Τσάρλι Τσάπλιν

Τσάρλι Τσάπλιν (Σαρλώ) (1889-1977)

 Ο Τσάρλι Τσάπλιν ήταν Άγγλος -εβραϊκής καταγωγής- ηθοποιός και σκηνοθέτης, που, από το 1914 και μετά, γύρισε πολλές ταινίες στην Αμερική και έγινε διάσημος σε όλο τον κόσμο.

Λόγω των αριστερών του πεποιθήσεων, έπεσε σε δυσμένεια από την αμερικανική κυβέρνηση (ήταν η εποχή του μακαρθισμού) και το 1952, ενώ ταξίδευε προς το Λονδίνο, του απαγορεύτηκε να επιστρέψει στην Αμερική. Έκτοτε έζησε στην Ελβετία με την τέταρτη γυναίκα του, Ούνα, και τα οχτώ -από τα έντεκα συνολικά- παιδιά του.

Πώς όμως εμπνεύστηκε ο Τσάρλι Τσάπλιν τον ήρωα του πεινασμένου αλήτη, που ενσάρκωσε για χρόνια στις ταινίες του; Αρκετά διαφωτιστική είναι η παρακάτω διήγηση:

Ένα Σάββατο, μετά το σχολείο, έφτασα σπίτι αλλά δε βρήκα κανέναν εκεί. Ο Σίντνεϊ, όπως συνήθως, έλειπε όλη τη μέρα παίζοντας μπάλα και η νοικοκυρά μου είπε ότι η Λουίζ και ο γιος της είχαν βγει από νωρίς το πρωί. Στην αρχή ένιωσα ανακούφιση, γιατί αυτό σήμαινε πως δε θα είχα να τρίβω πατώματα και να καθαρίζω μαχαίρια. Περίμενα μέχρι πολύ μετά την ώρα του μεσημεριανού, οπότε άρχισα να ανησυχώ. Ίσως να με είχαν εγκαταλείψει. Καθώς το απόγευμα περνούσε και χανόταν, άρχισαν να μου λείπουν. Τι είχε συμβεί; Το δωμάτιο έδειχνε αγριωπό και ανυπόφορο, τόσο άδειο, που με τρόμαζε.

 Άρχιζα κιόλας να πεινάω· έτσι κοίταξα στο κελάρι, αλλά δεν υπήρχε τίποτε. Δεν μπορούσα να αντέξω άλλο αυτή την αίσθηση του κενού, κι έτσι βγήκα έξω, έρημος, και πέρασα το απόγευμα τριγυρνώντας στα παζάρια που υπήρχαν ολόγυρα. Περιπλανήθηκα στη Λάμπεθ Γουόκ και στη Γάτα, κοιτάζοντας πεινασμένα στα παράθυρα των μαγειρείων τα προκλητικά, αχνιστά ψητά κοψίδια από χοιρινό και βοδινό και τις χρυσοκάστανες τηγανητές πατάτες πνιγμένες στη σάλτσα. Έπειτα, για ώρες παρακολούθησα τους διάφορους ψευτογιατρούς να πουλάν τα παρασκευάσματά τους. Αυτό μου τράβηξε την προσοχή και με καταπράυνε, και για λίγο ξέχασα τα χάλια και την πείνα μου.

ΤΣΑΡΛΙ ΤΣΑΠΛΙΝ “ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ”

Στην ταινία «Το χαμίνι» (The kid) ο Τσάρλι Τσάπλιν χρησιμοποίησε, ως ηθοποιό, ένα μικρό αγόρι 7 ετών, τον Τζάκι Κούγκαν.

