Οι "έξυπνες" πόλεις του μέλλοντος

Αφού η ιδέα της αποκέντρωσης αποδείχθηκε όνειρο θερινής νυκτός, ήρθε η «νέα αστικοποίηση» να προτείνει την ανάπτυξη των σύγχρονων πόλεων βάσει της υψηλής τεχνολογίας και των κολοσσιαίων έργων προωθημένης αισθητικής.

Πίσω όμως από το φαντασμαγορικό, φουτουριστικό καρτ ποστάλ, κάποια αναπάντητα ερωτήματα -ως προς τη λειτουργία, το φιλικό περιβάλλον και την «ανθρωπίλα» των πόλεων- παραμένουν. Μόνο που έρχονται με τη μορφή android ή app

Σόνγκντο, Ν. Κορέα

«Εννοιες όπως η αποκέντρωση και η περιφερειακή ανάπτυξη κινδυνεύουν να παραμείνουν στις "καλένδες" και να περιοριστούν σε εσωτερική κατανάλωση, καθώς η αστικοποίηση -που πλέον ονομάζεται "νέα αστικοποίηση" (new urbanism)- είναι πραγματικότητα περισσότερο από ποτέ. Ηδη σήμερα, 3,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι κατοικούν παγκοσμίως στις πόλεις και ο αριθμός αυτός εκτιμάται ότι θα διπλασιαστεί μέχρι το 2050.

Επιπλέον, στις πόλεις παράγεται περισσότερο από το 70% του παγκόσμιου ακαθάριστου εθνικού προϊόντος. Σε απόλυτους αριθμούς, η αστικοποίηση αναγνωρίζεται ως πραγματικότητα από το σύνολο των κυβερνήσεων, αλλά προτείνεται και ως λύση απέναντι στη διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση για ενέργεια και πόρους από τον παγκόσμιο πληθυσμό, αλλά και στη διαρκώς αυξανόμενη παραγωγή ρύπων», γράφει ο Λεωνίδας Ανθόπουλος, επίκουρος καθηγητής του ΤΕΙ Θεσσαλίας, ο μόνος Ελληνας που παρευρέθη, στο συνέδριο «Smart to Future Cities 2014» που έγινε στο Λονδίνο στις 29 & 30 Απριλίου.

Η λύση της επιστροφής στη φύση έμεινε στο ίδιο συρτάρι της ιστορίας με τους χίπις και τα παιδιά των λουλουδιών. Η πόλη είναι αυτή που τους γοητεύει όλους. Ολοι εκεί θέλουν να ζήσουν και να ευτυχήσουν. Αυτό το δεύτερο, το μέρος της ευτυχίας, έρχεται να καλύψει η ιδέα της έξυπνης πόλης. Τι είναι τέλος πάντων η έξυπνη πόλη; Υπάρχουν διάφορες ερμηνείες, όλες όμως συγκλίνουν στο εξής: η έξυπνη πόλη στηρίζεται στους αισθητήρες, τους υπολογιστές και τα έξυπνα τηλέφωνα, ενώ παράλληλα εφαρμόζει νέους τρόπους τοπικής διοίκησης, με σκοπό τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα.

«Οι ευφυείς πόλεις αποτελούν τμήμα του ευρύτερου σχεδίου των δυτικών κοινωνιών για μετάβαση στην κοινωνία και οικονομία της γνώσης. Περιγράφουν περιβάλλοντα που βελτιώνουν τις ανθρώπινες ικανότητες δημιουργικότητας, μάθησης και καινοτομίας. Δημιουργούνται από τη συνένωση τοπικών συστημάτων καινοτομίας που λειτουργούν μέσα στις πόλεις (τεχνολογικές συνοικίες, τεχνολογικά πάρκα, πόλοι καινοτομίας, clusters), με ψηφιακά δίκτυα και εφαρμογές της κοινωνίας της πληροφορίας. Η αξία τους βρίσκεται στη δυνατότητα να συγκεντρώνουν και να συνδυάζουν τρεις μορφές ευφυΐας: ανθρώπινη του πληθυσμού των πόλεων, συλλογική των θεσμών καινοτομίας, και τεχνητή των ψηφιακών δικτύων και εφαρμογών», γράφει ο καθηγητής του ΑΠΘ, Νίκος Κομνηνός.

