Select Menu

Ο Επίκουρος γεννήθηκε το 341 π.Χ. στην Σάμο και ήταν ο πρώτος φιλόσοφος που υποστήριξε πως το σημαντικότερο αγαθό στη ζωή ενός ανθρώπου είναι οι απολαύσεις, δηλαδή η ηδονή και ότι μόνο αυτή μπορεί να φέρει την πραγματική ευτυχία στην ζωή του.

Ο Επίκουρος ήταν ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της ελληνιστικής περιόδου, δηλαδή από τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. μέχρι και τον 2ο μ.Χ. αιώνα, όντας όμως μια παρεξηγημένη περίπτωση αφού άλλοι τον χαρακτήριζαν άγιο και προφήτη και άλλοι έκλυτο, άθεο και γυναικά. Ο λόγος ήταν πως ο Επίκουρος ήταν ηδονιστής, πίστευε δηλαδή πως η απόλαυση ταυτίζεται με το καλό και ο πόνος με το κακό. Βέβαια τα πιστεύω του περί ηδονής δεν ταυτίζονταν με την σημερινή έννοια της ηδονής και έτσι πίστευε πως την ηδονή την βρίσκουμε όταν είμαστε ολιγαρκείς. Υποστήριζε πως ο άνθρωπος δεν πρέπει να έχει περιττές επιθυμίες γιατί αυτές αιχμαλωτίζουν την ελευθερία του.

Αφού έκανε διάφορα ταξίδια στον ελλαδικό χώρο, ίδρυσε στην Μυτιλήνη και στην Λάμψακο τις δικές του φιλοσοφικές σχολές αποκτώντας πολλούς πιστούς φίλους και μαθητές. Καθώς όμως η καρδιά της φιλοσοφίας βρισκόταν στην Αθήνα αποφάσισε το 306 π.Χ. να κάνει το μεγάλο βήμα και να μεταφέρει εκεί την σχολή του. Η σχολή του ονομάστηκε «Κήπος» και αποτελούσε ένας είδους κοινοβίου βασισμένο στην αρχή της φιλίας προς όλους και ήταν ανοιχτός προς όλους (άντρες, γυναίκες, παιδιά, όμορφες ιερόδουλες, ακόμα και δούλοι συμμετείχαν στην σχολή). Όλοι γίνονταν δεκτοί γιατί σύμφωνα με τον Επίκουρο όλοι οι άνθρωποι μπορούσαν να γίνουν φιλόσοφοι και όλοι δικαιούνται μερίδιο στην ευτυχία. Μάλιστα στην είσοδο της σχολής του έγραφε: «Ξένε εδώ θα περάσεις καλά. Γιατί εδώ η ηδονή είναι το ύψιστο αγαθό». Η διδασκαλία του, καθώς απευθυνόταν στους πάντες, γνώριζε τεράστια αναγνώριση και επί 6 αιώνες ξεπέρασε κάθε σύνορο φτάνοντας παντού στην Ελλάδα, στην Μικρά Ασία, στην Αίγυπτο και στην Ιταλία. Οι φίλοι του Επίκουρου τότε, όπως σημείωνε ο Διογένης Λαέρτιος δεν μπορούσαν να μετρηθούν, παρά μόνο με πόλεις.

