Η ιστορία των Ουρσουλίνων στην Ελλάδα

Οι Αδελφές Ουρσουλίνες ή απλώς «Ουρσουλίνες» όπως συνηθίζεται να τις αποκαλούμε, είναι μια μοναχική Αδελφότητα της Καθολικής Εκκλησίας, την οποία ίδρυσε η αγία Άγγελα Μερίτσι.


Το 1533 η ιδρύτρια αρχίζει να συγκεντρώνει νέες κοπέλες προτείνοντάς τους να ζήσουν έναν άτυπο μοναχικό βίο. Η καθεμιά θα ζει στο σπίτι της και θα είναι στην υπηρεσία του Θεού. Ο αριθμός αυτών των κοριτσιών συνεχώς αυξάνεται, ενώ όλο και περισσότερο επιδίδονται σε κοινωνικά έργα και τη διδασκαλία της χριστιανικής πίστης. 

Το 1535 συντάσσεται ο πρώτος Κανονισμός, ο οποίος «αρχικός κανονισμός» στις 8 Αυγούστου εγκρίνεται από τον καρδινάλιο Φραγκίσκο Κορνάρο, επίσκοπο της Μπρέσια. Στις 18 Μαρτίου 1537, η Άγγελα συγκαλεί την πρώτη Γενική Σύναξη της Αδελφότητας (παρούσες 59 Αδελφές –απούσες 17). Η Αδελφότητα τίθεται κάτω από την προστασία της αγίας Ούρσουλας, η οποία προτίμησε το μαρτυρικό θάνατο, παρά να προδώσει την παρθενία της. Όταν πέθαινε η αγία Άγγελα, στις 27 Ιανουαρίου 1540, η Αδελφότητα αριθμούσε ήδη περισσότερα από 150 μέλη. Κατά το 17ο αιώνα οι «Αδελφές Ουρσουλίνες» αρχίζουν να απλώνονται σ’ ολόκληρη την Ευρώπη, ενώ στις αρχές του 18ου αιώνα εγκαθίστανται και στην Ελλάδα (Τήνο και Νάξο) καθώς και στο νέο κόσμο, με ιδιαίτερη αφοσίωσή τους, πάντα, τη μόρφωση των κοριτσιών και τη διδασκαλία της χριστιανικής πίστης. Κατά τη Γαλλική Επανάσταση υφίστανται διωγμούς και έχουν ως θύματα ολόκληρες Κοινότητες. Κατά το 19ο και 20ο αιώνα η εξάπλωση της Αδελφότητας φθάνει σε όλα τα μέρη της γης.

Οι Αδελφές Ουρσουλίνες στην Ελλάδα.

Οι δυο πρώτες ελληνίδες «Αδελφές Ουρσουλίνες», από το Κάστρο της Νάξου, συναντώνται κατά τη δεκαετία του 1670. Όμως, ως ημερομηνία εγκατάστασής τους στην Τήνο αναφέρεται η 15η Ιουλίου 1704. Πρόκειται για αφιερωμένες γυναίκες που ζουν με την πατρική τους οικογένεια, τηρούν τον κανονισμό της αγίας Άγγελας και βοηθούν τους εφημερίους στο ποιμαντικό και κατηχητικό έργο. Η καλή τους φήμη και η αποτελεσματικότητα της προσφοράς τους γρήγορα βρήκε μιμητές και στη γειτονική Σύρο. Αυτός ο τρόπος ζωής διατηρήθηκε και στα δυο αυτά νησιά, και οι τελευταίες κοσμοκαλόγριες έφθασαν μέχρι το δεύτερο μισό του 2ου αιώνα..

Το 1739, ύστερα από κάποιες αποτυχημένες προσπάθειες, επιτυγχάνεται η εγκατάστασή τους και στη Νάξο, όπου άρχισαν να συγκεντρώνονται κορίτσια από το αρχιπέλαγος αλλά και από την Κωνσταντινούπολη και την Εγγύς Ανατολή για να διδαχθούν ανάγνωση, γραφή, εργόχειρο χριστιανική κατήχηση. Μετά την Επανάσταση, η Σχολή της Νάξου εξελίσσεται σε ένα από τα καλύτερα σχολεία το ελεύθερου Ελληνικού Κράτους. Η Σχολή συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διατηρώντας πάντοτε την καλύτερη φήμη. Μετά τον πόλεμο επαναλειτούργησε. Όμως ήδη από τις δεκαετίες του ΄50 και του ΄60 τόσο η αλλαγή στη νοοτροπία των νέων (έπαψαν να λειτουργούν τα οικοτροφεία), όσο και οι νέες απαιτήσεις από τα εκπαιδευτικά συστήματα κατέστησαν δύσκολη τη λειτουργία της Σχολής σ’ ένα νησί. Το 1970 έκλεισε η περίφημη «Σχολή των Ουρσουλινών» στη Νάξο, και οι λιγοστές μοναχές που είχαν απομείνει μετατέθηκαν στις αντίστοιχες Μονές στην Τήνο και στην Αθήνα.

