Foreign Policy: Ποιες είναι οι γεωστρατηγικές συνέπειες ενός Grexit;

Ο Αμερικανός ναύαρχος ε.α. James Stavridis, πρώην Ανώτατος Διοικητής των Συμμαχικών Δυνάμεων του ΝΑΤΟ (έχει μακρυνή ελληνική καταγωγή και ουδέποτε προχώρησε έστω σε μία συμβολική κίνηση υπέρ της Ελλάδας) αναλύει στο Foreign Policy τις γεωστρατηγικές επιπτώσεις ενός Grexit και γιατί πρέπει να αποφευχθεί!

Μια εκδιωγμένη Ελλάδα θα μπορούσε να εξελιχθεί σε εφιάλτη για Ε.Ε. και ΝΑΤΟ

Αυτή τη στιγμή δεν είναι ξεκάθαρο το πώς η Ελλάδα θα πορευθεί τελικά στην τρέχουσα μονομαχία θέλησης με την Τρόικα σχετικά με την τεχνική της χρεωκοπία, το επερχόμενο δημοψήφισμα και την πιθανότητα συνέχισης του μακροχρόνιου δράματος της οικονομικής διάσωσης. Οι δύο πλευρές είναι παγιωμένες σε οξεία αλληλοκατηγορία με το δάχτυλο, οι ελληνικές τράπεζες έχουν κλείσει για την εβδομάδα, και η λογική αλλά πάντα άπιαστη διπλωματική και οικονομική λύση – μια λογική διαπραγμάτευση ανάμεσα στις δυο πλευρές – μοιάζει να είναι μακρύτερα από ποτέ. Σαν περήφανο Ελληνο-Αμερικανό, με θλίβει φυσικά η κατάσταση.

Εν τω μεταξύ, το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου κρίνεται ως της παρολίγον στιγμής, και οι περισσότεροι Έλληνες πιθανώς θα μπερδευτούν σχετικά με τις επιπτώσεις, και θα νιώσουν αβέβαιοι σχετικά με τι να ψηφίσουν. Η μακροοικονομική θεωρία φαίνεται να είναι το πρώτο θύμα της διαδικασίας και τα καταδικαστικά οικονομικά σενάρια – μια κατεστραμμένη ελληνική οικονομία, ένα χτυπημένο αν όχι διαλυμένο ευρώ και ένα βαθιά ταραγμένο ευρωπαΐκό σχέδιο – έχουν αρχίσει να διαφαίνονται όλο και περισσότερο στον ορίζοντα.

Αλλά εν μέσω της ελληνικής χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης τύπου Ξέσπασε και Παρακίνησε [Sturm und Drang], αξίζει να συλλογιστούμε τις γεωστρατηγικές επιπτώσεις του “Grexit” – που έχουν τόσο αγνοηθεί.

Ας το παραδεχθούμε: Μια Ελλάδα που οδηγείται “τρακαρισμένη” εκτός ευρωζώνης θα είναι ένα θυμωμένο, αποξενωμένο και κακοποιημένο έθνος – αλλά ένα έθνος που θα εξακολουθεί να είναι μέλος της Ευρωπαΐκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, και οι δύο καθοριζόμενες από την συναίνεση οργανώσεις (“καθοριζόμενη από την συναίνεση” σημαίνει πως χωρίς την ομόφωνη συγκατάθεση από τα μέλη της, η οργάνωση δεν μπορεί να λάβει αποφάσεις ή να εκτελέσει αποτελεσματικές λειτουργικές ενέργειες).

Πολλές φορές στα συμβούλια του ΝΑΤΟ ως ο ανώτατος συμμαχικός διοικητής έχω παρακολουθήσει την αγωνιώδη διαδικασία της δημιουργίας συναίνεσης, συμβιβασμό στο συμβιβασμό. Τόσο στην Ε.Ε. όσο και στο ΝΑΤΟ μια μη συνεργάσιμη στο μέλλον Ελλάδα θα μπορούσε να θέσει ξανά και ξανά τους οργανισμούς σε “παγιδευμένη” κατάσταση, δηλαδή σε ακινητοποιημένη και χωρίς να προχωράει μπροστά κατάσταση.