Την εποχή που ο Επίκουρος ίδρυσε τον «Κήπο», στην Αθήνα επικρατούσαν σχεδόν απόλυτα οι σχολές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και σύμφωνα με την διδασκαλία εκείνων, σκοπός της διδασκαλίας ήταν η συγκέντρωση γνώσης. Ο Επίκουρος όμως ήρθε σε σφοδρή σύγκρουση μαζί τους. Υποστήριζε πως σκοπός της φιλοσοφίας δεν είναι να συγκεντρώσει γνώσεις, αλλά να κάνει τον άνθρωπο ευτυχισμένο και ήταν γι αυτόν τρόπος ζωής και όχι σύστημα γνώσης. Ένας τρόπος ζωής που οφείλει να μεριμνά για την ηρεμία και την ευδαιμονία του ανθρώπινου ψυχισμού. Έτσι δημιούργησε την φιλοσοφία του σαν ένα φάρμακο-μια θεραπεία για την αποκατάσταση της χαμένης ευτυχίας. Πολλοί ήταν αυτοί που ακολούθησαν την φιλοσοφία του και ζούσαν για χρόνια κάτω από την καθοδήγησή του, και πρώτος από όλους αυτός αποτέλεσε παράδειγμα συνετού και ευτυχισμένου ανθρώπου. Όλοι ήταν σε θέση να παρακολουθήσουν την διδασκαλία του καθώς τα κείμενά του ήταν γραμμένα με απλό και προσιτό λόγο. Οι αντίπαλοί του για πολλά χρόνια τον λοιδορούσαν και τον κατηγορούσαν σφοδρά διαδίδοντας πως επρόκειτο για άτομο κοιλιόδουλο, διεφθαρμένο και ανήθικο, χωρίς όμως κάτι από αυτά να πλήξει την ουσία και την διάδοση του επικουρισμού στο βάθος των αιώνων.

Το νόημα της ζωής για τον Επίκουρο είναι η ηδονή, αυτό που σήμερα λέμε «να περνάμε καλά», και αυτή αποτελεί τον κορυφαίο καλό στην ζωή, ενώ το κορυφαίο κακό είναι ο πόνος και ο φόβος. Ωστόσο τον Επίκουρο δεν τον ενδιέφεραν τόσο οι στιγμιαίες απολαύσεις (π.χ. μια βραδιά σεξ ή ένα καλό γεύμα), δηλαδή δεν ήταν σάτυρος. Αυτό που τον ενδιέφερε ήταν πόσο χαρά ή πόσο πόνο προκαλεί μια πράξη μακροπρόθεσμα (π.χ. το κρασί μπορεί να είναι μια απόλαυση, όμως σε μεγάλη ποσότητα προκαλεί πόνο, αντίθετα το κάνει κάποιος οικονομία μπορεί να μην είναι ευχάριστο, αλλά με τα χρήματα που θα μαζέψουμε μπορούμε να κάνουμε κάτι ευχάριστο). Σύνεση και υπομονή πρότεινε ο φιλόσοφός μας για να περνάμε καλά, ώστε να κάνουμε τις κατάλληλες επιλογές. Το νόημα της ζωής για τον Επίκουρο κρύβεται στην εξάλειψη των περιττών επιθυμιών, των επιθυμιών δηλαδή που βρίσκονται έξω από τις βασικές ανάγκες του ανθρώπου. Οι περιττές επιθυμίες (π.χ. ακριβά εστιατόρια, ακριβά ρούχα και κάθε είδους πολυτέλεια) κατά τον Επίκουρο συνεπάγονται πόνο και όχι ηρεμία, γιατί είναι απεριόριστες και είναι αδύνατον να ικανοποιηθούν όλες, οπότε περισσότερο άγχος προκαλούν για να υλοποιηθούν παρά χαρά.

Άλλωστε η σημερινή εποχή είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι τρέχουν για να αποκτήσουν περισσότερα χρήματα, ακίνητα, καταξίωση κ.λπ., όντας αμφίβολο αν η αγωνία και η δυσκολία που περνάνε για να τα αποκτήσουν αξίζει τον κόπο. Συνεπώς, η κούραση για την απόκτησή τους είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την χαρά που νιώθουμε όταν τα αποκτούμε, και διόλου τυχαίο δεν είναι που η κατάθλιψη σήμερα είναι η 3η πιο διαδεδομένη ασθένεια στον κόσμο. Χαρακτηριστικό λεγόμενο του Επίκουρου ήταν: «..εκείνος που δεν ικανοποιείται με τα λίγα..δεν ικανοποιείται με τίποτα..», έτσι οι Επικούρειοι προσπαθούσαν να κάνουν στην ζωή τους όσο το δυνατόν λιγότερα πράγματα μπορούσαν και το μότο τους ήταν: «Λάθε βιώσας», δηλαδή να ζεις ήσυχα μακριά από την φασαρία του κόσμου και την επιρροή που ασκούν πάνω σου τα θέλω των πολλών. Βέβαια δεν ενδιαφέρονταν και καθόλου για την πολιτική, αφού την έβλεπαν ως ένα πεδίο διαφθοράς που γεννά στον άνθρωπο περιττές φιλοδοξίες και επιθυμίες.