Εκο Ατλάντικ Σίτι, Λάγος Νιγηρίας

Κι ενώ τα δικά μας Τρίκαλα βρίσκονται μέσα στις 20 έξυπνες πόλεις του πλανήτη, το λιμάνι του Σανταντέρ, στη βόρεια Ισπανία, αναπνέει δίπλα στο αυτί του μέλλοντος. Δώδεκα χιλιάδες αισθητήρες έχουν τοποθετηθεί στην πόλη, πάνω σε πινακίδες, φανάρια, στο μετρό, τα λεωφορεία και μετρούν τα επίπεδα μόλυνσης, θορύβου, υγρασίας, φωτός, καθώς και την κίνηση στους δρόμους. Ολες αυτές οι πληροφορίες στέλνονται σε έναν κεντρικό υπολογιστή, ο οποίος αυτόματα ρυθμίζει τα φώτα στους δρόμους, το μάζεμα των σκουπιδιών και τη στάθμευση. Μέσω smartphones οι πολίτες μπορούν να μάθουν τα πάντα.

Το πρόγραμμα αυτό μετατρέπει το Σανταντέρ σε μια από τις πιο προηγμένες πόλεις στον κόσμο, χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση (9 εκατ. ευρώ) και μοιάζει με αντίδοτο στην οικονομική κρίση. «Σήμερα στην Ισπανία έχουμε πολύ υψηλή ανεργία. Αλλά στην περιοχή μας έχουμε εταιρείες που ειδικεύονται στις νέες τεχνολογίες, οι οποίες αναπτύσσονται γρήγορα. Μπορούμε να φιλοξενήσουμε αυτές τις τεχνολογίες εδώ, γιατί υπάρχει μια αναπτυσσόμενη αγορά με διεθνές προφίλ και αυτό οδηγεί στη δημιουργία θέσεων εργασίας», υπογραμμίζει ο δήμαρχος του Σανταντέρ, Ινιγο ντε λα Σέρνα.

Ντουμπάι

Πολύ καλό για να είναι αληθινό, λέει όμως ο αντίλογος. Μήπως μιλάμε για ένα νέο κύμα σκλάβων και όχι για την πολυπόθητη μείωση της ανεργίας, όταν φτάνουμε στο θέμα της υπερφιλόδοξης -φαραωνικών διαστάσεων- κατασκευής των νέων αυτών πόλεων; Μήπως ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως κινητό δεδομένο και παύει να αντιμετωπίζεται ως άνθρωπος; Μήπως το μενταγιόν με αισθητήρα πάνω σε κάθε παιδάκι που φεύγει από το σπίτι του, με τη δικαιολογία της προστασίας, αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας;

Υπερτεχνολογία και οικολογία

Εκο Ατλάντικ, Μαζντάρ, Σόνγκντο. Τρεις πόλεις που βρίσκονται «αλλού», τρεις πόλεις που ξεπήδησαν μέσα από μακέτες των αρχών του 21ου αιώνα και ακόμα χτίζονται, τρεις πόλεις που έφεραν το μέλλον στο τώρα.

Μαζντάρ, Αμπου Ντάμπι

Μήπως με την υπερφιλόδοξη κατασκευή των νέων αυτών πόλεων μιλάμε για ένα νέο κύμα σκλάβων και όχι για την πολυπόθητη μείωση της ανεργίας; Μήπως ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως κινητό δεδομένο και παύει να αντιμετωπίζεται ως άνθρωπος; ** Οι ευφυείς πόλεις αποτελούν τμήμα του ευρύτερου σχεδίου των δυτικών κοινωνιών για μετάβαση στην κοινωνία και οικονομία της γνώσης. Περιγράφουν περιβάλλοντα που βελτιώνουν τις ανθρώπινες ικανότητες δημιουργικότητας, μάθησης και καινοτομίας