Αυτό θα μπορούσε να εκδηλωθεί πολύ γρήγορα, για παράδειγμα, στις αποφάσεις για κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία (από την οποία η Ελλάδα αντλεί ενθουσιωδώς υποστήριξη και χρημαδότηση, σε λογικό πλαίσιο). Αυτό θα μπορούσε εύκολα να επηρεάσει την καθημερινή διακυβέρνηση στα πλαίσια της Ευρωπαΐκής Ένωσης για θέματα που κυμαίνονται από τη διαπραγμάτευση της Συνεργασίας για το Υπερατλαντικό Εμπόριο και Επένδυση έως τις αγροτικές επιχορηγήσεις ή έως το τι θα πρέπει να γίνει για τα μεταναστευτικά ρεύματα στην Μεσόγειο. Η Ελλάδα θα μπορούσε να εξελιχθεί σε έναν προβληματικό και παρεμποδιστικό ηθοποιό στο πλαίσιο των περίπλοκων διαπραγματεύσεων που συμπεριλαμβάνουν την Ε.Ε., όπως οι προσπάθειες για συνθηκολόγηση με τα Ιρανικά πυρηνικά.

Επιπρόσθετα σε μια πιθανά δύσκολη και κακώς αποπροσανατολισμένη Ελλάδας στα συμβούλια της Ευρώπης, μια ελληνική χρεωκοπία και συγκρουσιακή έξοδο από την ευρωζώνη θα συνεχίσει σίγουρα το καθοδικό σπιράλ της ελληνικής οικονομίας. Αυτό θα έχει παράπλευρες συνέπειες στο κατά πόσο οι Έλληνες θέλουν ή μπορούν να συμμετάσχουν στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ, τις αποστολές της Ε.Ε., τα ανθρωπιστικά σχέδια, τις διασώσεις των προσφύγων, και πολλές άλλες επιχειρήσεις προσανατολιζόμενες στην ασφάλεια. Η πρόσβαση στις βάσεις της Ελλάδας – πολλές σε σημαντικές γεωπολιτικές θέσεις, όπως ο Κόλπος της Σούδας στην Κρήτη – θα μπορούσε πιθανώς να επηρεαστεί. Είναι άξια υπενθύμισης η σημαντική γεωγραφική θέση της Ελλάδας στο ναυτικό πλευρό του ΝΑΤΟ στη διάρκεια μιας περιόδου μεγάλης έντασης στην ανατολική Μεσόγειο.

Στην πραγματικότητα, μια εκδιωγμένη από την Ευρώπη Ελλάδα θα αποτελέσει ένα έθνος που αναπόφευκτα θα ξεκινήσει να αναζητά αλλού υποστήριξη και δεσμεύσεις. Ένας πολυ πιθανός και με προοπτικές συνεταίρος θα ήταν φυσικά η Ρωσία. 

Πολλοί Έλληνες τρέφουν συμπάθεια για τη Ρωσία, ένα φιλικό Ορθόδοξο έθνος, ιδιαίτερα σε σχέση με την κατάσταση στην Ουκρανία. 

Αν η Μόσχα βοηθούσε οικονομικά την Αθήνα, έστω οριακά, αυτό θα απομάκρυνε ακόμη περισσότερο την Ελλάδα από την Δυτική Ευρώπη. Ένας άλλος πιθανός φίλος και συνεταίρος θα ήταν η Σερβία, που έχει τα δικά της προβλήματα με διάφορα βαλκανικά μέλη της Ε.Ε.

Σε τελική ανάλυση, δεν είναι αδύνατον να αναλογιστούμε την Ελλάδα να αποχωρεί από την Ευρωπαΐκή Ένωση ή το ΝΑΤΟ. Μερικές φωνές της άκρας αριστεράς στην Ελλάδα ήδη συνηγορούν σε αυτή την πορεία ενεργειών.

Τελικά, μια Ελλάδα θυμωμένη και όλο και λιγότερο προσδεδεμένη στις παραδοσιακές ευρωπαΐκές οργανώσεις θα μπορούσε να γίνει πιο καχύποπτη και δύσκολη σχετικά με την άμεση τοποθεσία της. Χωρίς δυνατή και ενθουσιώδη ιδιότητα μέλους στο ΝΑΤΟ, η σχέση με την Τουρκία μοιάζει πιο διαφορετική από την οπτική γωνία της Αθήνας, όπως και η ελληνική αντίληψη των Βαλκανίων. Αν η Ελλάδα δεν έχει την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ να την “καλύπτουν”, θα είναι πολύ λιγότερο ασφαλής ως το πώς προσεγγίζει την Τουρκία, έναν παλιό εχθρό και πηγή μεγάλης συνωμοσίας. Αυτό είναι σημαντικά αποσταθεροποιητικό.

