Ενώ οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι προσπαθούσαν να βρουν απάντηση στο ερώτημα, ποιο είναι το θεμέλιο της πραγματικότητας ( ή αλλιώς ποιο είναι το εκείνο το στοιχείο που συνδέει ολόκληρο το σύμπαν;) οι απαντήσεις που είχαν δοθεί ως τότε σχετίζονταν με τα τέσσερα στοιχεία της φύσης (δηλαδή φωτιά, νερό, γη αέρας).
Αυτή, λοιπόν, η «πρώτη αιτία του σύμπαντος» αργότερα ονομάστηκε μεταφυσική. Ο Παρμενίδης ήταν αυτός που έδωσε την πιο πρωτότυπη απάντηση –μέχρι και σήμερα!- στο ερώτημα του θεμελίου της πραγματικότητας, λέγοντας πως τίποτα από τα φωτιά, νερό, γη ή αέρας μπορούσε να είναι. Κατέδειξε πως το πιο βασικό και κοινό χαρακτηριστικό που συνδέει όλα όσα υπάρχουν, αποτελεί το ότι ακριβώς αυτά υπάρχουν, δηλαδή το οτι αυτά «είναι». Επομένως, αυτό τον κάνει και τον πρώτο άνθρωπο που φέρνει τομή στην δυτική σκέψη, καθώς θέτει το ζήτημα του «είναι» που είναι μέχρι και σήμερα ένα από τα βασικότερα θέματα που απασχολούν την φιλοσοφία. Φυσικά είναι και το ερώτημα που αργότερα απασχολεί όλους τους κορυφαίους φιλοσόφους της αρχαιότητας.
Ο Παρμενίδης ήταν αριστοκρατικής καταγωγής και οφείλει την αρχική του εκπαίδευση στην φιλοσοφία του Πυθαγόρα. Ήταν ιδρυτής μιας δυναστείας ιερέων και θεραπευτών που συνδέονταν με την λατρεία του Θεού Απόλλωνα. Το ενδιαφέρον του για την πολιτική περιορίστηκε στην καταγραφή ενός συντάγματος για την πόλη του, την Ελέα, καθώς κάποιος φιλόσοφος που τον επηρέασε αρκετά τον είχε πείσει να μην ασχοληθεί με την πολιτική, αλλά να στραφεί στην «ησυχίαν», δηλαδή στη φιλοσοφία. Λέγεται, πως η φιλοσοφία του ήταν αποτέλεσμα μιας θείας αποκάλυψης γι αυτό έγραψε και το μοναδικό του έργο σε μια γλώσσα περίεργη και δυσνόητη που είχε τη μορφή ποιήματος, το «Περί Φύσεως». Πρόκειται για την περιγραφή ενός υπερφυσικού ταξιδιού πάνω σε ένα άρμα που τον οδηγεί σε μια θεά που τον δέχεται και του αποκαλύπτει την αλήθεια. Αυτή η ιστορία έδωσε μορφή στις εικασίες που θεωρούσαν το έργο του ένα είδος θρησκευτικής έξαρσης.
Ο Παρμενίδης απέναντι στο δίλημμα του τι χρειάζεται να εμπιστευτούμε περισσότερο ώστε να βρούμε την αλήθεια, την λογική ή τις αισθήσεις μας, απάντησε ξεκάθαρα την λογική. Κατά τον ίδιο, οι αισθήσεις μας δεν μας αποκαλύπτουν την αλήθεια, αλλά μπορούν εύκολα να μας οδηγήσουν σε ψευδαισθήσεις-πλάνες, καθώς πίστευε ότι είναι διαφορετικά ζητήματα το πώς φαίνονται τα πράγματα και πώς πραγματικά είναι (π.χ. ο ήλιος από μακριά φαίνεται μικρός, ενώ ένα μικρό πράγμα από κοντά φαίνεται μεγάλο). Έτσι, πρέπει να στηριζόμαστε στην σκέψη και στην λογική και όχι στις αισθήσεις μας. Η καθαρή λογική ήταν αυτή που οδήγησε τον Παρμενίδη στο συμπέρασμα πως το πιο βασικό χαρακτηριστικό όλων των πραγμάτων στο σύμπαν, είναι πως αυτά υπάρχουν.
Περνώντας τώρα στο ζήτημα που πρώτος από όλους έθεσε ο Παρμενίδης, δηλαδή το «είναι», δηλαδή το σταθερό και αναλλοίωτο στοιχείο του κόσμου-η βάση της πραγματικότητας, έχουμε την ίδρυση της μεταφυσικής και της οντολογίας με ερωτήματα περί ύπαρξης και σύμπαντος. Εδώ έχουμε και την διαφοροποίηση του «είναι» από το «υπάρχειν», καθώς ένα πράγμα μπορεί να «είναι», αλλά να μην «υπάρχει» (π.χ. έστω ότι έχουμε ένα χιλιόγωνο (ένα γεωμετρικό σχήμα με χίλιες γωνίες) που είναι κάτι που μπορούμε να το φανταστούμε άρα «είναι», αλλά δεν υπάρχει αισθητή παράσταση στον φυσικό κόσμο για να το δούμε άρα δεν «υπάρχει»). Ο Παρμενίδης, λοιπόν, αποσαφήνισε την διαφορά μεταξύ του «είναι» και του «μη είναι», δηλαδή του ό,τι υπάρχει και του ό,τι δεν υπάρχει. Βασικό κριτήριό του ήταν το κριτήριο του λόγου, δηλαδή με τον νου μπορώ να δω αν κάτι υπάρχει ή δεν υπάρχει. Στο «είναι», λοιπόν, καμία αλλοίωση δεν πρέπει να συμβαίνει και πρέπει να μένει αμετάβλητο γιατί μόνο έτσι «είναι», δηλαδή υπάρχει.