Τσάρλι Τσάπλιν και Τζάκι Κούγκαν (1914-1984)
στην ταινία “Το χαμίνι” (The kid), 1921

Λεν πως τα μωρά και τα σκυλιά είναι οι καλύτεροι ηθοποιοί στον κινηματογράφο. Αφήστε ένα δωδεκάμηνο μωρό σε μια μπανιέρα με ένα σαπούνι και όταν προσπαθήσει να το πάρει θα δημιουργήσει χείμαρρους γέλιου. Όλα τα παιδιά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είναι μεγαλοφυΐες. Το ζήτημα είναι να τους επιτρέψεις να το δείξουν αυτό. Με τον Τζάκι, τα πράγματα ήταν εύκολα. Υπήρχαν μερικοί βασικοί κανόνες της παντομίμας που έπρεπε να μάθει και ο Τζάκι τους κατέκτησε πολύ σύντομα. Μπορούσε να δώσει συναίσθημα στην κίνηση και κίνηση στο συναίσθημα, και μπορούσε να το επαναλάβει όσες φορές ήθελε, χωρίς να πάψει να δίνει την εντύπωση του αυθόρμητου.

Υπήρχε μια σκηνή στο Χαμίνι, όπου το αγόρι ετοιμάζεται να πετάξει μια πέτρα σ’ ένα παράθυρο. Ένας αστυφύλακας εμφανίζεται πίσω του, και ο μικρός, καθώς φέρνει το χέρι του προς τα πίσω για τη βολή, αγγίζει το σακάκι του αστυφύλακα. Σηκώνει το βλέμμα του και τον αντικρίζει, κι έπειτα παιχνιδιάρικα πετά την πέτρα ψηλά και την ξαναπιάνει, και αθώα την αφήνει κάτω και κάνει μερικά βήματα προς την άλλη μεριά, με την ησυχία του, μέχρι να αρχίσει ένα τρελό τρέξιμο.

Όταν επεξεργάστηκα την κίνηση της σκηνής, είπα στον Τζάκι να με κοιτάξει, τονίζοντας τα κρίσιμα σημεία: «Έχεις μια πέτρα. Έπειτα κοιτάς το παράθυρο. Έπειτα ετοιμάζεσαι να πετάξεις την πέτρα. Φέρνεις το χέρι σου πίσω, αλλά αντιλαμβάνεσαι το σακάκι του αστυφύλακα. Ψαχουλεύεις τα κουμπιά, έπειτα κοιτάζεις επάνω και ανακαλύπτεις πως είναι αστυφύλακας. Πετάς την πέτρα στον αέρα σαν να παίζεις, έπειτα την αφήνεις κάτω και φεύγεις αδιάφορα, αρχίζοντας ξαφνικά να τρέχεις».

Έκανε πρόβα τη σκηνή τρεις ή τέσσερις φορές. Τελικά απέκτησε τόση αυτοπεποίθηση στις κινήσεις, ώστε το συναίσθημά του έβγαινε μαζί τους. Με άλλα λόγια, η κίνηση προκάλεσε το συναίσθημα. Η σκηνή ήταν μια από τις καλύτερες του Τζάκι, και μια από τις ωραιότερες στιγμές της ταινίας.

Υπήρχε μια σκηνή, όπου θέλαμε να κλάψει στ’ αλήθεια ο Τζάκι τη στιγμή που τον απομάκρυναν από εμένα δύο υπάλληλοι του ασύλου. Του είπα όλων των ειδών τις τρομαχτικές ιστορίες, αλλά ο Τζάκι είχε μια πολύ χαρούμενη και παιχνιδιάρικη διάθεση. Αφού περιμέναμε για μια ώρα, είπε ο πατέρας του: «Θα τον κάνω να κλάψει». «Μην τρομάξεις ή χτυπήσεις το παιδί», είπα όλο ενοχή. «Ω, όχι, όχι», είπε ο πατέρας.

Ο Τζάκι είχε τόσο όμορφη διάθεση που δεν είχα το κουράγιο να μείνω και να δω τι θα του έκανε ο πατέρας του, έτσι πήγα στο καμαρίνι μου. Λίγες στιγμές αργότερα άκουσα τον Τζάκι να κλαίει και να οδύρεται. «Έτοιμος είναι», είπε ο πατέρας του. Ήταν μια σκηνή όπου σώζω το παιδί από υπαλλήλους του ασύλου, κι ενώ κλαίει ακόμη το αγκαλιάζω και το φιλώ. Μόλις τελείωσε, ρώτησα τον πατέρα: «Πώς τον κατάφερες να κλάψει;». 