Το Εκο Ατλάντικ Σίτι είναι μια «προκάτ» περιοχή του Λάγος της Νιγηρίας, που σχεδιάστηκε σαν προέκταση του Βικτόρια Αϊλαντ, σαν μια τριγωνική πόλη πάνω στον Ατλαντικό Ωκεανό και η ολοκλήρωσή της ακόμη αναμένεται. Το νέο αυτό «νησί» έχει πρόβλεψη για 400.000 κατοίκους και μια καθημερινή ροή της τάξης των 250.000 μετακινούμενων οχημάτων. Η ανάπτυξή του σκοπό έχει να σταματήσει η διάβρωση των ακτών του Λάγος και να δημιουργηθεί η επόμενη γενιά των ακινήτων στην Αφρική. Πάνω σε 4 τετραγωνικά μίλια η πόλη χτίζεται για να ικανοποιήσει οικονομικές, εμπορικές, οικιστικές και τουριστικές ανάγκες. Καταλύματα υψηλής τεχνολογίας με υποδομές μοντέρνας αρχιτεκτονικής, απολύτως συμβατά με τα σύγχρονα, περιβαλλοντικά πρότυπα. Τα πρότυπα αυτά προσφέρουν στους κατοίκους της πόλης υπερσύγχρονα συστήματα ύδρευσης, διαχείρισης των αποβλήτων, ασφάλειας των μεταφορών. Η Εκο Ατλάντικ θα λειτουργεί επίσης με αυτόνομη πηγή ενέργειας που παράγεται ειδικά για την πόλη. Από τον Μάιο του 2009, ενώ το σχέδιο ήταν ακόμη σε φάση εκβάθυνσής του, 3.000.000 κυβικά μέτρα άμμου μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν στην περιοχή αποκατάστασης, ενώ 35.000 τόνοι βράχων παραδόθηκαν επί τόπου.

Κατασκευαστική εταιρεία είναι η China Communications Construction Group, ένας παγκόσμιος ηγέτης στον τομέα της θαλάσσιας βυθοκόρησης και της λειτουργίας των χώρων υγειονομικής ταφής. Το Εκο Ατλάντικ δεν είναι «καλοδεχούμενο» από τους κατοίκους της γύρω περιοχής, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι οι συνεχιζόμενες εργασίες κατασκευής έχουν προκαλέσει διάβρωση των ακτών, με αποτέλεσμα τα μεγάλα κύματα των ωκεανών να πλημμυρίζουν τις κατοικημένες περιοχές, αναγκάζοντας τους κατοίκους να μετακινηθούν.

Τον Αύγουστο του 2012, ένα τέτοιο σαρωτικό κύμα σκότωσε αρκετούς ανθρώπους και πλημμύρισε την παραλία Κουράμο του Βικτόρια Αϊλαντ. Σύμφωνα με τον περιβαλλοντικό εμπειρογνώμονα, το κύμα αυτό ήταν αποτέλεσμα της αποτυχίας τής κατασκευαστικής εταιρείας να «μπαζώσει» με ασφάλεια τις αμμώδεις ακτές. Ο οικονομικός προϋπολογισμός αυτού του εγχειρήματος θέλει το κάθε τετραγωνικό μέτρο επί της ακτής να στοιχίζει 2.000 δολάρια και 1.000 δολάρια στο εσωτερικό της πόλης.

Από το Μαζντάρ με αγάπη(;)

Το Μαζντάρ (Masdar) είναι ένα -παρόμοιας αισθητικής και ιδεολογίας- έργο στο Αμπου Ντάμπι, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Μια πόλη-πρόγραμμα, η οποία χτίζεται με χρηματοδότηση της κυβέρνησης του Αμπου Ντάμπι. Σχεδιασμένη από το βρετανικό αρχιτεκτονικό γραφείο Foster and Partners, η πόλη στηρίζεται στην ηλιακή ενέργεια και άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Βρίσκεται 17 χλμ. (11 μίλια) νοτιοανατολικά της πόλης του Αμπου Ντάμπι, δίπλα από το Διεθνές Αεροδρόμιο.

Το Μαζντάρ Σίτι θα φιλοξενήσει την έδρα του Διεθνούς Οργανισμού Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA). Η πόλη έχει σχεδιαστεί ώστε να αποτελεί ένα κομβικό σημείο για τις επιχειρήσεις καθαρής τεχνολογίας. Επικεφαλής του προγράμματος είναι η εταιρεία Masdar, θυγατρική της Mubadala Development Company. Το έργο ξεκίνησε το 2006 και εκτιμάται ότι θα κοστίσει από 18 έως 22 εκατ. δολάρια, ενώ θα χρειαστεί περίπου οκτώ χρόνια για να κατασκευαστεί. Η πρώτη πόλη, δηλαδή τα πρώτα 1.000.000 τετραγωνικά μέτρα (0,39 τετραγωνικά μίλια), θα ολοκληρωθούν το 2015. 