Ο φιλόσοφος μας εφόσον συμπέρανε πως δεν μπορεί να υπάρχει καμία αλλαγή στο «είναι», στην πραγματικότητα (δηλαδή στο «είναι») δεν μπορεί να υπάρχει και καμία κίνηση, αφού η αλλαγή προϋποθέτει την κίνηση και άρα λογικά δεν υπάρχει ούτε ο χρόνος ο οποίος μετρά ουσιαστικά την κίνηση και την αλλαγή. Επομένως, αναφέρει πως δεν υπάρχει παρελθόν και μέλλον, αλλά ένα αιώνιο παρόν που τα περιλαμβάνει όλα. Αντιλαμβανόταν τον χώρο και τον χρόνο, ολόκληρο το σύμπαν δηλαδή ως κάτι το οποίο έχει όρια και δεν είναι άπειρο. Και αυτό είναι ένα ακόμα πρωτότυπο ζήτημα που έθεσε και που μας απασχολεί ακόμα και σήμερα, το αν το σύμπαν είναι άπειρο ή πεπερασμένο.
Ένας ακόμα αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος που με την σκέψη και την γνώση του περιφέρεται πάνω από το πέπλο της παγκόσμιας φιλοσοφίας. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον φιλόσοφο μας τα πάντα που μπορούμε να φανταστούμε, «είναι». Η μελέτη του έργου του για την λογική του «είναι», μια από τις πιο δύσκολες φιλοσοφίες που γνώρισε ποτέ ο άνθρωπος, ίσως είναι και το κλειδί για να ξεδιαλυθεί το μυστήριο γύρω από την πραγματικότητά που ζούμε.
Γεώργιος Παρασίδης
Περνώντας τώρα στο ζήτημα που πρώτος από όλους έθεσε ο Παρμενίδης, δηλαδή το «είναι», δηλαδή το σταθερό και αναλλοίωτο στοιχείο του κόσμου-η βάση της πραγματικότητας, έχουμε την ίδρυση της μεταφυσικής και της οντολογίας με ερωτήματα περί ύπαρξης και σύμπαντος. Εδώ έχουμε και την διαφοροποίηση του «είναι» από το «υπάρχειν», καθώς ένα πράγμα μπορεί να «είναι», αλλά να μην «υπάρχει» (π.χ. έστω ότι έχουμε ένα χιλιόγωνο (ένα γεωμετρικό σχήμα με χίλιες γωνίες) που είναι κάτι που μπορούμε να το φανταστούμε άρα «είναι», αλλά δεν υπάρχει αισθητή παράσταση στον φυσικό κόσμο για να το δούμε άρα δεν «υπάρχει»). Ο Παρμενίδης, λοιπόν, αποσαφήνισε την διαφορά μεταξύ του «είναι» και του «μη είναι», δηλαδή του ό,τι υπάρχει και του ό,τι δεν υπάρχει. Βασικό κριτήριό του ήταν το κριτήριο του λόγου, δηλαδή με τον νου μπορώ να δω αν κάτι υπάρχει ή δεν υπάρχει. Στο «είναι», λοιπόν, καμία αλλοίωση δεν πρέπει να συμβαίνει και πρέπει να μένει αμετάβλητο γιατί μόνο έτσι «είναι», δηλαδή υπάρχει.
Ο φιλόσοφος μας εφόσον συμπέρανε πως δεν μπορεί να υπάρχει καμία αλλαγή στο «είναι», στην πραγματικότητα (δηλαδή στο «είναι») δεν μπορεί να υπάρχει και καμία κίνηση, αφού η αλλαγή προϋποθέτει την κίνηση και άρα λογικά δεν υπάρχει ούτε ο χρόνος ο οποίος μετρά ουσιαστικά την κίνηση και την αλλαγή. Επομένως, αναφέρει πως δεν υπάρχει παρελθόν και μέλλον, αλλά ένα αιώνιο παρόν που τα περιλαμβάνει όλα. Αντιλαμβανόταν τον χώρο και τον χρόνο, ολόκληρο το σύμπαν δηλαδή ως κάτι το οποίο έχει όρια και δεν είναι άπειρο. Και αυτό είναι ένα ακόμα πρωτότυπο ζήτημα που έθεσε και που μας απασχολεί ακόμα και σήμερα, το αν το σύμπαν είναι άπειρο ή πεπερασμένο.
Ένας ακόμα αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος που με την σκέψη και την γνώση του περιφέρεται πάνω από το πέπλο της παγκόσμιας φιλοσοφίας. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον φιλόσοφο μας τα πάντα που μπορούμε να φανταστούμε, «είναι». Η μελέτη του έργου του για την λογική του «είναι», μια από τις πιο δύσκολες φιλοσοφίες που γνώρισε ποτέ ο άνθρωπος, ίσως είναι και το κλειδί για να ξεδιαλυθεί το μυστήριο γύρω από την πραγματικότητά που ζούμε.
Γεώργιος Παρασίδης
Σχόλια
Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.