«Του είπα απλώς πως αν δεν τα κατάφερνε, θα τον παίρναμε από το στούντιο και θα τον στέλναμε στ’ αλήθεια στο άσυλο». Γύρισα προς τον Τζάκι και τον πήρα στα χέρια μου για να τον παρηγορήσω. Τα μάγουλά του ήταν ακόμη υγρά από τα δάκρυα. «Δεν θα σε πάρει κανείς από δω», του είπα. «Το ήξερα», ψιθύρισε. «Ο μπαμπάς με κορόιδευε».

 ΤΣΑΡΛΙ ΤΣΑΠΛΙΝ “ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ”

Ο Τσάπλιν ήταν γνωστός στους συνεργάτες του για την τελειομανία του. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του Gold Rush, η σκηνή που ο «Μοναχικός Χρυσοθήρας» τρώει τα κορδόνια του γυρίστηκε τόσες φορές που ο Τσάπλιν χρειάστηκε να πάει στο νοσοκομείο από υπερβολική πρόσληψη σακχάρου. Τα κορδόνια ήταν από γλυκόριζα.

 “Πεθαίνω! Φώναξε το δικηγόρο μου” Ο χρυσοθήρας πρωτοπροβλήθηκε στο Στραντ Θίατερ της Νέας Υόρκης και παρακολούθησα την πρεμιέρα. Από τη στιγμή που άρχισε η ταινία δείχνοντάς με να περπατώ χαρούμενος στην άκρη ενός γκρεμού χωρίς να έχω πάρει είδηση μια αρκούδα που με ακολουθούσε, το κοινό επευφημούσε φωναχτά. Ανάμεσα στα γέλια ακούγονταν “μπράβο” μέχρι το τέλος της προβολής.

 Ο Χάιραμ Άμπραμς, ο διευθυντής πωλήσεων της Γιουνάιτεντ Άρτιστς, ήρθε αργότερα και με αγκάλιασε. “Τσάρλι στο εγγυώμαι πως θα μας φέρει τουλάχιστον έξι εκατομμύρια δολάρια” – και μας έφερε! Μετά την πρεμιέρα, κατέρρευσα. Έμενα στο Ριτζ Οτέλ και μου ήταν αδύνατο να πάρω αναπνοή. Τρομοκρατημένος τηλεφώνησα σε ένα φίλο. “Πεθαίνω”, είπα βαριανασαίνοντας, “φώναξε το δικηγόρο μου!”. “Δικηγόρο; Το γιατρό θα εννοείς!” είπε τρομοκρατημένος. “Όχι, όχι, το δικηγόρο, θέλω να κάνω τη διαθήκη μου”. 

ΤΣΑΡΛΙ ΤΣΑΠΛΙΝ “ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ”

Mια απ’ τις μεγάλες κληρονομιές του εικοστού αιώνα:

 Χαίρε, χαμίνι, Τσάρλι Τσάπλιν, παιδί του άκαρδου Λονδίνου και της πιο άκαρδης Νέας Υόρκης κι άντρα της σκληρής ζούγκλας του Χόλιγουντ που σκέφτηκες και φρόντισες τους άλλους.

 Εμάς, όλους τους άλλους, που μεγαλώσαμε έχοντας αποκούμπι το γέλιο που γενναιόδωρα μας πρόσφερες, αυτό το γέλιο που θα σταθεί μια απ’ τις μεγάλες κληρονομιές του εικοστού αιώνα, του αιώνα του σκληρού, με τις εκατόμβες των θυμάτων, με τις απάνθρωπες δικτατορίες, με τα βασανιστήρια του ανθρώπου από τον άνθρωπο, με τα μεγάλα λόγια και τις κούφιες υποσχέσεις, με τα προδομένα όνειρα και με Σένα πού ’ξερες να βρίσκεις την αλαφριά πλευρά της δυστυχίας και να μας δείχνεις πως πάντα υπάρχει ένας δρόμος που τον παίρνει ο καθένας μόνος του, ένας δρόμος προς μιαν ανέκκλητη καταδίκη που εσύ ο πεισματάρης ανθρωπάκος τολμούσες να φαντάζεσαι δαμαζόμενη από το πείσμα και το γέλιο σου.

ΑΓΛΑΪΑ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ
περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τ. 1213

logomnimon.wordpress.com