Η τελική ολοκλήρωση έχει προγραμματιστεί μεταξύ του 2020 και του 2025. Το συνολικό μέγεθος του Μαζντάρ έχουν «οραματιστεί» να καλύψει 6 τετραγωνικά χιλιόμετρα (2,3 τετραγωνικά μίλια) και θα αποτελεί η πόλη αυτή το «σπίτι» για 45.000 έως 50.000 κατοίκους και 1.500 επιχειρήσεις, κυρίως εμπορικές και εγκαταστάσεις παραγωγής, που ειδικεύονται σε προϊόντα φιλικά στο περιβάλλον. Περισσότεροι από 60.000 εργαζόμενοι αναμένεται να μετακινούνται στην πόλη καθημερινά.

Το Μαζντάρ Σίτι σχεδιάστηκε για να είναι φιλικό προς τους πεζούς και τους ποδηλάτες, τα κτήρια έχουν ως επί το πλείστον απόχρωση τερακότας, διακοσμημένα με μοτίβα από αραβουργήματα. Από απόσταση το Μαζντάρ μοιάζει με κύβο. Η θερμοκρασία στους δρόμους κυμαίνεται από 15 έως 20oC, πιο ψυχρή από το περιβάλλον της ερήμου. Η διαφορά της θερμοκρασίας από την έρημο οφείλεται σε μια μοναδική κατασκευή, σε έναν πύργο με αραμπέσκ σχέδια στο εξωτερικό του και υψηλή τεχνολογία στο εσωτερικό, από τον οποίο «ξεπηδά» ένα δροσερό αεράκι που πλημμυρίζει τους δρόμους της πόλης. Η ομάδα σχεδιασμού Foster έκανε έρευνα σε αρχαίες πόλεις, όπως το Κάιρο, προκειμένου να ανακαλύψει πώς διατηρούνται δροσερές. Διαπίστωσε ότι οι πόλεις αυτές αντιμετωπίζουν τις υψηλές θερμοκρασίες της ερήμου με στενότερους δρόμους - όχι φαρδύτερους από 70 μ.

Ο αρχικός σχεδιασμός απαγόρευσε τα αυτοκίνητα. Η απουσία των οχημάτων με κινητήρα, σε συνδυασμό με το περιμετρικό τείχος της πόλης θα βοηθήσουν ώστε να κρατηθούν έξω οι καυτοί άνεμοι της ερήμου. Μια δοκιμή στόλου αυτοματοποιημένων, ηλεκτρικών αυτοκινήτων (10 Mitsubishi i - MiEV) ξεκίνησε το 2011 στο πλαίσιο ενός πιλοτικού προγράμματος ενός έτους, για να δοκιμαστεί μια λύση μεταφοράς point-to-point για την πόλη ως συμπλήρωμα της PRT (μέσα μαζικής μεταφοράς) και της ταχείας διαμετακόμισης εμπορευμάτων.

Το Μαζντάρ τροφοδοτείται από ένα πεδίο 22 εκταρίων με 87.777 ηλιακούς συλλέκτες και επιπλέον πάνελ στις στέγες. Δεν υπάρχουν διακόπτες φώτων ή βρύσες στην πόλη, αισθητήρες κίνησης ελέγχουν το φωτισμό και το νερό, προκειμένου να επιτευχθεί έτσι μείωση της κατανάλωσης ρεύματος και νερού κατά 51% και 55%, αντίστοιχα.

Το έργο υποστηρίζεται από το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση και την Greenpeace, λόγω των οικολογικών κριτηρίων κατασκευής, αλλά υπάρχει και ισχυρός αντίλογος: «Πρόκειται για την αποκρυστάλλωση ενός παγκόσμιου φαινομένου: την αυξανόμενη διαίρεση του κόσμου σε εξευγενισμένα, πολυτελή, άμορφα γκέτο, όπου θέματα όπως η βιωσιμότητα έχουν μικρό ενδιαφέρον».