Ο Επίκουρος μπορεί να μην ενδιαφερόταν για την πολιτική, αλλά ενδιαφερόταν για τις ανθρώπινες σχέσεις και υποστήριζε πως η φιλία ήταν η υπέρτατη αξία που οφείλει να διέπει κάθε κοινωνία και μάλιστα έλεγε πως η φιλία αποτελούσε το κλειδί για την κατανόηση της φιλοσοφίας του, καθώς την θεωρούσε μια από τις σημαντικότερες απολαύσεις. Η φιλία προς όλους ήταν ο λόγος που η σχολή ήταν ανοιχτή προς κάθε άνθρωπο, όμως οι εχθροί του θεωρούσαν σκανδαλώδες το ότι επέτρεπε να ζουν επί ίσοις όροις άνθρωποι από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα. Δημιούργησε την φιλοσοφία του ως ένα γιατρικό που θα απομάκρυνε όλους τους φόβους του ανθρώπου και έδωσε μια καινοτόμα απάντηση για τον φόβο του θανάτου που έχει μείνει στην ιστορία. Αποκρίθηκε πως ο θάνατος δεν είναι κάτι που πρέπει να μας απασχολεί, διότι πολύ απλά δεν μας αφορά και έλεγε: «..γιατί να μας απασχολεί ο θάνατος; Αφού όσο υπάρχουμε εμείς δεν υπάρχει αυτός και όταν έρχεται αυτός δεν υπάρχουμε εμείς..».

Κατά τους Επικούρειους δεν υπάρχει καμία αθάνατη ψυχή, ώστε να ανησυχούμε για την μετά θάνατον πορεία της και πως όλα όσα αφορούν τον άνθρωπο ξεκινούν με την γέννησή του και τελειώνουν με τον θάνατό του. Οι Θεοί για τον Επίκουρο υπάρχουν, είναι όμως τόσο υψηλότερες οντότητες από τον άνθρωπο, ώστε να μας χωρίζει από εκείνους μια ποιοτική άβυσσος, εξ αιτίας της οποίας δεν μπορούν να επηρεάσουν την ζωή μας. Το ενδιαφέρον του Επίκουρο ήταν έντονο και για την Φυσική, βέβαια στράφηκε προς αυτήν προκειμένου να αποδείξει ότι τα ουράνια και μετεωρολογικά φαινόμενα δεν ελέγχονται από Θεούς, αλλά έχουν και αυτά φυσικά αίτια. Κατά την θεωρία του, η οποία στηρίζεται στον Δημόκριτο, όλα γύρω μας αποτελούνται από κενό και άτομα.

Ο θαυμασμός και η εκτίμηση για το έργο του Επίκουρου ήταν τόσο μεγάλη που χιλιάδες άνθρωποι ακολούθησαν την διδασκαλία του μέσα στους αιώνες, ένας από αυτούς, ο Λουκρήτιος , ποιητής και φιλόσοφος του λατινικού κόσμου έγραψε για εκείνον: «…ο Επίκουρος ήταν Θεός, αληθινός Θεός που με την τέχνη του άρπαξε την ζωή από τα μεγάλα κύματα και το βαθύ σκοτάδι και μπόρεσε να την βγάλει σε ξάστερο φως και σε ατάραχο λιμάνι….».

Γεώργιος Παρασίδης

Σχόλια

Στο logiosermis.net δημοσιεύεται κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα τις απόψεις του, οι οποίες εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Περισσότερα στις οδηγίες χρήσης.

 
Top