Άλλες εγκαταστάσεις των Αδελφών Ουρσουλινών στην Ελλάδα

1916 έως 1920 στο Ναύπλιο.
1920 έώς 1924 στην Καλαμάτα
Από το 1947 άρχισε η εγκατάσταση των Αδελφών στην πρωτεύουσα, όπου από το 1952 άρχισαν να λειτουργούν στο Ψυχικό εκπαιδευτικό συγκρότημα Γυμνασίου-Λυκείου, το οποίο ολοκληρώθηκε με Δημοτικό Σχολείο το 1976, στην περιοχή του Αμαρουσίου (Ανάβρυτα). 



Η Ιερά Μονή των Ουρσουλινών, στην Τήνο


Το 1862 ιδρύεται στην Τήνο οργανωμένο μοναστήρι Ουρσουλινών Μοναχών. Ήταν ένα ξεκίνημα για ένα λαμπρό μέλλον, που έμελλε να στεγάσει ταυτόχρονα ή διαδοχικά ορφανοτροφείο, οικοτροφείο, γαλλικό Γυμνάσιο, πανεπιστήμιο, ελληνικό δημοτικό, ταπητουργία, ραπτική, αργαλειούς κλπ. Ουσιαστικά είναι επίτευγμα της αγγλικής καταγωγής Μαρίας-Άννας Ληβς, η οποία γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1825 και είχε ασπαστεί το μοναχικό σχήμα των ουρσουλινών από το 1853. Δυο χρόνια μετά την εγκατάστασή τους στην Τήνο, είχε ήδη σχηματιστεί μια μικρή κοινότητα από τέσσερις αδελφές και ένα σχολείο, όπου φοιτούσαν εικοσιτέσσερα κορίτσια του νησιού. Το 1876-1877, έχουμε αιτήσεις απ’ όλο το χώρο της Ανατολής για να γίνουν δεκτές μαθήτριες στο Σχολείο των Λουτρών.

Το 1890 το δυναμικό του Σχολείου αριθμεί 36 καλόγριες (13 ελληνίδες Τηνιακές, 13 Γαλλίδες και οι υπόλοιπες διαφόρων εθνοτήτων), και 102 μαθήτριες (54 καθολικές και 48 ορθόδοξες). Κατά την περίοδο 1910-1930, περίοδος της μεγάλης ακμής της Σχολής, φοιτούν σ’ αυτήν περισσότερες από 300 οικότροφες μαθήτριες απ’ όλο τον ελλαδικό κόσμο. Κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Σχολή έκλεισε, αφού ήταν δύσκολη τόσο η φοίτηση όσο και η ασφάλεια των μαθητριών. Μετά τον πόλεμο η επαναλειτουργία ήταν δύσκολη. 
Οι νησιώτες εγκατέλειπαν τα νησιά τους για να αναζητήσουν δουλειά στην πρωτεύουσα ή στις μεγάλες πόλεις. Η Τήνος άδειαζε και τα χωριά ερήμωναν. Ελλείψει μαθητριών, το Σχολείο περιορίζεται στα παιδιά του δημοτικού, το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1984. Όμως από τη δεκαετία του 1960, στους ίδιους χώρους, λειτούργησε σχολή ταπητουργίας καθώς και αργαλιού, σε μια προσπάθεια να προσφέρουν απασχόληση στις κοπέλες της Τήνου. Στην αρχή της δεκαετίας του ’90 έκλεισε κι αυτή. Σήμερα, οι τέσσερις Αδελφές Ουρσουλίνες που υπηρετούν στην Τήνο έχουν μεταφερθεί στην πόλη της Τήνου, όπου επιδίδονται κυρίως σε ποιμαντική διακονία και ανθρώπινη συμπαράσταση.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Σχολή των Λουτρών Τήνου γνώρισε ένδοξες μέρες στο παρελθόν, τις οποίες με νοσταλγία αναπολούν όσοι και όσες τις έζησαν από κοντά. Σήμερα, ένα τμήμα του τεράστιου οικοδομικού συγκροτήματος έχει παραχωρηθεί για να στεγάζει το Δημόσιο Δημοτικό Σχολείο του νεοσύστατου Δήμου Εξωμβούργου, για τα παιδιά των χωριών των Κάτω Μερών. Με τη φροντίδα πάντοτε των Αδελφών Ουρσουλινών, ένα άλλο μεγάλο μέρος του κτιρίου έχει μετατραπεί σε εκθετήριο-μουσείο, όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τα τεκμήρια για το τεράστιο έργο που επιτελέστηκε στους χώρους αυτούς, στο διάστημα των πάνω από εκατό χρόνων λειτουργίας τής Μονής: φωτογραφικό υλικό, μαθητολόγια, εργαστήρια (φυσικής, χημείας, φυσικής ιστορίας, μουσικής, ζωγραφικής, ραπτικής), το φαρμακείο της Σχολής, το αναρρωτήριο, υπόλοιπα από τα εργόχειρα των μαθητριών και άλλα πολλά. Το υπόλοιπο τμήμα, σημαντικό κι αυτό, μένει αναξιοποίητο και ερημώνει… Και οι πολυάριθμοι επισκέπτες, που έρχονται και ανακαλύπτουν τους θησαυρούς αυτούς, απορούν για την αδιαφορία του ελληνικού Κράτους να συμπαρασταθεί στη διατήρηση και συντήρηση ενός τόσο ένδοξου παρελθόντος.

www.catholic.gr