Το Σόνγκντο (σε) ξέρει

Η έξυπνη πόλη του Σόνγκντο (Songdo) είναι η πρώτη «City in a Box» πόλη του κόσμου και θα είναι έτοιμη το 2015. Καταλαμβάνει 1.500 στρέμματα γης στη Νότια Κορέα και θα είναι μια επανάσταση -σύμφωνα με τους εμπνευστές της- στο σχεδιασμό των πόλεων. Βρίσκεται μόλις 40 μίλια από τη Σεούλ και 7 χλμ. από το διεθνές αεροδρόμιο Incheon. Η πόλη σχεδιάζεται ώστε να έχει εμπορικούς χώρους γραφείων, καταστήματα, κατοικίες, ξενοδοχεία, καθώς και εγκαταστάσεις κοινωνικού και πολιτιστικού χαρακτήρα. Πίσω από το σχεδιασμό βρίσκεται μια κοινοπραξία, που αποτελείται από τις Cisco, 3Μ, Posco Ε&C και United Technology.

Πρόκειται για μία πλήρως συνδεδεμένη πόλη, όπου σχεδόν οποιαδήποτε συσκευή, κτήριο ή δρόμος είναι εξοπλισμένα με ασύρματους αισθητήρες ή μικροτσίπ. Αυτό οδηγεί σε έξυπνες καινοτομίες, όπως για παράδειγμα τα φώτα των φαναριών, τα οποία προσαρμόζονται αυτόματα, ανάλογα με την κίνηση στο δρόμο κ.ά. Ολα τα σπίτια στο Σόνγκντο είναι εξοπλισμένα επίσης με αισθητήρες, γνωστούς ως Domotica, τους οποίους μπορούν να διαχειρίζονται μέσω μιας μεγάλης τηλεόρασης στο σαλόνι κάθε κατοικίας. Αυτές οι οθόνες ονομάζονται TelePresence και θα είναι διαθέσιμες σε όλα τα γραφεία, νοσοκομεία, σχολεία και εμπορικά κέντρα.

Η ανάπτυξη της πόλης ξεκίνησε το 2000 με προβλεπόμενο κόστος 35 δισ. δολάρια. Η Cisco έχει καλύψει κάθε ίντσα ευρυζωνικότητας της έξυπνης πόλης ενσύρματα με καλώδιο οπτικών ινών. Το 2016 θα υπάρχουν 65.000 άνθρωποι στο Σόνγκντο, ενώ άλλοι 300.000 άνθρωποι θα μετακινούνται καθημερινά προς και από εκεί. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι εννοείται ότι θα χρησιμοποιούν τις άπειρες συνδεδεμένες συσκευές, στις μεταφορές ή άλλες σχετικές υπηρεσίες, δημιουργώντας τεράστιες ποσότητες δεδομένων που θα δημιουργούν πληροφορίες και θα κρατούν το Σόνγκντο σε λειτουργία.

Επίσης, η κίνηση στις μεταφορές μετριέται με αισθητήρες RFID για τα αυτοκίνητα. Αυτοί οι αισθητήρες στέλνουν τα δεδομένα των γεωγραφικών συντεταγμένων στην κεντρική μονάδα παρακολούθησης, η οποία με τη σειρά της σηματοδοτεί με μαύρες κηλίδες τις περιοχές με κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Ακόμη και όταν οι πολίτες θα πετάξουν τα σκουπίδια τους στα δοχεία απορριμάτων, μια κάρτα τσιπ θα ενεργοποιείται. Ετσι, στο Σόνγκντο ακόμα και τα σκουπίδια δημιουργούν δεδομένα. Επίσης τα δεδομένα για το κλίμα, την κατανάλωση ενέργειας, τις διάφορες δραστηριότητες αναψυχής ή την κατανάλωση νερού ελέγχονται.

Ολα τα στοιχεία θα συλλέγονται, θα αναλύονται και θα παρακολουθούνται σε πραγματικό χρόνο από το κομβικό σημείο παρακολούθησης, βοηθώντας στην καταγραφή δεδομένων, τα οποία θα παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για το πώς οι άνθρωποι εργάζονται, ζουν και σκέφτονται στην έξυπνη πόλη.

Οι αντιδράσεις για παραβίαση των προσωπικών δεδομένων γιγαντώθηκαν, μόνο που οι ενάντιοι δεν έλαβαν υπόψη τους ότι οι πολίτες των πόλεων αυτών επιλέγουν οι ίδιοι να ζουν υπό το άγρυπνο μάτι του Big Brother.

enet