κόκκινοι γάμοι» του Πολ Ποτ στάζουν ακόμη αίμα,
Οι εν λόγω αντάρτες ήταν πρωτοστάτες μία μεγάλης εξέγερσης κατά το έτος 1968 κατά την οποία σημαντική αρωγή τους παρείχε το γειτονικό Βόρειο Βιετνάμ. Η εξέγερση αυτή επικράτησε και τελικά οδήγησε στην κατάληψη της Πνομ Πνεχ ( πρωτεύουσα της Καμπότζης ) το 1975 εξαιτίας των κάτωθι παραγόντων :
- Η στήριξη από το Βόρειο Βιετνάμ του όλου εγχειρήματος των ανταρτών με την παροχή υλικού και παροχής καταφυγίου στα άτακτα τμήματα του « CPK » .
- Η « χαλαρή » αντιμετώπισή των από τις κυβερνητικές δυνάμεις του Σιχανούκ.
- Ο βομβαρδισμός από την αεροπορία των Η.Π.Α. των βάσεων των Βιετκόγκ εντός της Καμπότζης με την ανοχή τόσο του Σιχανούκ όσο και του διάδοχού του, στρατηγού Λον Νολ. Οι βομβαρδισμοί αυτοί επιβράδυναν μεν την προέλαση των επαναστατών αλλά προκάλεσαν το θάνατο χιλιάδων αμάχων και ενίσχυσαν το μίσος προς τους Αμερικανούς ωθώντας την εξαθλιωμένη και εκτοπισμένη από τα χωριά της Καμποτζιανή αγροτιά να συνενωθεί και να υποστηρίξει ένθερμα την επανάσταση των Ερυθρών Χμερ, η οποία έχαιρε ελάχιστης υποστήριξης από το λαό έως και την έναρξη των αμερικανοβιετναμεζικών εχθροπραξιών.
Την 17η Απριλίου 1975 ο στρατός των Ερυθρών Χμερ εισερχόταν ως νικητής στην πρωτεύουσα Πνομ Πενχ δεχόμενος τις επευφημίες του εφησυχασμένου πλήθους ότι ο εφιάλτης είχε τελειώσει. Τα στρατεύματα άρχισαν σύντομα να διατάζουν τους κατοίκους να εγκαταλείψουν την πόλη χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία επικείμενους αμερικανικούς βομβαρδισμούς και λέγοντας ότι η απομάκρυνση θα ήταν σύντομη και για ελάχιστες μέρες. Η οικοδόμηση της ουτοπικής αταξικής κοινωνίας είχε αρχίσει με τον εκτοπισμό χιλιάδων κατοίκων της πρωτεύουσας προς την ύπαιθρο όπου θα χρησιμοποιούνταν ως εργατικό δυναμικό στους ορυζώνες ή σε μεγάλα έργα.
Ο ίσως πιο ριζοσπαστικός κοινωνικός μετασχηματισμός στην ιστορία ήδη λάμβανε χώρα από τους Ερυθρούς Χμερ υπό την καθοδήγηση των ηγετών τους και ιδιαίτερα του πιο αναγνωρισμένου εξ αυτών « αδερφού υπ’ αριθμόν Ένα » Σαλόθ Σαρ γνωστού με το ψευδώνυμο Πολ Ποτ. Καταργήθηκαν οι παραδοσιακές κοινωνικές δομές με τον εξαναγκασμό του πληθυσμού σε κοινοβιακό τρόπο ζωής και παροχή συλλογικής εργασίας και πατάχθηκε η ατομική ιδιοκτησία. Οι θρησκείες τέθηκαν εκτός νόμου και καταργήθηκαν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, η χρήση ξένων γλωσσών, ο τύπος, και όλος σχεδόν ο υπάρχον κρατικός μηχανισμός. Οι αλλοδαποί κάτοικοι εκδιώχθηκαν και οι υπάλληλοι του παλαιού κρατικού συστήματος, οι διανοούμενοι, οι ανήκοντες σε θρησκευτικές μειονότητες, οι ομοφυλόφιλοι θεωρούνταν εχθροί του καθεστώτος και εκτελούνταν με συνοπτικές διαδικασίες.