Οπότε, θα εγκαταλείψει η Ελλάδα την Ευρωπαΐκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, αν παρατήσει την ευρωζώνη; Είναι πολύ απίθανο. Τα πιο ψύχραιμα μυαλά πιθανώς θα επικρατήσουν. Αλλά δεν είναι αδύνατον όσο η κρίση βαθαίνει και τα συναισθήματα “φουντώνουν” και στις δύο πλευρές. Και το λιγότερο που ακολουθεί είναι μια τρικυμιώδης και επίμαχη περίοδος, εκτός και εάν ένας συμβιβασμός πλασαριστεί.

Τι θα έπρεπε να γίνει;

Καταρχάς, αυτό δεν μπορεί να μείνει στα χέρια των κεντρικών τραπεζιτών. Δεν είναι πολιτικοί και δεν πληρώνονται για να είναι ευαισθητοποιημένοι για τις γεωστρατηγικές και πολιτικές επιπτώσεις μια ελληνικής χρεωκοπίας και αποχώρησης από την Ευρωζώνη. Στο σκοτεινό άκρο του φάσματος, η απώλεια οποιουδήποτε έθνους από την Ε.Ε. ή το ΝΑΤΟ είναι απλούστατα άγνωστο έδαφος και θα ταρακουνούσε και τις δυο οργανώσεις με σημαντικούς τρόπους αποδυναμώνοντας ταυτόχρονα την ιδέα ενός γενικού ευρωπαΐκού σχεδίου.

Όσο η Τρόικα διεξάγει περαιτέρω διαπραγματεύσεις, θα πρέπει να αναλογιστεί την αξία που προσδίδει στην Ελλάδα η ιδιότητά της ως μέλους στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ. Οι Έλληνες διαπραγματευτές έχουν επισημάνει αυτά τα σημεία, αλλά πολλοί στην ευρωπαΐκή πλευρά τείνουν να τους αγνοούν και εστιάζουν μόνο στην οικονομική πλευρά – κάτι που είναι φυσική αντίδραση, αλλά δεν αντιστοιχεί στην πλήρη θέαση των 360 μοιρών, που είναι απαραίτητη για την πλήρη αξιολόγηση των επιλογών υπό συνθήκες στρες και πίεσης.

Από την άλλη μεριά της τραπέζης, οι Έλληνες θα πρέπει κατά τον ίδιο τρόπο να αναλογιστούν τους γεωστρατηγικούς όρους τόσο όσο και τους οικονομικούς για τις μελλοντικές επιλογές. Τα ηγεμονικά έθνη έχουν την τάση να κάνουν ηγεμονικές επιλογές για το μέλλον τους. Παρά τα συναισθήματα σχετικά με τους όρους της προσφοράς, μέρος του “πακέτου” είναι μια συνεχιζόμενη κάρτα μέλους στις ευρωπαΐκές οργανώσεις, που έχουν διαδρματίσει σημαντικότατο ρόλο για την θέση της Ελλάδας στην τάξη πραγμάτων μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι άλλες επιλογές – η ένταξη στην Ευρασιακή Ένωση της Ρωσίας ή απλώς η αποσυμμαχοποίηση – δεν είναι καλές επιλογές!

Δεν υπάρχουν εύκολες επιλογές σε καμία πλευρά, αλλά κάποια ελπίδα παραμένει ότι ένας συμβιβασμός μπορεί να γίνει διαπραγματεύσιμος. Είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την Ευρώπη το να έχει την Ελλάδα μέρος της τροχιάς της. Ανάλογα, οι Έλληνες θα πρέπει να δουν την αξία του να είσαι μέρος του υπερατλαντικού κόσμου. Είναι μεγάλα τα στρατηγικά θέματα που διακυβεύονται, και υπάγονται πολύ περισσότερα στη βιομηχανία της οικονομικής διάσωσης από την οικονομική βιομηχανία απλώς.

Ο James Stavridis είναι απόστρατος ναύαρχος τετάρτου βαθμού των ΗΠΑ και ανώτατος συμμαχικός διοικητής του ΝΑΤΟ, που υπηρετεί σήμερα ως Κοσμήτορας της Νομικής και Διπλωματικής Σχολής Fletcher του Πανεπιστημίου Tufts.

Μετάφραση-Επιμέλεια: Η συντακτική ομάδα του www.logiosermis.net