Στην ιδεολογία των Ερυθρών Χμερ ο ιδανικός άνθρωπος ήταν ο απλός αγρότης ο οποίος ήταν απλός, λιτός, σκληρά εργαζόμενος και ο οποίος είχε καταφέρει να επιβιώσει στο πέρασμα εκατοντάδων ετών ζώντας στο ίδιο μοτίβο. Αντίθετα οι άνθρωποι των πόλεων, ασχέτως πολιτικών πεποιθήσεων, θεωρούνταν οι εκπρόσωποι του καπιταλισμού και συνεπώς εχθροί της νέας τάξης πραγμάτων του καθεστώτος των Χμερ.
Οι νέοι οικονομικοί αναπτυξιακοί στόχοι τέθηκαν με βάση την εστίαση στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής. Το νέο καθεστώς έθεσε υψηλές απαιτήσεις στην παραγωγή ρυζιού στηριζόμενο στην καταναγκαστική και εξουθενωτική εργασία του πληθυσμού υπό άθλιες συνθήκες και χωρίς την υποστήριξη της τεχνολογίας και των σύγχρονων μεθόδων καλλιέργειας. Πολλοί άνθρωποι οι οποίοι δεν ήταν συνηθισμένοι σε τέτοιου είδους απασχόληση είτε πέθαιναν είτε θανατώνονταν αφού κρίνονταν ανίκανοι για εργασία. Στην εξαθλίωση και εξόντωση του πληθυσμού συντελούσε ακόμη το γεγονός της διανομής μερίδων « πείνας » στα κοινά συσσίτια καθώς και η πλήρης απουσία σύγχρονης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης καθώς τα στελέχη του κυβερνητικού μηχανισμού έδιναν έμφαση στις παραδοσιακές μεθόδους ίασης ασθενειών.
Ένα άλλο σκέλος της πολιτικής των Ερυθρών Χμερ ήταν η κατήχηση των Καμποτζιανών στις θέσεις του Κόμματος μέσω συζητήσεων. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων αυτών αν κάποιος έκανε το λάθος να μιλήσει για το παρελθόν του προκειμένου να εξιλεωθεί στα μάτια των Ερυθρών Χμερ αρχικά επιδοκιμαζόταν αλλά εν συνεχεία εκτελείτο. Επίσης τα παιδιά αποτελούσαν εύκολο στόχο εξάπλωσης και παγιοποίησης του καθεστώτος υπό την έννοια ότι υφίσταντο τέτοια « πλύση εγκεφάλου » που μετατρέπονταν σε πειθήνια όργανα του κράτους καταδίδοντας πολλές φορές τους γονείς τους. Χρησιμοποιούνταν ακόμη για την επίβλεψη των εργατών στις κολεκτίβες και ως φύλακες σε κέντρα κράτησης αντιφρονούντων.
Τα διαβόητα ανακριτικά κέντρα των Ερυθρών Χμερ ήταν ένα μέτρο για την ασφάλεια του καθεστώτος του Πολ Ποτ και των συνεργατών του αφού σε αυτά φυλακίζονταν οι πολιτικοί κρατούμενοι προκειμένου να τους αποσπάσουν ομολογίες και εν συνεχεία να τους εκτελέσουν. Στο περίφημο «S-21» , πρώην σχολικό συγκρότημα, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν χιλιάδες «εχθροί» του ιδεώδους των Χμερ. Οι συνθήκες κράτησης ήταν άθλιες και οι ασθένειες λόγω της κακής υγιεινής θέριζαν τους κρατούμενους οι οποίοι υφίσταντο τόσο μεγάλη ψυχοσωματική βία που αναγκάζονταν να ομολογήσουν ψευδώς τη διάπραξη σεξουαλικών εγκλημάτων ή ότι ήταν πράκτορες ξένων κρατών προκειμένου να απαλλαγούν από τα τερατώδη βασανιστήρια στα οποία περιλαμβανόταν πνιγμός, ηλεκτροπληξία και χρησιμοποίηση κάθε λογής εργαλείου σύμφωνα με τη νοσηρή και σαδιστική φαντασία των δήμιων του « S-21 ».
Μία ακόμη μαύρη πτυχή της διακυβέρνησης των Ερυθρών Χμερ ήταν οι «κόκκινοι γάμοι» μεταξύ νεαρών κοριτσιών ηλικίας 15 έως 23 ετών και στελεχών της επαναστατικής τους κυβέρνησης. Στόχος αυτής της πολιτικής ήταν η αύξηση του καμποτζιανού πληθυσμού μέσα στην επόμενη δεκαετία. Εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες εξαναγκάστηκαν να υποστούν τις εν λόγω συνευρέσεις πολλές φορές υπό την απειλή της θανάτωσης.
Το βίαιο καθεστώς των Ερυθρών Χμερ σύντομα κατέρρευσε μετά από σύγκρουση με το Βιετνάμ στα τέλη του 1978. Στις 7 Ιανουαρίου 1979 οι βιετναμέζικες δυνάμεις καταλαμβάνουν την Πνομ Πενχ εκτοπίζοντας τους Ερυθρούς Χμερ κοντά στα σύνορα με την Ταϊλάνδη. Οι συνέπειες της διακυβέρνησής τους είναι ανυπολόγιστες και τα νούμερα εφιαλτικά. Εξοντώθηκαν ένα εκατομμύριο τετρακόσιες χιλιάδες ( 1.400.000 ) με δύο εκατομμύρια ( 2.000.000 ) άνθρωποι ήτοι ο πληθυσμός του εν λόγω κράτους υπέστη μείωση κατά τριάντα τοις εκατό ( 30 % ). Οι χιλιάδες οικογένειες που άρχισαν να επιστρέφουν στα πάτρια εδάφη τους αναζητώντας επιζώντες απογοητεύτηκαν ανακαλύπτοντας ότι οι Ερυθροί Χμερ είχαν εξαφανίσει ότι θύμιζε την παλία Καμπότζη. Η χώρα προσπαθεί έντονα να συνέλθει από την αιματηρή αυτή διακυβέρνηση η οποία έχει αφήσει βαθιές πληγές. Επίσης το θέμα των κόκκινων γάμων αποτελεί « ταμπού » ακόμη και σήμερα καθώς πολύ λίγες γυναίκες θύματα έχουν μιλήσει γι αυτή τους την εμπειρία.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την άσκηση πολιτειακής εξουσίας από τους Ερυθρούς Χμερ ως ένα « αρρωστημένο » αναπτυξιακό μοντέλο μίας σοσιαλιστικής αταξικής κοινωνίας που απείχε όμως κατά πολύ από την ανεπτυγμένη Ε.Σ.Σ.Δ. του Στάλιν και την Κίνα του Μάο λόγω της έλλειψης σύγχρονων μεθόδων παραγωγής, βιομηχανικών δομών, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, παροχής βασικής παιδείας ενώ χαρακτηριζόταν από πλήρη αποδιοργάνωση του κρατικού μηχανισμού και οικοδόμηση ενός καθεστώτος πάνω σε σαθρές και ουτοπικές βάσεις.
ΛΕΒΑΚΟΣ Βασίλειος, Αστυφύλακα ε.ε. , Ερευνητής – Προπτυχιακού Φοιτητή Τμήματος Οργάνωσης & Διαχείρισης Αθλητισμού Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.
Πηγές :
-Γιαννόπουλος Ν. , Πολ Ποτ. Ο ηγέτης που εξολόθρευσε τον λαό του, απαγόρευσε το γέλιο, κατήργησε τις πόλεις, τη βιομηχανία, το χρήμα, ακόμη και τους γονείς,
-Κουρτουά Σ., Βερτ Ν., Πανέ Ζ. – Λ., Πατκόφσκι Α., Μπάρτοσκε Κ., Μαργκολέν Ζ. – Λ., Η μαύρη βίβλος του κομμουνισμού, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου και Σιας Α.Ε., Αθήνα 2013
-Ντασκαγιάννης Μ. . Ερυθροί Χμερ ,
-Τσαβάλου Κ. (2011) , Οι «κόκκινοι γάμοι» του Πολ Ποτ στάζουν ακόμη αίμα,
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.